"Warszawskie kawiarnie literackie"

 

Andrzej Z. Makowiecki "Warszawskie kawiarnie literackie"

Książka Andrzeja Makowieckiego to sentymentalny spacer po dziesiątkach kultowych stołecznych lokali, które odwiedzali nasi przodkowie na przestrzeni ponad stu lat XIX i XX wieku. Wraz z profesorem rozpoczynamy wędrówkę w ok. 1820 r. od kawiarni Pod Kopciuszkiem, choć to Honoratka cieszyła się największą popularnością w okresie romantyzmu. Spędzamy trochę czasu w młodopolskich kawiarniach: Starorypałka, Miki, Nadświdrzańska i Udziałowa, po czym przenosimy się do czasów II Rzeczypospolitej.  Autor postarał się abyśmy zagościli tu na dłużej.  Zaglądamy więc do Pikadora, Kresów, IPS-u (Instytut Propagandy Sztuki), SIM-u (Sztuka i Moda), Zodiaka i wreszcie do mojej ulubionej Ziemiańskiej. W tej ostatniej wraz z nadkomisarzem Jerzym Drwęckim gościłem aż pięciokrotnie przy okazji lektury cyklu powieści kryminalnych Konrada T. Lewandowskiego.[1] O tym fakcie Andrzej Makowiecki co prawda nie wspomina w swej publikacji, ale ja z prawdziwą przyjemnością powróciłem do tego owianego legendą miejsca spotkań ludzi pióra, malarzy, dziennikarzy i wojskowych.

W wymienionych powyżej kawiarniach komentowano nie tylko najświeższe wydarzenia polityczne. Środowisko artystyczne spotykało się w nich aby „poplotkować na temat literackich sukcesów i klęsk osób nieobecnych przy stoliku, (…) podzielić się najnowszymi dowcipami, wieść rozmowy inkrustowane bon motami i błyskotliwymi skojarzeniami, pełne aluzji zrozumiałych tylko dla wtajemniczonych. Także i po to, by ulec niewinnej słabości pławienia się w blaskach sławy, której gwarantem są jawnie niedyskretne spojrzenia zwykłej publiczności, przybyłej do kawiarni właśnie w celu podpatrywania zachowań lokalnych sław literackich.”[2]

Czytelnicy dzienników w Warszawie 1874 rok.

(Źródło: Andrzej Z. Makowiecki „Warszawskie kawiarnie literackie,” s. 24, 25)

Książka „Warszawskie kawiarnie literackie” wypełniona jest relacjami i wspomnieniami ludzi, którzy mieli przywilej otrzeć się o Franciszka Fiszera, Juliana Tuwima, Antoniego Słonimskiego, Jarosława Iwaszkiewicza, Bolesława Leśmiana, Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego i dziesiątki innych wybitnych postaci tamtych czasów. Albowiem profesor przypomniał także wielu twórców, których nazwiska pokryły się już dawno nie tylko patyną czasu lecz niestety także i mgiełką zapomnienia.

II wojna światowa dokonała nieodwracalnych zmian na „kawiarnianej mapie literackiej” Warszawy. Budynki legły w gruzach, dziesiątki ludzi pióra pochłonęła wojenna zawierucha, wielu wyemigrowało z kraju. Postacią łączącą kawiarniany świat przed i powojenny był bez wątpienia Antoni Słonimski.  Nie było już Ziemiańskiej. Tuwima „zastąpił” Konwicki, Dymszę – Holoubek… Śmietanka literackiego świata spotykała się kawiarni PIW-u, konkurującej z nią kawiarni Czytelnika, czy też Ujazdowskiej. I do tych lokali wstępujemy na chwile w dalszej części książki.

Barwny język, humor i mnogość interesujących detali sprawia, że przy lekturze pracy profesora Makowieckiego czytelnik ma okazję choć na chwilę przekroczyć progi magicznych centrów życia literackiego Polski romantycznej, młodej i ludowej. Polecam.

Wydawnictwo: Iskry

ISBN: 978-83-244-0326-4
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 264

---

[1] http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/search/label/Konrad%20T.%20Lewandowski

[2] Andrzej Z. Makowiecki „Warszawskie kawiarnie literackie,” s. 11.

"Wrocławska Madonna"

Jolanta Maria Kaleta "Wrocławska Madonna"

„Madonna Pod Jodłami” – cenny obraz Łukasza Cranacha Młodszego przez wiele lat zdobił ściany wrocławskiej katedry. W 1943 r. w celu uchronienia go przed nalotami samolotów aliantów został wywieziony z Wrocławia. Kiedy działania wojenne dobiegły końca obraz wrócił na swoje miejsce. Wymagał jednak gruntownej konserwacji. Na początku lat 70-tych ubiegłego wieku pracownicy Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, że odkryli, że znajdujący się w posiadaniu Kościoła obraz jest kopią.

Z uwagi na pełne napięcia stosunki pomiędzy państwem a Kościołem władze duchowne nie chcą zgłaszać tej sprawy do prokuratury. Sekretarz wrocławskiej Kurii ksiądz dr Jan Bednarski prosi o pomoc w odnalezieniu oryginału obrazu swojego przyjaciela - czterdziestoletniego historyka Marka Wolskiego. Ustalono, że obraz prawdopodobnie opuścił granice Polski a związek ze sprawą mają niemieccy księża pracujący niegdyś przy jego konserwacji. Wolski w przebraniu księdza i pod nazwiskiem Bednarskiego przedostaje się do Drezna a później do Wiednia, gdzie usiłuje trafić na ślad zaginionego malowidła. Sprawy nie ułatwiają mu agenci niemieckiej i polskiej służby bezpieczeństwa. Zadanie postawione przed Wolskim staje się bardzo trudne do wykonania.

Mamy w powieści także wątki miłosne, a nawet erotyczne. Większość bohaterów, w tym i Marek korzystają z każdej nadarzającej się okazji aby uatrakcyjnić sobie pełne niebezpieczeństw życie. Okazuje się także, że to nie za mundurem a za sutanną kobiety wodzą rozmarzonym wzrokiem. Każda z niewiast, którą przebrany Wolski spotkał na swojej drodze marzy aby zająć się kilkudziesięcioma guziczkami jego „służbowego stroju.” Trzeba jednak przyznać, że i historyka trafiła w końcu strzała Amora kiedy poznał piękną właścicielkę wiedeńskiej galerii obrazów.

Myślę, że książka niewiele by straciła, gdyby Autorka okroiła nieco opisy cielesnych marzeń i uniesień a uwypukliła nieco warstwę historyczną powieści. W klimacie książki Jolanty Marii Kalety udało mi się odnaleźć echa znakomitego kryminału milicyjnego Anny Kłodzińskiej „Nietoperze.”[1] Powieść jest bardzo dynamiczna, akcja często przenosi się często z miejsca na miejsce. Jesteśmy świadkami, zabójstw, intryg i uczuciowych rozterek. Zaglądamy do gabinetów partyjnych prominentów, oficerów policji oraz do pokojów przesłuchań. Poszukiwania obrazu zaginionej Madonny stały się dla Autorki również doskonałym pretekstem do przeniesienia czytelnika do trudnej polskiej rzeczywistości epoki Gomułki i Gierka. Polecam.

Wydawnictwo: Psychoskok

ISBN: 978-83-63548-16-2
Rok wydania: 2012
Liczba stron: 210

---

[1] http://www.archiwum.klubmord.com/Recenzje/klodzinska-anna-nietoperze.html

"Depozyt hrabiego Paca"

Andrzej Irski "Depozyt hrabiego Paca"

Do biura Pawła Dańca urzędnika zajmującego się poszukiwaniem zabytków pracującego w Ministerstwie Kultury i Sztuki zgłasza pewna kobieta. Milady (prosi aby się do niej tak zwracać) pokazuje Pawłowi dziewiętnastowieczny list zawierający informację o ukryciu cennego przedmiotu. Tajemnicza rzecz ma być ukryta gdzieś w okolicach Biebrzy, a skarb ma związek z  hrabią Ludwikiem Michałem Pacem, który opuścił swoje ziemie po klęsce Powstania Listopadowego. Daniec nie przyjmuje jej propozycji udziału we wspólnych poszukiwaniach depozytu i późniejszym jego podziale.

Kilka miesięcy później Paweł wraz z dwójką młodych przyjaciół bliźniakami Jackiem i Maćkiem udaje się na urlop właśnie w okolice wymienione w liście Milady. Postanawiają rozwikłać tajemnicę zagadkowego depozytu. Wynajmują tratwę i leniwie płyną wodami Biebrzy główkując od czasu do czasu, na której z licznych wysepek może być ukryty skarb. Podczas wycieczki spotykają Milady, która również przebywa nad Biebrzą w tym samym celu. Chrapkę na depozyt ma także Albert – przebiegły i inteligentny poszukiwacz skarbów balansujący niejednokrotnie na granicy prawa.

Powieść Andrzeja Irskiego jest wyraźnie inspirowana „Nowymi przygodami Pana Samochodzika.”[1] Zbigniew Nienacki tworząc postacie harcerzy, Marty, fałszywego ornitologa czy też pana Anatola nie spodziewał się zapewne, że czterdzieści lat później inny pisarz wyposaży w ich cechy kilku bohaterów swojej książki. Bo przecież nie trudno zauważyć, że bliźniacy, Magda, Mefistofeles i Misiaczek z „Depozytu” naprawdę narodzili się przed wielu  laty nad Jeziorkiem. Miłośnicy literatury przygodowej spostrzegą zapewne, że humorystyczna scena meczu piłkarskiego rozgrywanego w małej miejscowości również wygląda znajomo. To prawda. Podobną przedstawił w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku Jerzy Putrament w znakomitej powieści „Wakacje.”[2]

Niezbyt pasjonująco Autor zarysował sam przebieg poszukiwań depozytu. Nie natrafimy w powieści na niespodziewane zwroty akcji, czy bardziej dramatyczne momenty. Jesteśmy co prawda świadkami groźnego ataku komarów na bohaterów, ale chyba nie takich emocji szukamy zazwyczaj w książkach. Choć Biebrza wije się malowniczo wśród olsów i torfowisk, to niestety fabuła powieści jest prosta jak most kolejowy przecinający tę rzekę w pobliżu Lipska. Trochę szkoda, że Autor nie odcisnął bardziej swojego piętna na powieści zadowalając się sklejaniem miejsc, scen i charakterów, które ktoś przed nim już stworzył. Mimo tych mankamentów „Depozyt hrabiego Paca” to lekka, pełna wakacyjnego klimatu optymistyczna opowieść na dwa wakacyjne wieczory. Polecam ją głównie czytelnikom, którzy nie znają powieści Zbigniewa Nienackiego. Może dzięki lekturze tej recenzji i po przeczytaniu „Depozytu” złaknieni nowych przygód sięgną po książki klasyka znad Jezioraka.

Powieść Andrzeja Irskiego „Depozyt hrabiego Paca” została zgłoszona do konkursu na najlepszą samochodzikową książkę 2013 r. organizowanego przez Forum Miłośników Pana Samochodzika. W finale konkursu zajęła 3 miejsce. 

Wydawnictwo: Warmia

Seria wydawnicza: Pan Samochodzik i …

ISBN: 978-83-60586-30-3
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 176

http://pansamochodzik.ok1.pl/

---

[1] Recenzja powieści  "Nowe przygody Pana Samochodzika" Zbigniewa Nienackiego: http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/2013/09/blog-post_4.html

[2] Recenzja powieści „Wakacje” Jerzego Putramenta: http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/2014/03/wakacje-jerzy-putrament-wakacje-normal.html

"Major Hubal. Historia prawdziwa"

Łukasz Ksyta "Major Hubal. Historia prawdziwa"

Książka „Major Hubal. Historia prawdziwa” autorstwa Łukasza Ksyty to nie tylko biografia legendarnego żołnierza, partyzanta, ale także sportowca, męża i ojca. Poznajemy dzieciństwo, młodzieńcze lata wywodzącego się z powstańczej rodziny Henryka Dobrzańskiego. Śledzimy jego karierę oraz szlak bojowy podczas służby w 2 Pułku Ułanów Legionów Polskich. Młody żołnierz już w stopniu chorążego uczestniczył w walkach pod Lwowem pod komendą pułkownika Władysława Sikorskiego. Przełożeni cenili w nim zdolności dowódcze, troskę o podwładnych oraz znakomite umiejętności jeździeckie. Za bohaterstwo na polu walki Dobrzański został czterokrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych, nadano mu także krzyż Virtuti Militari V klasy.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego Henryk Dobrzański wielokrotnie uczestniczył w zawodach jeździeckich. W krajowych i międzynarodowych konkursach bardzo często zdobywał główne nagrody. Był rezerwowym w polskiej ekipie na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie w 1928 r., gdzie polska drużyna zdobyła srebrny i brązowy medal.

Łukasz Ksyta opisuje wojenne losy majora w 110 Pułku Ułanów, w którym pełnił  funkcję zastępcy dowódcy.  Przedstawia marsz żołnierzy Dobrzańskiego do Warszawy i później w rejon Gór Świętokrzyskich oraz pracę nad rozbudową oddziału w oczekiwaniu na spodziewaną wiosną ofensywę aliantów. Hubal mimo rozkazu Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej nie rozwiązał skupionego wokół siebie oddziału.

Na podstawie zachowanych fragmentów dziennika oddziału bojowego Autor odtwarza jego działalność aż po tragiczny dzień 30 kwietnia 1940 r. kiedy to w potyczce pod Anielinem niemiecka kula przeszyła pierś majora Hubala. W książce znajdziemy także osobny rozdział poświęcony wieloletniej historii poszukiwań grobu jednego z pierwszych dowódców partyzanckich w okresie II wojny światowej.

Książka zawiera wiele relacji osób, które spotkały się z Dobrzańskim, zarówno na gruncie prywatnym jak i podczas wojennej tułaczki. Autor nie zapomniał o towarzyszach broni majora. Zamieścił m.in. informacje o ich dalszych losach m.in. w obozie w Oświęcimiu. Łukasz Ksyta podczas pracy nad biografią Henryka Dobrzańskiego sięgnął nie tylko po rozkazy, meldunki, akta personalne, ale także dotarł do wspomnień i listów. Dzięki nim, a także licznym unikalnym fotografiom zamieszczonym w książce możemy  poznać również mniej znane epizody z życia legendarnego majora. Polecam.

Wydawnictwo: Iskry

ISBN: 978-83-244-0365-3
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 308

Strona poświęcona majorowi Henrykowi Dobrzańskiemu - Hubalowi:

http://www.majorhubal.pl

"Więźniowie Skalnego Grodu"

Stanisław Pagaczewski "Więźniowie Skalnego Grodu"

Tydzień temu minęła trzydziesta rocznica śmierci autora trylogii uwielbianej przez kilka pokoleń młodych czytelników. 7 czerwca 1984 r. zmarł w Krakowie Stanisław Pagaczewski, spod którego pióra wyszły trzy książki poświęcone przygodom profesora Baltazara Gąbki. Ja jednak chciałem przedstawić inne, nieco mniej znane dzieło klasyka literatury dziecięcej.  Powieścią „Więźniowie Skalnego Grodu” zaczytywałem się w dzieciństwie zapewne nie tyko ja ale i wielu gości ZAPOMNIANEJ BIBLIOTEKI.

Do małego miasteczka Skalny Gród przyjeżdża z Krakowa na wakacje dwunastoletni Tomek. Szybko zaprzyjaźnia się z równolatkiem Zbyszkiem. Chłopcy bawią się, pływają. Tomek poznaje malowniczą okolicę. Pewnego dnia odwiedzają mieszkającego na skraju miasteczka staruszka zwanego Kasztelanem. Opowiada on im legendę o znajdującym niegdyś się w Skalnym Grodzie potężnym zamczysku. Zamkiem władał rozbójnik, który napadał na przejeżdżających w pobliżu kupców. Zamykał ich w lochu, gdzie wielu zmarło z głodu i wycieńczenia. Zamek zapadł się pod ziemię a drogę do niego można odnaleźć tylko raz w roku, cztery dni przed lipcową pełnią księżyca.

I właśnie wtedy chłopcy w tajemnicy przed dorosłymi udają się wraz z psem Radarem na wyprawę między pobliskie skały. Po długiej wędrówce kamiennymi korytarzami docierają do tajemniczej jaskini. Po krótkiej chwili wahania postanawiają iść dalej aż docierają do wyjścia. Kiedy znaleźli się na łące porośniętej trawą i kwiatami zaskoczył ich niespodziewany, zapierający dech w piersiach widok. Ponad lasem ujrzeli wzgórze, na którym wznosił się zamek o trzech wysokich basztach. Nim chłopcy zdążyli się zorientować w nowej rzeczywistości zostali schwytani przez zbójców i przewiezieniu poza zamkowe mury. Tam mają okazję poznać jednego z bohaterów opowieści staruszka – złego grafa Aldersteina. Przeżywają wiele zabawnych przygód. Prezentując zbójcom szereg sztuczek z użyciem przedmiotów, które zabrali „ze swoich czasów” zyskują sobie podziw herszta i jego kompanów. Uważani są za potężnych czarowników.

Pierwsze wydanie powieści „Więźniowie Skalnego Grodu” ukazało się na początku lat 60-tych ubiegłego wieku. Fantastyczna fabuła, humor, minimum moralizatorstwa oraz brak naleciałości ideologicznych sprawiają, że powieść stanowi i dziś doskonałą lekturą dla młodych czytelników. Warto o tym pamiętać zanim wybierzemy się do księgarni po prezent dla swoich pociech. Zamiast kolejnego tomu „Harry'ego Pottera” sięgnijmy na półkę z klasyką polskiej literatury dziecięcej, na której czekają profesorowie Ambroży Kleks i Baltazar Gąbka.

Książka przeczytana w mroźny, styczniowy wieczór 2014 r.

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie

ISBN: 83-08-01427-5
Rok wydania: 1986
Liczba stron: 126

"Perła Będzina"

Emilia Nowak "Perła Będzina"

Bohaterami „Perły Będzina” są Bobek i Maciek, dwaj studenci marzący o poszukiwaniu pamiątek przeszłości. Wchodzą oni w posiadanie starej mapy, która wg jednego z nich może doprowadzić do odnalezienia skarbu rodu Mieroszewskich. Wyruszają więc na tereny Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego, gdzie ów ród przed wielu laty miał swoje posiadłości. Okazuje się, że znalezienie skarbu nie jest prostą sprawą. Ważną wskazówką jest tajemniczy wiersz zamieszczony na odwrocie mapy. Młodzieńcom podczas poszukiwań służy pomocą Klaudia, sprytna dziewczyna, której ciocia jest dyrektorem miejscowego muzeum. Jak zwykle bywa w takich sytuacjach, chrapkę na odnalezienie skarbu mają także inne osoby, z którymi muszą zmierzyć się młodzi ludzie.

Niestety lektura „Perły Będzina” mocno mnie rozczarowała. Powieść jest przewidywalna, fabuła nieskomplikowana, momentami naiwna, napięcie jednostajne a postacie bohaterów niewyraźnie zarysowane.  Dopracowania, a może nawet przeredagowania wymagają rażące nienaturalnością dialogi, które warto przy okazji przyprawić choć szczyptą humoru. Zbyt skrótowo i mało emocjonująco przedstawione są również wędrówki bohaterów po tak interesujących niewątpliwie obiektach jak zamek, dworki czy podziemne korytarze.

Powieść będzie z pewnością atrakcją dla mieszkańców Będzina i okolic. Urodzona w tym mieście Autorka doskonale orientuje się detalach topograficznych regionu.  Znajomość tę wykorzystuje na kartach książki prowadząc czytelnika między „strategicznymi punktami” powieści. Warto zaznaczyć, że nie wszystkie miejscowości, których nazwy znajdziemy w książce rzeczywiście istnieją. Na uznanie zasługuje szata graficzna „Perły Będzina.” Autorką ilustracji w powieści jest również Emilia Nowak.

Pierwotnie powieść miała wejść w skład serii kontynuacji przygód Pana Samochodzika. Jak pisze Autorka: „losy jednak potoczyły się inaczej, książka przeszła transformację i w końcu ukazała się drukiem jako odrębna powieść przygodowa."[1] Emilia Nowak zapowiada wydanie kolejnych powieści o przygodach Klaudii, Maćka i Bobka.

Zupełnie odmienne spojrzenie na „Perłę Będzina”:

http://odbiblioteczkidoszafy.blogspot.com/2014/02/co-trzy-gowy-to-nie-jedna-czyli-na.html

Wydawnictwo: Novae Res

ISBN: 978-83-7722-908-8
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 208

---

[1] http://pansamochodzik.ok1.pl/viewtopic.php?t=2509&postdays=0&postorder=asc&start=0

"Jasnowidz w salonie"

Paulina Sołowianiuk "Jasnowidz w salonie, 

czyli spirytyzm i paranormalność w Polsce międzywojennej"

Złoty wiek spirytyzmu nad Wisłą przypada na okres dwudziestolecia międzywojennego. Od Piłsudskiego po Żeleńskiego, od księży po kucharki – naszych przodków fascynowały zjawiska nadprzyrodzone. Lubowali się w organizowaniu wieczorów, których głównymi bohaterami były medium i duch. Książka Pauliny Sołowianiuk „Jasnowidz w salonie, czyli spirytyzm i paranormalność w Polsce międzywojennej” to niemal leksykon poświęcony tajemnicom komunikacji ze światem zmarłych, astrologii, kabalistyki i przepowiadania przyszłości w jednym z najbarwniejszych okresów w dziejach Polski.

Barwny okres musiał obfitować w szereg nietuzinkowych postaci. Całą ich galerię możemy znaleźć na kartach książki. Niewątpliwie najbardziej znanym, popularnym i cenionym jasnowidzem tamtych czasów był Stefan Ossowiecki. Jego działalności poświęciła autorka aż dwa rozdziały. Wielokrotnie pomagał on w odnajdywaniu zaginionych osób. Za swą pomoc nigdy nie pobierał wynagrodzenia. Kiedy zawodziły inne środki z jego zdolności korzystała policja. Ten urodzony w Moskwie, atletycznie zbudowany inżynier był często otaczany wianuszkiem wielbicielek. Przepowiedział, że po śmierci, jego ciało nie zostanie odnalezione. Zginął tragicznie w powstaniu warszawskim. Niestety i ta jego przepowiednia się sprawdziła.

Jan Guzik podczas seansu spirytystycznego

(Źródło: Paulina Sołowianiuk „Jasnowidz w salonie …” s. 31)

Nie wszyscy jasnowidze wykorzystywali swe zdolności tak jak Ossowiecki. Nie brakowało wśród nich oszustów uciekających się do tanich sztuczek. Również i o takich hochsztaplerach znajdziemy w książce Pauliny Sołowianiuk wiele ciekawostek. Lubili ulegać czarowi spirytyzmu politycy, żołnierze, duchowni i ludzie kultury. Nie brakowało jednak sceptyków. Również z ich perspektywy mamy okazję spojrzeć na tajemną stronę rzeczywistości.

Książka Pauliny Sołowianiuk zawiera dziesiątki relacji z seansów spirytystycznych. Obok wymienionych już Piłsudskiego i Żeleńskiego gościli na nich również m.in. Bolesław Wieniawa-Długoszowski, Józef Beck, Wojciech Kossak, Karol Szymanowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Zofia Kossak-Szczucka, Kazimiera Iłłakowiczówna, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska czy też Magdalena Samozwaniec.

Bogate źródła bibliograficzne po jakie sięgnęła Paulina Sołowianiuk, dotarcie przez nią do wielu artykułów z przedwojennej prasy sprawiło, że książka stanowi doskonały punkt wyjścia dla czytelników chcących głębiej zanurzyć się w paranormalnych, magicznych latach dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku. Polecam.

Wydawnictwo: Iskry

ISBN: 978-83-244-0358-5
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 214

Moja ocena: 5/6

"Scenariusze syberyjskie"

Wiesław Helak "Scenariusze syberyjskie"

„Scenariusze syberyjskie” Wiesława Helaka to zbiór czterech opowieści, które z powodzeniem mogłyby posłużyć jako podstawa do realizacji cyklu filmowego. Taki był też zamiar autora. Filmu niestety nie doczekaliśmy, mamy za to książkę, która w bardzo plastyczny i wzruszający sposób przedstawia splatające się ze sobą dramatyczne losy rdzennych mieszkańców wschodniej Rosji i Polaków, którzy skazani zostali na tułaczkę po dalekiej Syberii.

Pierwszy z nich, Benedykt Dybowski za swoją działalność przy organizacji powstania w 1863 r. skazany został przez na karę śmierci, która została ostatecznie zamieniona na 12 lat ciężkich robót na zesłaniu. Dybowski wraz  z innym zesłańcem Wiktorem Godlewskim prowadził badania w okolicach Jeziora Bajkał. W spartańskich warunkach, walcząc z przeciwnościami losu odkrywa wiele gatunków fauny i flory. Zyskał sobie szacunek Buriatów udzielając im nieodpłatnie pomocy medycznej.

Również Wacław Sieroszewski przeżył cały szereg dramatycznych przygód na terenach Syberii, gdzie został zesłany podobnie jak Dybowski. Badając życie mieszkańców Jakucji niemal wrósł w ich społeczność. Poślubił nawet młodą Jakutkę - Annuszkę,  dzięki czemu mamy okazję poznać zwyczaje zaręczynowe oraz uczestniczyć w przyjęciu weselnym młodej pary. Małżeństwo Sieroszewskiego, zakończyło się niestety tragicznie. Władze carskie doceniły jego prace badawcze prowadzone wśród Jakutów i zezwoliły mu na powrót na tereny Królestwa Polskiego.

Bronisław Piłsudski podczas pobytu na zesłaniu na Sachalinie poświęcił się badaniu kultury i języka Ajnów i Gilaków. Spisywał wiersze i legendy ludu który nie przetrwał do naszych czasów. Mimo iż sam cierpiał niedostatek wspierał i dzielił się żywnością z jeszcze biedniejszymi od siebie tubylcami. Zaskarbił sobie ich miłość i oddanie. Dzięki swej determinacji oraz wsparciu Carskiego Towarzystwa Geograficznego udaje mu się pozyskać niewielkie środki, które przeznacza na budowę szkoły dla Ajnów.

Ostatnia opowieść przedstawiona w „Scenariuszach syberyjskich” jest nieco odmienna od poprzednich. Tym razem Wiesław Helak na postawie wspomnień Grażyny Jonkajtys-Luba wydanych przez Instytut Literacki w Paryżu w 1981 r. przedstawił gehennę wielodzietnej polskiej rodziny w Kazachstanie.

Podobnie jak recenzowana przeze mnie powieść Wiesława Helaka „Lwowska Noc”[1] tak i „Scenariusze syberyjskie” mimo, iż napisane są oszczędnym, precyzyjnym językiem, w bardzo plastyczny sposób oddają surowe piękno dalekiej Rosji. Bohaterowie książki Helaka nie tylko muszą przystosować się do życia w spartańskich warunkach lecz niejednokrotnie ocierają się o śmierć. Autor ukazał bardzo wyraziste postacie. Dybowski, Sieroszewski i Piłsudski to odważni patrioci, przepełnieni miłością do ludzi a także chęcią poznania nowego, nieprzyjaznego świata, w którym zostali zmuszeni żyć. Wszyscy trzej pozostawili po sobie ogromną spuściznę naukową, zapisując jednocześnie w sercach i pamięci tamtejszych ludów.

Wydawnictwo: Wydawnictwo Trio, Muzeum Lwowa i Kresów

Seria wydawnicza: Biblioteka Kresowa

ISBN: 978-83-7436-328-0
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 312

Moja ocena: 6/6

---

[1] http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/2014/04/lwowska-noc-wiesaw-helak-lwowska-noc.html

"Kroniki Klary Schulz. Sprawa pechowca"

Nadia Szagdaj "Kroniki Klary Schulz. Sprawa pechowca"

Nieco ponad sto lat temu w operze w Breslau zostaje zamordowany znany śpiewak Emmanuel Heiss. Wszystko wskazuje na to, że mamy do czynienia z nieszczęśliwym wypadkiem. Podczas przedstawienia na sali znajduje się młoda detektyw Klara Schulz. Kobieta odkrywa, że śmierć artysty nastąpiła w wyniku precyzyjnie zaplanowanego morderstwa. Od przyjaciela Heissa pani Schulz otrzymuje zlecenie znalezienia zabójcy. Wkrótce ginie również sam zleceniodawca. Klara zamierza oddać matce ofiary pieniądze za prowadzenie sprawy, ta jednak ich nie przyjmuje, prosząc ją aby kontynuowała swe śledztwo. Giną kolejne osoby mające związek z operą. Miejscowa policja nie radzi sobie z wytropieniem mordercy.

Klara Schulz była w dzieciństwie świadkiem zabójstwa swojej matki. Kilka lat po tym traumatycznym wydarzeniu zamierzała pójść w ślady ojca i wstąpić do policji. Pragnęła odnaleźć morderców. Niestety, na początku dwudziestego stulecia mogła liczyć zaledwie na posadę sekretarki w Prezydium Policji. Nie zadawalało to ambitnej dziewczyny, która postanowiła udowodnić wszystkim, że szef policji popełnił błąd nie chcąc jej zatrudnić na stanowisku do jakiego aspirowała. Ojciec widząc determinację córki, mimo początkowej niechęci akceptuje tę decyzję a nawet jej pomaga. Uczy ją strzelania i sposobów unikania ciosów. Pan Krencke zabiera ją także na miejsca zbrodni, dziewczyna przestała się więc obawiać nawet oględzin zwłok. W prezencie ślubnym otrzymuje od ojca pistolet parabellum. Ten upominek ucieszył ją najbardziej. Niestety jak się przekonamy podczas lektury, Klara została zmuszona zrobić z niego użytek.

Śmierć matki odcisnęła piętno na dziewczynie. Klara leczyła się w szpitalu psychiatrycznym, gdzie z jednym z lekarzy dość blisko się zaprzyjaźniła omal nie doprowadzając do rozbicia jego małżeństwa. Nie wylewała też za kołnierz. W trudnych sytuacjach, a tych nie brakowało w trudnej i niebezpiecznej profesji detektywa, uspokajała się często sięgając po kieliszek. Nie przeszkadzało to jej wieść pozornie szczęśliwego małżeńskiego życia. Została matką. Mimo, że kochała męża miała skłonność do flirtowania z mężczyznami, a w kontaktach ze swym byłym kochankiem/psychiatrą zdarzało się jej balansować nawet na krawędzi zdrady.

Warstwa kryminalna książki przeplatana jest wątkami obyczajowymi. Miasto jest nie tylko tłem ale także drugoplanowym  bohaterem powieści. Trochę szkoda jedynie, że bohaterowie żyjący na początku ubiegłego stulecia posługują się językiem swoich praprawnuków.

Powieść Nadii Szagdaj to moje drugie spotkanie z przygodami Klary Schulz. Nie tak dawno miałem przyjemność recenzować powieść „Zniknięcie Sary.”[1] Trudno mi powiedzieć, która z książek zasługuje na wyższą ocenę. Obydwie zawierają wiele smaczków. W „Sprawie Pechowca” autorka wysyła nietuzinkową młodą detektyw nie tylko na spacery starymi wrocławskimi uliczkami. Wraz z Klarą z ukrycia obserwujemy próby w operze, słuchamy koncertu w nieistniejącym już dziś kościele imienia Marcina Lutra. To jednak tylko przystawka do gwoździa programu, a w zasadzie książki: udziału pani detektyw w sekcji zwłok i nielegalnej ekshumacji.

Komu uda się znaleźć klucz do rozwiązania zagadki zbrodni w operze, Klarze Schulz czy policjantom z Breslau? Co łączy ofiary tajemniczego mordercy? Czytelników, którzy wraz z młodą panią detektyw mają ochotę rozwikłać tę sprawę odsyłam do powieści Nadii Szagdaj „Kroniki Klary Schulz. Sprawa Pechowca.”

Wydawnictwo: Bukowy Las

Seria wydawnicza: Kroniki Klary Schulz

ISBN: 978-83-62478-77-4
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 328

Moja ocena: 4+/6

---

[1] Patrz: http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/2014/04/kroniki-klary-schulz.html

"Samobójstwo Europy"

Andrzej Chwalba "Samobójstwo Europy"

„Samobójstwo Europy” Andrzeja Chwalby to jedno z niewielu syntetycznych opracowań poświęconych dziejom starego kontynentu w okresie Wielkiej Wojny jakie ukazało się w naszym kraju. Książka adresowana jest do szerokiego kręgu odbiorców. Przedstawiono w niej tło historyczne tego wielkiego dziejowego konfliktu. W jednym z wywiadów prof. Chwalba stwierdził, że: „Druga wojna była dogrywką pierwszej wojny światowej i one w sumie stanowiły to, co niektórzy nazwali drugą wojną trzydziestoletnią.[1] Autor zastanawia się, czy można było tej wojny uniknąć, przedstawia jej cele oraz plany strategiczne zaangażowanych w nią krajów.

Andrzej Chwalba w swoim opracowaniu prezentuje przebieg najważniejszych bitew tej wojny. Od Verdun, Ypres i Sommy na froncie zachodnim, walk we Włoszech i na Bałkanach po Tannenberg i Przemyśl na wschodzie. Zahaczamy o wojenne epizody w Japonii, Turcji i krajach afrykańskich.

Charakter wojny, jej dugi czas trwania wymuszał na uczestnikach konfliktu rozbudowę swoich armii. Profesor Chwalba dużo miejsca poświęcił na przedstawienie modeli wojny lądowej. Była to wojna podczas której znacznie zmalało znaczenie kawalerii. Formacja ta sprawdzała się jeszcze przy dokonywaniu rozpoznań. Jednak to wojna okopowa zdominowała starcia frontowe. Autor scharakteryzował ponadto model wojny wysokogórskiej (alpejskiej) oraz zimowej a także naszkicował nowy rodzaj taktyki wojennej - operacje desantowe. Wojna rozgrywała się nie tylko na polach bitew. Coraz większe znaczenie zaczęło odgrywać rozpoznawanie sił i zamiarów wroga, dlatego duży nacisk położono na rozwój wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. Należy również podkreślić rolę działań propagandowych trakcie trwania zmagań wojennych. Autor nie pominął także aspektów związanych z wojną w powietrzu i na morzu.

Australijski żołnierz wynosi z pola walki rannego towarzysza broni, półwysep Gallipoli, 1915 rok. 

(Źródło: Andrzej Chwalba „Samobójstwo Europy,” s. 181.)

Jeden z rozdziałów dzieła Andrzeja Chwalby dedykowany jest głównym uczestnikom Wielkiej Wojny – żołnierzom. Poprzez pola bitwy i szpitale polowe towarzyszymy im w trakcie frontowych walk. Autor zamieszcza wiele „dramatycznych ciekawostek”, podkreślających m.in. tragizm tej wojny oraz braki kadrowe walczących armii. Wiele mówi opinia niemieckich oficerów spod Verdun: „Utrata stopy nie obniża wartości bojowej żołnierza.”[2] Nigdy nie poznamy ostatecznej liczby strat ludzkich tej wojny. Szacuje się, że konflikt pochłonął co najmniej 8,4 miliona zabitych. Żołnierzy dziesiątkowały nie tylko kule. Wielu zginęło nie mogąc doczekać się na fachową pomoc medyczną. Tysiące  ofiar zgarnęły śmiertelne choroby.

Polacy walczyli na frontach tej wojny w mundurach różnych armii. Jednak sprawy Polski w „Samobójstwie Europy” zaznaczone są „o ile były ważną i integralną częścią wojny z perspektywy powszechnej.”[3] Jak każda wojna, tak i ta odcisnęła silne piętno na gospodarce krajów zaangażowanych w konflikt. Drastycznie obniżyła jakość życia mieszkańców, powodowała liczne protesty, strajki i manifestacje.  Po wojnie narodziła się nowa Europa. Na mapie kontynentu pojawił się szereg nowych państw. O tym wszystkim również przeczytamy w epickim opracowaniu profesora Andrzeja Chwalby. Polecam.

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie

ISBN: 978-83-08-05303-4
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 656

Moja ocena: 6/6

---

[1] http://www.rmf24.pl/fakty/news-profesor-andrzej-chwalba-wszyscy-chcieli-tej-wojny,nId,1102799

[2] Andrzej Chwalba „Samobójstwo Europy,” s. 428.

[3] Tamże, s. 9., Czytelników zainteresowanych udziałem Polaków w Wielkiej Wojnie odsyłam m.in. do książki Ryszarda Kaczmarka "Polacy w armii kajzera," której recenzję zamieściłem w pod koniec kwietnia na stronach ZAPOMIANEJ BIBLIOTEKI: http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/2014/04/polacy-w-armii-kajzera-ryszard.html