„Nie(do)czytane. Pisarki nowoczesności przełomu XIX i XX wieku”

 

Aleksandra E. Banot „Nie(do)czytane. Pisarki nowoczesności przełomu XIX i XX wieku”

 

Nie(do)czytane prezentują twórczość zapomnianych pisarek przełomu XIX i XX wieku: Walerii Morzkowskiej-Marrené, Józefy Sawickiej, Eugenii Żmijewskiej, Zofii Niedźwiedzkiej, Kazimiery Alberti i Marii Wardasówny, a także mniej znane utwory autorek zajmujących trwałe miejsce w tradycji historycznoliterackiej, takich jak Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Maria Kuncewiczowa oraz Maria Dąbrowska. Zawarte w książce studia koncentrują się na tych aspektach twórczości, ale i biografii pisarek, które zapisują możliwości (i wyzwania), jakie daje postaciom kobiecym oraz autorkom nowoczesna rzeczywistość końca XIX i początku XX wieku będąca konsekwencją przemian cywilizacyjnych, między innymi emancypacji kobiet oraz demokratyzacji społeczeństw europejskich, rozwoju psychologii, medycyny, technicyzacji i urbanizacji.

Jedną z zasadniczych zalet Nie(do)czytanych jest przypomnienie i wnikliwa lektura licznych dzieł kobiecego autorstwa, które popadły (lub prawie popadły) w zapomnienie, a niosą ze sobą ogromny potencjał emancypacyjny, są nasycone wywrotowymi treściami feministycznymi i uświadamiają nam, że między doświadczeniami naszymi i naszych praprababek istnieje continuum. Dotyczy to również – a może zwłaszcza – sfery kobiecej seksualności, gdyż temu zagadnieniu Aleksandra Banot przygląda się ze szczególną uwagą. Nie(do)czytane dowodzą również, że sprawdzona metoda konfrontowania analizowanych utworów ze świadectwami towarzyszącej im recepcji oraz z nowymi (akademickimi) odczytaniami, wsparta własną oryginalną interpretacją, nadal przynosi optymalne efekty poznawcze. Prof. zw. dr hab. Ewa Kraskowska

 

Aleksandra E. Banot – literaturoznawczyni i psycholożka, profesorka nadzwyczajna w Katedrze Polonistyki Uniwersytetu Bielsko-Bialskiego. Główne kierunki jej zainteresowań badawczych to: feministyczna krytyka literacka, gender/queer studies, pisarstwo kobiet, autobiografistyka, dyskurs emancypacyjny oraz psychologia. Publikuje między innymi w „Ruchu Literackim”, „Świecie i Słowie”, „Studiach Slavica”, „The Polish Review”. Autorka dwóch monografii: Pokój z widokiem na ogród. Miłosne fantazmaty w prozie Elizy Orzeszkowej (2011) oraz W rytmie księżyca. Problemy tożsamości kobiecej w twórczości Marii Kuncewiczowej (2016). Współredaktorka pracy zbiorowej Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie (2012).

 

Książka na stronie wydawcy:

https://www.universitas.com.pl/pl/ksiazki/2075-3542-niedoczytane-pisarki-nowoczesnosci.html#/1-rodzaj_ksiazki-ksiazka_papierowa

Spis treści:

https://www.universitas.com.pl/pl/ksiazki/2075-3542-niedoczytane-pisarki-nowoczesnosci.html#/1-rodzaj_ksiazki-ksiazka_papierowa

 

Wydawca: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS

ISBN: 978-83-242-4027-2

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 288

 

„Intymna lokalność. O prywatnych ojczyznach pisarzy”

 

Krzysztof Zajas „Intymna lokalność. O prywatnych ojczyznach pisarzy”

 

Książka w sposób śmiały i nowatorski stara się uwolnić pojęcie patriotyzmu i przywiązania do rodzinnej ziemi od ideologii. Zwłaszcza ideologii narodowej, która wykorzystuje, zniekształca i zafałszowuje naszą prywatną, intymną lokalność. Sfera czułej dyskrecji, jaką każdy z nas otacza własną lokalną ojczyznę, zostaje użyta do ideowej reprezentacji, a jej ładunek emocjonalny staje się siłą nośną samej ideologii. To, co zwyczajnie ludzkie i autentyczne, zmienia się w ideologiczne i sztuczne. Jest to zatem również książka o przebijaniu się przez fałsz ku szczerości. A ponieważ jednym z najważniejszych nośników naszej patriotycznej afektywności jest literatura, to pisarze są rzecznikami tych prywatnych ojczyzn i oni reprezentują nas w próbach powrotu do utraconej autentyczności. W naszym imieniu poszukują języka, w którym na powrót można zdjąć cudzysłowy z takich słów, jak: prawda, rzeczywistość, natura – mimo ostrej świadomości ich fantazmatycznego charakteru. W najogólniejszym sensie jest to książka o człowieku odwracającym się od ideologii.

 

Książka na stronie wydawcy:

https://www.universitas.com.pl/pl/ksiazki/2036-3470-intymna-lokalnosc-o-prywatnych-ojczyznac-h.html#/1-rodzaj_ksiazki-ksiazka_papierowa

Spis treści:

https://www.universitas.com.pl/pl/ksiazki/2036-3470-intymna-lokalnosc-o-prywatnych-ojczyznac-h.html#/1-rodzaj_ksiazki-ksiazka_papierowa

 

Wydawca: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS

Seria: Biblioteka Literatury Pogranicza, tom 27

ISBN: 978-83-242-4005-0

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 356

„Co dać dziecku na gwiazdkę?”

 

Anna Nosek „Co dać dziecku na gwiazdkę?”

Studia nad kulturą czytelniczą i krytyką literatury dla młodych odbiorców w XIX wieku

 

Na pytanie „Co dać dziecku na gwiazdkę? – można odpowiedzieć słowami Marii Ilnickiej – oczywiście książkę. Powtarzała to redaktorka „Bluszczu” wielokrotnie, prawie zawsze jednak w kontekście Bożego Narodzenia, w kontekście gwiazdki. Niniejsza publikacja stanowi próbę syntetycznego zarysu polskiej krytyki literatury dla młodych czytelników w XIX wieku. Analizie poddano wybrane recenzje, omówienia, rozprawy, syntezy, przedmowy krytyczne, nade wszystko zaś – poradniki czytelnicze/lekturowe wydane w formie książkowej, autorstwa znanych pedagogów, myślicieli, pisarzy, takich jak Piotr Chmielowski, Adolf Dygasiński, Jan Karłowicz, Władysław Nowicki i in. Studia tu zgromadzone uwzględniają rozwój, przemiany oraz cechy charakterystyczne w postrzeganiu i wartościowaniu literatury dla młodych odbiorców w XIX wieku (dotyczy to poszczególnych dzieł, ale też wybranych gatunków literackich, wokół których toczyła się swoista – przede wszystkim pedagogiczna – debata). Znajdziemy  też zagadnienia związane z kształtowaniem kultury literackiej, takie jak: motywacje czytania, sposoby lektury, normy, wzory i antywzory w zakresie stosunku do książki. Zmierzają one do rekonstruowania postulowanej/wzorcowej kultury czytelniczej dzieci i młodzieży w XIX wieku, opierającej się na filarach pedagogicznych, dydaktycznych, narodowych i religijnych.

Dr hab. Anna Nosek, prof. UwB – historyk literatury, pracuje na Uniwersytecie w Białymstoku w Kolegium Literaturoznawstwa (Zakład Filologicznych Badań Interdyscyplinarnych); prowadzi badania z zakresu literatury dla dzieci i młodzieży oraz czytelnictwa. Publikowała w monografiach zbiorowych, a także na łamach czasopism, takich jak: „Prace Polonistyczne”, „Przegląd Humanistyczny”, „Linguodidactica”, „Bibliotekarz Podlaski”, „Próby”, „Guliwer”, „Ars Inter Culturas”. Jest redaktorką serii „Bajkowa Książniczka”; autorką krytycznych wydań zbiorów wierszy: Matka, macierzyństwo w poezji Młodej Polski (2007), Podlascy twórcy dzieciom. Wybór wierszy (2009) oraz monografii: „Matko? jak wiele masz twarzy?”. Młodopolskie wiersze o kobiecie w roli matki i doświadczeniu macierzyństwa (2014); W przestrzeniach universum i regio. Wiersze dla dzieci współczesnych pisarzy regionu podlaskiego – interpretacje (2015); Wędrówki po literaturze dla dzieci i młodzieży XX‒XXI wieku. Studia, szkice interpretacyjne (2017); Mikołaja Mazanowskiego „Duch puszczy podlaskiej”. Krytyczna edycja. Konteksty interpretacyjne (2019); Sacrum w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, red. A. Nosek, M. Wosnitzka-Kowalska (2021).

 

Źródło:

https://universitas.com.pl/produkt/4172/%E2%80%9ECo-dac-dziecku-na-gwiazdke%E2%80%9D-Studia-nad-kultura-czytelnicza-i-krytyka-literatury-dla-mlodych-odbiorcow-w-XIX-wieku

 

Wydawca: Universitas

ISBN: 978-83-242-6618-0

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 224

Od "potwornej szmiry" do "własnego kiczu"

 

Robert Dudziński Od "potwornej szmiry" do "własnego kiczu"

Proza popularna w polskiej kulturze literackiej lat 50. XX wieku

 

W dekadzie lat 50. polska kultura oscylowała między totalitarnym zniewoleniem stalinizmu a swobodą i entuzjazmem odwilży, między patetycznym kultem jednostki a rozważaniami o indywidualnej wolności, między monumentalnymi wizjami społecznej przebudowy a obrazami codziennej nędzy i biedy. Wydawać by się mogło, że czas dziejowej burzy nie sprzyjał snuciu rozrywkowych opowieści o detektywach i zbrodniarzach czy astronautach i obcych cywilizacjach. Ale nawet wówczas literatura popularna była wydawana i czytywana, poruszała masową wyobraźnię i stawała się przedmiotem gorących sporów krytyków i ideologów. Choć czasem traktowała o sprawach z pozoru odległych i błahych, o wymyślnych zbrodniach i kosmicznych wyprawach, jej nierozerwalny związek z najważniejszymi procesami kształtującymi obraz powojennej kultury jest niezaprzeczalny. Literatura ta niekiedy była uznawana za zdegenerowaną i szkodliwą, czasem wykorzystywano ją jako narzędzie propagandy, ale funkcjonowała także jako przestrzeń indywidualnej wolności i subwersywnych praktyk. Te różnorodne i skomplikowane relacje, w które uwikłana była polska proza popularna lat 50., są tematem niniejszej książki.

Rzadko kiedy trafiają się książki, o których (…) chciałoby się pisać niemal wyłącznie pochwały. Do takich właśnie wyjątków należy znakomita monografia Roberta Dudzińskiego. Autor zaprasza czytelnika do bardzo ciekawej badawczej podróży. A jest to peregrynacja nieco egzotyczna, bowiem dotyczy mrocznych okresów socrealizmu i stalinizmu oraz krótkiego oddechu odwilży. Ujęta w książce refleksja nie obejmuje obszarów dobrze już znanych i opisanych, ale odsłania, niekiedy w anegdotycznej konwencji, osobliwe dzieje i przypadki mniej rozpoznawalnej literatury popularnej. Z recenzji dr. hab. prof. UAM Rafała Kochanowicza

 

Robert Dudziński – doktor, adiunkt w Zakładzie Teorii Kultury i Sztuk Widowiskowych Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor monografii Produkcje sensacyjno-kryminalne Telewizji Polskiej 1965–1989. Konwencje – motywy – konteksty. Publikował m.in. na łamach „Images”, „Kwartalnika Filmowego” oraz „Literatury i Kultury Popularnej”. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię literatury popularnej w Polsce, historię filmu polskiego, historię i teorię kina gatunkowego.

 

Źródło:

https://universitas.com.pl/produkt/4135/Od-potwornej-szmiry-do-wlasnego-kiczu-Proza-popularna-w-polskiej-kulturze-literackiej-lat-50-XX-wieku

 

Wydawca: Universitas

ISBN: 978-83-242-3746-3

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 440

„Stulecie krakowskich detektywów”

 

Jan Widacki „Stulecie krakowskich detektywów”

Wydanie nowe, zmienione i rozszerzone

 

Od czasu pierwszego wydania Stulecia krakowskich detektywów  w 1987 r. nauki sądowe znacznie się rozwinęły. Genetyka sądowa zrewolucjonizowała badanie śladów biologicznych. Dziś z innej perspektywy niż ta możliwa przed ponad trzydziestu laty patrzymy na dokonania epoki, którą nazwałem „stuleciem krakowskich detektywów”. Gdy pisałem tę książkę w latach osiemdziesiątych XX wieku, miałem zupełnie inne doświadczenia z kryminalistyką i medycyną sądową. Były to doświadczenia biegłego sądowego i nauczyciela akademickiego. Teraz do tych doświadczeń doszło ponad 25-letnie doświadczenie obrońcy w sprawach karnych. To zmienia ocenę wielu zdarzeń z epoki opisywanej w tej książce. Ale też ułatwia wyłuskanie z materiału historycznego tego, co najwartościowsze.  Jest to więc w znaczącej mierze książka nowa, choć zachowująca pewne elementy stałe, niezmienne, niezależne od doświadczenia  i dystansu, z jakiego na nie patrzymy. Dopóki  proces karny prowadzą ludzie, a nie roboty, bardziej lub mniej wyszukane i zaawansowane technologicznie narzędzia i metody wciąż mają tylko wartość pomocniczą. Nic nie zastąpi inteligencji tego, który tymi narzędziami czy metodami się posługuje. Nic nie zastąpi jego uczciwości i cywilnej odwagi.  Nikt też nie zastąpi biegłego, mającego oparcie w nauce, także tej instytucjonalnej, i nic nie zastąpi niezawisłości sędziowskiej, niezbędnej do uczciwego wyrokowania. Z „Przedmowy do obecnego wydania” Jan Widacki

 

Spis treści

Przedmowa do obecnego wydania

Przedmowa do II wydania

Wstęp

Przybysz z Lipska, Fryderyk Hechell

Polityka i medycyna sądowa

Uciekinier z Dopartu i lekarz wśród prawników, Ludwik Teichmann i Leon Blumenstok

Sprawa Barbary Ubryk. Jak „furye” sąd krakowski w anioły na nowo przemienił

Morderstwo Ludwika Zejsznera

Wzorowy obducent przed sądem… w różnych rolach

Nowoczesna chemia i toksykologia sądowa

Katedra Chemii Ogólnej Uniwersytetu Jagiellońskiego jako placówka kryminalistyczna, Emil Czyrniański i Karol Olszewski

Uczeń Blumenstoka i Hofmanna – Leon Wachholz

W uniwersyteckich laboratoriach, na sali sekcyjnej, w sądzie i w komisariacie

Kto to taki ten Piotrowski?

Trudny egzamin moralny biegłego

Kobieta zbrodniarka

Kobieta zbrodniarka czy tylko nieszczęśliwa kobieta?

Schyłek epoki

Zakończenie

Źródła i bibliografia

Spis ilustracji

Indeks nazwisk

 

Źródło:

https://universitas.com.pl/produkt/4031/Stulecie-krakowskich-detektywow-Wydanie-nowe-zmienione-i-rozszerzone

Wydawca: Universitas

ISBN: 978-83-242-3644-2

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 360

„Ojcostwo w drugiej połowie XIX i na początku XX w.”

Agata Barzycka-Paździor „Ojcostwo w drugiej połowie XIX i na początku XX w.”
Szkice z dziejów rodziny galicyjskiej”

Książka porusza temat ojców i ojcostwa w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w rodzinie galicyjskiej, z wyższych i średnich warstw społecznych, żyjącej przeważnie w mieście i miasteczku. Autorka podejmuje w niej problem roli i miejsca mężczyzny w życiu rodzinnym zarówno w wymiarze postulatywnym, jak i realiów życia prywatnego. Obok pytań o męskość, starokawalerstwo czy sposób wychowania chłopca, omówiono kwestię władzy ojcowskiej – w sensie legislacyjnymi i obyczajowym, z uwzględnieniem sprawy granic prywatności i prawa państwa do ingerowania w życie rodzinne. W oparciu o analizę pamiętników, wspomnień i listów książka przedstawia istniejące modele ojcostwa w kontekście m.in. relacji rodzinnych, metod wychowawczych, stosunku do kary. Wieloaspektowo przybliża obszary realizowania obowiązków ojcowskich, począwszy od przygotowań na przyjście dziecka na świat, edukację – w tym religijną i patriotyczną – aż do wkroczenia potomka w dorosłość, dekonstruując stereotypowe wyobrażenie o ówczesnym ojcostwie.

Dzieło […] doskonale się mieści w „historii życia”, atrakcyjnej poznawczo i dynamicznie rozwijającej się subdyscyplinie nauk historycznych. […] dobrze się stało, że nadszedł czas na poważne badania nad ojcostwem, męskością, męskim charakterem, rolą mężczyzny w wychowaniu dzieci zarówno religijnym jak i patriotycznym, na badania relacji między mężem a żoną z kulturowej perspektywy. O tym wszystkim opowiada Barzycka w interesująco przeprowadzonej narracji. Z recenzji prof. Andrzeja Chwalby

Koniec XIX i początek XX stulecia to czas intensywnej modernizacji społecznej. Wiemy […] z analizy demografii historycznej, że wtedy zaczyna się mniej więcej zjawisko transformacji demograficznej. O ile potrafimy opisać je liczbowo, o tyle brakuje nam studiów jakościowych. Ta książka wypełnia w sposób istotny tę lukę. Z recenzji prof. Krzysztofa Zamorskiego

---

Agata Barzycka-Paździor – absolwentka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor nauk humanistycznych, stypendystka Funduszu im. Florentyny Kogutowskiej, od ponad dziesięciu lat redaktorka w krakowskim zakładzie Polskiego Słownika Biograficznego Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, na łamach którego opublikowała wiele biogramów postaci z okresu XIX i XX wieku.

Źródło:

https://universitas.com.pl/produkt/3965/Ojcostwo-w-drugiej-polowie-XIX-i-na-poczatku-XX-w-Szkice-z-dziejow-rodziny-galicyjskiej

Wydawca: Universitas
ISBN: 97883-242-3589-6
Rok wydania: 2019
Liczba stron: 304

„Tragiczny los artysty”

Franciszek Ziejka „Tragiczny los artysty”

Artur Grottger – Franciszek Wyspiański – Stanisław Wyspiański 

Autor przedstawia losy trzech artystów: Artura Grottgera, Franciszka Wyspiańskiego i jego syna – Stanisława. Dwóch z nich zazdrośni o sławę bogowie zabrali do siebie wyjątkowo szybko: Artur Grottger zmarł w wieku 30 lat, a Stanisław Wyspiańskim mając lat 38. Ojciec autora Wesela, Franciszek Wyspiański, przeżył wprawdzie 65 lat, ale przestał tworzyć w wieku lat 40. Dramat tych twórców przypomina setki innych „wybrańców bożych” od niepamiętnych wieków zabieranych z tego świata w wieku młodzieńczym. Historie trzydziestu z nich przywołano w obszernej rozprawie wstępnej. Mamy nadzieję, że Czytelnik z równą jak autor tej książki pasją zanurzy się w materiałach źródłowych ukazujących tragedię dwóch artystów znanych (Artura Grottgera i Stanisława Wyspiańskiego) i jednego mało znanego (Franciszka Wyspiańskiego), ale z wielu względów również zasługującego na pamięć potomnych.

Franciszek Ziejka (ur. 1940), profesor honorowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, historyk literatury i kultury polskiej, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1999–2005, przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich w latach 2002–2005, członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności, przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (od 2005 roku). Przez osiem lat wykładał w uniwersytetach francuskich i portugalskich. Bada przede wszystkim dzieje literatury i kultury polskiej czasów narodowej niewoli. Autor kilkuset artykułów i około 20 książek naukowych, w tym: „Wesele” w kręgu mitów polskich (1977), Złota legenda chłopów polskich (1984), Paryż młodopolski (1993), Nasza rodzina w Europie (1995), Miasto poetów (2005), Moja Portugalia (2008), Mistrzowie słowa i czynu (2011), Polska poetów i malarzy (2011), Jan Paweł II i polski świat akademicki (2014), W drodze do sławy (2015). W druku znajduje się obecnie książka Podróże pisarzy.

WYBRAŃCY BOGÓW. WYPOMINKI

Aneks. Jak umierał Juliusz Słowacki?

ARTUR GROTTGER

Skazany przez Los

Prześliczny jest ten Kraków

Pierwsze promienie sławy

Uczta w krakowskim zajeździe „Pod Białym Orłem”

Aneks. List Artura Grottgera do Władysława Sawiczewskiego z dnia 18 stycznia 1865 roku

Twórca epopei zniszczenia i zagłady

Aneks. „Lituanika” Artura Grottgera. Obrazów sześć (Jan Matejko)

Pierwsza wystawa Grottgera w Krakowie

Artur Grottger dłutem rzeźbiarzy upamiętniony

Aneks. List Stanisława Tarnowskiego (ze Śniatynki) do Władysława Sawiczewskiego 

z dnia 23 stycznia 1868 roku

FRANCISZEK MICHAŁ WYSPIAŃSKI

Artysta zmarnowany

Ze Lwowa do Krakowa

Pod znakiem Kopernika

W Młoszowej

Na Krupniczej

W Domu Długosza

Posągi w drzewie lipowym rzezane, czyli katastrofa

w Domu Ubogich im. Anny i Ludwika Helclów

Aneks

I. Umowa Teofila Żebrawskiego z Franciszkiem Wyspiańskim 

na wykonanie pięciu posągów do wielkiego ołtarza w katedrze wawelskiej

II. Rozliczenie końcowe Teofila Żebrawskiego z Franciszkiem Wyspiańskim

STANISŁAW WYSPIAŃSKI

Całe życie w walce…

Aneks. W.S. Reymont, Pogrzeb Wyspiańskiego

Budziciel narodu

Geneza i funkcja motywów ludowych w twórczości Stanisława Wyspiańskiego

Wyspiański i mitologia narodowa (Wesele)

Z tej posuchy klęska sroga (Klątwa)

Wernyhora

Paryskie sukcesy i porażki Stanisława Wyspiańskiego

Książka pielgrzym. Niezwykłe przygody Dzieł malarskich Stanisława Wyspiańskiego

Wesele Krzysztofa Jasińskiego

Nota edytorska

Indeks osób

Źródło:

https://universitas.com.pl/produkt/3852/Tragiczny-los-artysty-Artur-Grottger-%E2%80%93-Franciszek-Wyspianski-%E2%80%93-Stanislaw-Wyspianski

Wydawnictwo: Universitas

ISBN:  97883-242-3492-9

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 504

„Podróże pisarzy”

Franciszek Ziejka „Podróże pisarzy”

Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Henryk Sienkiewicz i inni

W oparciu o źródła drukowane, a często i rękopiśmienne, autor przywołuje mało znane lub w ogóle nieznane epizody z życia poetów i pisarzy żyjących w epoce narodowej niewoli. Rekonstruuje zatem sławne podróże Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego na Wschód, pisze o wielokrotnych powrotach Henryka Sienkiewicza do Krakowa, a także – o tajemnicach pierwszej wizyty w tym mieście Stefana Żeromskiego. Czytelnik znajdzie tu teksty o podróżach autora Trylogii do Paryża oraz o związkach z tym miastem Ferdynanda Hoesicka. Pozna tajniki biografii pochodzącego z Tarnowa Józefa Szujskiego, pierwszego profesora historii Polski na Uniwersytecie Jagiellońskim, podobnie jak i mało znane fakty z życia Włodzimierza Tetmajera, malarza i poety. Zainteresuje się zapewne okolicznościami, w jakich powstał obraz Jana Matejki Kościuszko pod Racławicami oraz – jak wyglądała wędrówka Tadeusza Micińskiego po tajemniczych zakamarkach Złotego Pałacu w Bizancjum.  

Franciszek Ziejka (ur. 1940) – historyk literatury i kultury polskiej, profesor honorowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, rektor tegoż w latach 1999–2005, przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich w latach 2002–2005, członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności, przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (od 2005). Przez osiem lat wykładał w uniwersytetach francuskich i portugalskich. Bada przede wszystkim dzieje literatury i kultury polskiej czasów narodowej niewoli. Ogłosił kilkaset artykułów i ok. dwudziestu książek naukowych, w tym: „Wesele” w kręgu mitów polskich (1977), Złota legenda chłopów polskich (1984), Paryż młodopolski (1993), Nasza rodzina w Europie (1995), Miasto poetów (2005), Moja Portugalia (2008), Mistrzowie słowa i czynu (2011), Polska poetów i malarzy (2011), Jan Paweł II i polski świat akademicki (2014), W drodze do sławy (2015).

Przedmowa 

I. Adama Mickiewicza podróż do Rosji 

II. Juliusza Słowackiego podróż do Ziemi Świętej 

III. Henryk Sienkiewicz w Krakowie 

Szczęścia szukał w Krakowie 

Jak Sienkiewicz podbijał Kraków? 

Tout Cracovie dał sobie rendez-vous na odczycie Sienkiewicza 

Krakowski jubileusz z lekką influenzą 

IV. Henryk Sienkiewicz w Paryżu 

Szczęścia szukał także w Paryżu 

Bruno Abdank Abakanowicz 

W „polskich domach” 

W obronie Poznaniaków 

V. Józef Szujski w Krakowie 

Ostatnia droga uczonego 

Z Tarnowa do Kurdwanowa 

W Krakowie, przy ulicy Krupniczej 

Poeta Krakowa 

Popularyzator historii Krakowa 

Badacz i edytor źródeł do dziejów Krakowa 

Dziejopis Uniwersytetu Jagiellońskiego 

VI. Stefan Żeromski w Krakowie 

VII. Żeromski nad Jeziorami Grimselskimi 

VIII. W Raperswilu z Józefem Ignacym Kraszewskim 

IX. Jan Matejko w Racławicach 

X. Włodzimierz Tetmajer w Krakowie i Bronowicach 

XI. Bizancjum Tadeusza Micińskiego 

XII. Na pokładzie statku „Kniaź Patiomkin” 

XIII. W Paryżu z Ferdynandem Hoesickiem 

XIV. Poeci młodopolscy w podróżach do Włoch 

XV. Król Władysław Jagiełło w Radłowie 

Nota edytorska 

Indeks nazwisk 

Źródło:

https://universitas.com.pl/produkt/3851/Podroze-pisarzy-Adam-Mickiewicz-Juliusz-Slowacki-Henryk-Sienkiewicz-i-inni

Wydawnictwo: Universitas

ISBN:  97883-242-3493-6

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 724

„Notatki starego aktora”

Władysław Krogulski „Notatki starego aktora”

Przewodnik po teatrze warszawskim XIX wieku.

Władysław Krogulski pracował na scenie warszawskiej przez ponad sześćdziesiąt lat (1863-1930). Nie był gwiazdą. Był skromnym aktorem, występującym w małych rolach i kompozytorem teatralnych melodii. Przez całe życie gromadził materiały i źródła do dziejów sceny narodowej. Był także kolekcjonerem anegdot aktorskich i mistrzowskim podglądaczem sztuki scenicznej. Jego zapiski, świadectwo żywej tradycji teatralnej, tworzą niezwykle barwny przewodnik po teatrze warszawskim XIX wieku. Notatki starego aktora po blisko stu latach doczekały się publikacji.

Gmach Teatru Wielkiego w latach 1870-1890, Źródło: „Notatki starego aktora” s. 633.

Fascynująca lektura, skreślona z wewnątrz teatru, spoza kulis, co nieczęsto się zdarza. Sporządzona w dodatku przez profesjonalnego aktora, który starał się, co warto podkreślić,   w równym stopniu stworzyć wizerunek artysty, jak osobowości człowieka. (z recenzji prof. dr hab. Jana Michalika)

Nie byłbym „człowiekiem teatru” i nie byłbym entuzjastą tradycji, gdybym nie rozkoszował się tymi pełnymi prostoty, a tak plastycznymi wspomnieniami. (Adam Grzymała-Siedlecki)

Dla takich jak on nie ma właściwie rubryki w dziejach sceny. Nazwałem go artystą użytecznym, gdy powinienem nazwać go – d u s z ą   s c e n y. (Wincenty Rapacki)

Nie masz sumienniejszego człowieka teatru nad starego Krogułę. Na pół godziny przed przedstawieniem zjawia się czerstwy staruszek za kulisami. (…) Boże! Ileż to burz natury, przyrody, teatralnych, życiowych i zakulisowych przetrwało jego krzepkie ciało. Ile ofiar pochłonęło życie i teatr za jego pamięci. Ilu ludzi w kostiumach przewinęło się przed jego oczami, ile gwiazd błyszczało i zgasło, ilu młodzieńców i dziewcząt zmieniało się w jego oczach w mężczyzn i w kobiety, w starców i staruszki – ilu ich brak – on trwa spokojny… (Juliusz Osterwa)

Źródło:

http://www.universitas.com.pl/ksiazka/Notatki_starego_aktora__Przewodnik_po_teatrze_warszawskim_XIX_wieku_3454.html

Wydawca: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS

Rok wydania: 2015

ISBN: 97883-242-2720-4

Liczba stron: 696

„Historia kina polskiego 1895-2014”

Tadeusz Lubelski „Historia kina polskiego 1895-2014”

Pod koniec 2008 roku ukazała się nakładem katowickiego wydawnictwa Videograf II książka Tadeusza Lubelskiego Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty – zawarte w jednym tomie syntetyczne ujęcie całych dziejów kina w Polsce. Wszechstronne omówienie znalazły w niej wszystkie najważniejsze zjawiska z zakresu polskiej sztuki i kultury filmowej, a także przemysłu kinematograficznego. Przedmiotem analizy były najwybitniejsze polskie filmy fabularne, dokumentalne i animowane, przedstawione zostały biografie twórców i najważniejsze konteksty kina, a wszystko to znalazło się w obrębie jednolitej narracji historyczno filmowej. Książka Historia kina polskiego 1895-2014 to nowa, poszerzona i poprawiona wersja tamtego tomu. Zmienił się wydawca, wraz z nim cała szata graficzna i wybór zdjęć (w tym wiele barwnych). Dołączony został nowy, obszerny rozdział XII, obejmujący ciekawy, złożony okres 2005-2014, uwzględniający nawet filmy, które znalazły się na ekranach na początku 2015 roku. Cały tom został na nowo przejrzany i uwzględniono w nim niedawne ustalenia i odkrycia. Obecna edycja książki trafia na trudniejsze czasy, ale lepsze kino.

Ina Benita zginęła przy przechodzeniu przez kanały 

ze swoim niedawno narodzonym dzieckiem. 

Źródło: „Historia kina polskiego 1895-2014”, s. 134.

Tadeusz Lubelski – historyk i krytyk filmu, profesor zwyczajny w Instytucie Sztuk Audiowizualnych UJ, kierownik Katedry Historii Filmu Polskiego. Opublikował m.in.: Nowa Fala. O pewnej przygodzie kina francuskiego (2000), Wajda (2006), Historia niebyła kina PRL (2012, Nagroda im. Bolesława Michałka i Nagroda PISF, nominacja do NIKE). Redaktor pierwszej polskiej Encyklopedii kina (2003, 2010, Nagroda PISF). Członek Europejskiej Akademii Filmowej, przewodniczący Rady Programowej Krakowskiego Festiwalu Filmowego.

Źródło:

http://www.universitas.com.pl/ksiazka/Historia_kina_polskiego_1895_2014_3459.html

Wydawca: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS

Rok wydania: 2015

ISBN: 97883-242-2707-5

Liczba stron: 800

"Pitaval krakowski"

Stanisław Salmonowicz, Janusz Szwaja, Stanisław Waltoś "Pitaval krakowski"

Często sięgam po powieści historyczne, lubię od czasu do czasu przeczytać dobry kryminał, którego akcja dzieje się kilkadziesiąt lat temu. Wszystkie najlepsze cechy tych gatunków łączy w sobie „Pitaval krakowski” Stanisława Salmonowicza, Janusza Szwai i Stanisława Waltosia. Pitaval to zbiór relacji z głośnych przed laty procesów sądowych. Podczas lektury „Pitavalu krakowskiego” mamy okazję niemal trzydzieści razy zanurzyć się w przeszłość i otrzeć o dramatyczne przeżycia dawnych mieszkańców podwawelskiego grodu.

Iście drakońskie kary spadały bowiem już w epoce renesansu na przedstawicieli różnych profesji. I tak niejaką Jadwigę trudniącą się nierządem wrzucono do Wisły a służącą która zabiła swą panią skazano na upieczenie żywcem. Jedna z dawnych Krakowianek za matkobójstwo została „utopiona w worku z zaszytym psem i kotem”[1] a szyja niejednego cudzołożnika poczuła zimnie, stalowe ostrze katowskiego topora.

Bulwersuje nas dziś rozkład moralny części duchowieństwa, a tymczasem już w XVI w. „gorszące wybryki zakonników były na porządku dziennym.”[2] Nie gorsi od nich byli krakowscy żacy, którzy zasłynęli jako „wielce rozpustni, lekkomyślni, knajpiarze, pijacy, oddani szpetnym chuciom, skłonni do bitek i zabójstw.”[3]

Nieco obszerniejsza jest druga część Pitavalu, obejmująca sprawy kryminalne z drugiej połowy XIX w. oraz okresu do wybuchu II wojny światowej. Możemy zapoznać się m.in. z głośną przed laty sprawą długoletniego uwięzienia w klasztorze Karmelitanek Bosych zakonnicy Barbary Ubryk oraz z pierwszymi, nieudanymi próbami wykrycia zbrodniarza za pomocą telepatii, co miało miejsce w 1921 r. Po odzyskaniu niepodległości na przestępców nie czekały aż tak wymyślne kary jak czterysta lat wcześniej. Warto tu wspomnieć o jednej, mianowicie zabójca musiał liczyć się z długoletnim, ciężkim więzieniem, obostrzonym twardym łożem co miesiąc oraz ciemnicą każdego dnia w rocznicę popełnienia zbrodni.

Autorzy wykonali olbrzymią pracę. Nie zawsze mogli dotrzeć do akt sądowych, których wiele zaginęło podczas wojennej zawieruchy i późniejszych dziejowych zakrętów historii, korzystali więc z roczników dawnych czasopism jak np. „Ilustrowany Kurier codzienny,”  „Kurier Poranny” czy „Tajny Detektyw.” Publikacja zawiera kilka wkładek z fotografiami bohaterów: ofiar, katów, miejsc i narzędzi zbrodni. Możemy spojrzeć w oczy „Pięknej Zośce” – jednej z najsłynniejszych krakowskich modelek lat dwudziestych bestialsko zamordowanej przez męża czy też podziwiać wystrojoną w wytworny kapelusz Marię Ciunkiewiczową, która w latach międzywojennych zasłynęła jako jedna z pierwszych oszustek ubezpieczeniowych. Wielu budynków przedstawionych na fotografiach nie znajdziemy już dziś spacerując krakowskimi ulicami. Zdjęcia pochodzą m.in. z Archiwum Miasta Krakowa, Biblioteki Jagiellońskiej, Muzeum Narodowego w Krakowie jak również zbiorów prywatnych. Choć w wielu przypadkach nie było to możliwe względu na brak świadków, czy też źródeł, autorzy często podejmowali próby oceny przebiegów wydarzeń z patrząc na nie z perspektywy dnia dzisiejszego.

Historie przedstawione w „Pitavalu krakowskim” są wciągające niczym najlepsze powieści kryminalne. Wielka w tym zasługa autorów, którzy potrafili przełożyć terminologię akt sądowych na język przystępny dla każdego czytelnika, okraszając go obficie licznymi ciekawostkami z minionych lat. Nie skąpili opisów miasta, kamienic, wnętrz domów, obyczajów i charakterów ludzkich, tworząc barwną kryminalną mozaikę Krakowa na przestrzeni kilku stuleci.

---

[1] „Pitaval krakowski” s. 71.

[2] Tamże, s. 25.

[3] Tamże, s. 27.

Wydawnictwo: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas

ISBN: 97883-242-1229-3
Rok wydania: 2010
Liczba stron: 734

Moja ocena: 6/6

-------

Prof. Janusz Szwaja i prof. Stanisław Waltoś opowiadają o „Pitavalu krakowskim”: 

http://www.youtube.com/watch?v=0MuaRq2aoB0