Piotr Lasek, Piotr Sypczuk (red.)
„Residentiae tempore belli et pacis”
Materiały do badań i ochrony
założeń rezydencjonalnych i obronnych
Publikacja stanowi drugi tom
serii wydawniczej „Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i
obronnych”, zainaugurowanej w 2015 roku („Renovatio et restitutio”, Instytut
Sztuki PAN, Warszawa). Prezentowany tom poświęcono pamięci prof. Leszka
Kajzera, mentora, nauczyciela, głównego twórcy polskiej kastellologi. Zamysłem
redaktorów serii było stworzenie przestrzeni porozumienia między
przedstawicielami różnych dyscyplin humanistyki, a także innych dziedzin nauki,
zajmujących się obiektami o charakterze rezydencjonalnym lub
rezydencjonalno-obronnym, przede wszystkim zamkami i pałacami. Książka ma
przybliżyć wielorakie spektrum funkcji podobnych założeń w okresie między XV a
końcem XVIII stulecia. Zawarte niej artykuły podnoszą problematykę związaną z
rolą rezydencji w różnorodnych realiach. W przypadku obiektów o metryce
późnośredniowiecznej funkcje mieszkalne, reprezentacyjne i administracyjne
zazwyczaj szły w parze z obronnością.
Murowany zamek w niepowołanych
rękach z bezpiecznej siedziby pana feudalnego mógł zmienić się w gniazdo
rozbójników lub ośrodek działalności fałszerskiej. Wymagałoby to interwencji panującego
władcy. W innych wypadkach umocniona siedziba zapewniała bezpieczeństwo w razie
napaści. Wraz z rozwojem broni palnej możliwości te stawały się coraz bardziej
iluzoryczne, o czym przekonali się na własnej skórze obrońcy zamku w Gołańczy.
Częstokroć zanik funkcji obronnych wiązał się ze stopniowym rozwojem części
mieszkalnej i reprezentacyjnej danej budowli. Tak stało się np. w przypadku
zamku płockiego. Jednak w większości omawianych tu założeń o metryce
późnośredniowiecznej lub wczesnonowożytnej, wyraźną cezurą są zniszczenia
wojenne II wojny północnej, zwanej „potopem szwedzkim”.
Pojęcie rezydencjonalności nie
łączy się jedynie z samymi murami siedziby. To także jej wyposażenie w meble,
rzeźby, obrazy, książki i inne przedmioty, nie tylko upiększające czy
ułatwiające życie, ale stanowiące dowód gustu i statusu społecznego
właścicieli. To także otoczenie budowli mieszkalnej - ogrody (później zaś także parki),
zwierzyńce, wodotryski, wreszcie zaś cała infrastruktura pomocnicza, bez której
nie sposób rozpatrywać funkcji rezydencji w okresie jej tryumfu i rozkwitu – w
czasach pokoju.
Strona wydawcy:
Wydawca: Instytut Sztuki PAN
ISBN: 978-83-65630-80-3
Rok wydania: 2019
Liczba stron: 327