Ewa Ciszewska, Agata Hofelmajer-Roś, Michał Pabiś-Orzeszyna,
Szymon Szul
Społeczne światy Studia Małych
Form Filmowych „Se-Ma-For” w Łodzi
Książka jest monografią Studia
Małych Form Filmowych „Se-Ma-For”, będącego środkowoeuropejską wytwórnią filmów
animowanych, która działała w Łodzi w latach 1946–1999. Publikacja prezentująca
analizy społecznych światów produkcji filmów animowanych w Se-Ma-Forze wpisuje
się w tradycje empirycznych badań historii polskiej kinematografii jako
instytucji życia społecznego. Przyjęta w monografii perspektywa, zorientowana
na pozaestetyczne determinanty, odchodzi od imperatywu interpretowania
kanonicznych utworów. Publikacja jest efektem spotkania kolektywnie tworzonego
metaarchiwum z wypracowanymi w trakcie badań praktykami poznawczymi. Pytania
stawiane w poszczególnych rozdziałach niosą piętno osobistych temperamentów
badawczych, różnią się także stopniem użycia poszczególnych elementów
metaarchiwum – w rozdziale pierwszym wiele jest archiwaliów, w drugim – danych
ilościowych, zaś trzeci i czwarty ekstensywnie opierają się na przeprowadzonych
w trakcie projektu wywiadach. Transdyscyplinarny charakter badania widoczny
jest w łączeniu metodologii charakterystycznych dla filmoznawczych badań
produkcji, socjologii sztuki i socjologii relacyjnej oraz prozopografii.
Używanie „wędrujących pojęć” (pole, świat sztuki, osoba, przestrzeń,
innowacja), ale także testowanie „wędrujących praktyk”, takich jak
mikrohistoria, pozyskiwanie historii ustnej (czy relacji świadka), studium
przypadku i badanie w archiwum, pozwalają na zrozumienie unikatowości aktora
społecznego, który nie jest ani fabryką, ani grupą artystyczną, ale
jednocześnie zawiera w sobie elementy składowe obu tych form organizacji życia
społecznego.

Książkę wyróżnia mocny fundament
metodologiczny, a w drugiej kolejności – szeroka baza źródłowa, która obejmuje
niepublikowane archiwalia, dane ilościowe oraz zapisy rozmów z byłymi
pracownikami studia Se-Ma-For. We wstępnej części pracy drobiazgowo
przedstawiono założenia i realizację grantu, który stał u podstaw tej
publikacji, oraz charakterystykę metody naukowej łączącej elementy
socjologii, production studies, tradycyjnej historii kina, prozopografii z
niewielką domieszką antropologii.
Monografia uderza w rozmaite mity narosłe wokół działalności Se-Ma-Fora. To
przede wszystkim opowieść o przełamywaniu kryzysów, o konieczności
funkcjonowania w gospodarce niedoboru, o niekończącym się paśmie problemów z
zatrudnieniem, pieniędzmi, sprzętem, lokalami i partnerami. W tak opowiedzianej
historii filmy schodzą na dalszy plan, a na pierwszy wysuwają się twarde dane z
archiwów, relacje świadków, liczby i zestawienia. Z tej perspektywy nie widać
co prawda zbyt wielu filmów ani tym bardziej anegdot, ale możemy w zamian
dostrzec ukryte mechanizmy produkcyjne, nieoczywiste relacje między
pracownikami, krzyżujące się intencje rozmaitych grup interesu, innowacyjne
rozwiązania na planie filmowym. Z recenzji prof. Pawła Sitkiewicza

Nie mamy tutaj do czynienia z powodzią
faktów historycznych, lecz bardzo przemyślanym studium, w którym wydobyte na
plan pierwszy zostały aspekty najistotniejsze: baza materiałowa i techniczna,
relacje wewnątrz (i nie tylko wewnątrz) zespołu, współpraca z innymi konfiguracjami
produkcyjnymi, trwałość i charakter zatrudnienia czy usprawnienia procesu
realizacji filmów. Wartość rozprawy oraz wyjątkowo twórczo zaprojektowana
warstwa metodologiczna czynią zeń pracę wzorcową dla badaczy i badaczek. Można
bowiem wykorzystywać wypracowane w zespole instrumentarium do badań innych
instytucji produkcji filmowej.
Na potrzeby tego projektu zastosowano
oryginalne połączenie metodologiczne, nie tylko inspirowane badaniami
produkcyjnymi, lecz także socjologią sztuki, socjologią twórczości, refleksją
nad sieciowością, badaniami wytwórni filmowych, komparatystyką czy wreszcie
prozopografią. Ten miks metodologiczny cechowały harmonijne połączenia,
funkcjonalność i okazał się on ostatecznie płodny poznawczo. Z recenzji
prof. Marcina Adamczaka
Publikacja powstała w ramach projektu CEUS-UNISONO Narodowego Centrum Nauki
oraz Czeskiej Agencji Grantowej pt. „Studia animacji filmowej w Gottwaldovie i
Łodzi (1945/47-1990) – porównawcza biografia zbiorowa”, realizowanego na
Uniwersytecie Łódzkim, nr rejestracyjny 2020/02/Y/HS2/00015 oraz na
Uniwersytecie Masaryka w Brnie, nr rejestracyjny GF21-04081K
Książka na stronie wydawcy:
https://ksiegarnia.uni.lodz.pl/spoleczne-swiaty-studia-malych-form-filmowych-se-ma-for-w-lodzi-p-2515.html
Spis treści:
https://ksiegarnia.uni.lodz.pl/spoleczne-swiaty-studia-malych-form-filmowych-se-ma-for-w-lodzi-p-2515.html
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
ISBN: 978-83-8331-646-8
Rok wydania: 2025
Liczba stron: 252