„Pewna prawie zapomniana akcja na Wschodzie”

 

Stefan Lehr „Pewna prawie zapomniana akcja na Wschodzie”

Niemieccy archiwiści w Generalnym Gubernatorstwie i Komisariacie Rzeszy Ukraina

 

Publikacja stanowi analizę działalności niemieckich archiwistów na Wschodzie podczas II wojny światowej. Wydawnictwo podzielone zostało na cztery części. Na początku przybliżono działalność pruskich archiwistów na ziemiach polskich w czasie I wojny światowej, co stanowi płaszczyznę porównawczą dla okresu II wojny. Następnie krótko omówione zostały dzieje pruskiej archiwistyki w latach międzywojennych, a także polskiej i ukraińskiej służby archiwalnej w tym okresie. Działalność niemieckich archiwistów na okupowanych terenach wschodnich stanowi centralny problem trzeciej części rozprawy. Omówiono w niej m.in. pracę obu zarządów archiwalnych w Generalnym Gubernatorstwie oraz w Komisariacie Rzeszy Ukraina. Część ostatnia publikacji pokazuje, w jaki sposób niemieccy archiwiści postrzegali swoją pracę na Wschodzie i jak oceniali ją w okresie powojennym.

 

Publikacja na stronie wydawcy:

https://archiwa.gov.pl/produkt/pewna-prawie-zapomniana-akcja-na-wschodzie-niemieccy-archiwisci-w-generalnym-gubernatorstwie-i-komisariacie-rzeszy-ukraina

 

Wydawca: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych

ISBN: 978-83-64806-04-9

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 458

„Więźniowie patriotyczni”

 

Iwan Bogdan „Więźniowie patriotyczni”

Przegląd dokumentalno-biograficzny

 

Niezwykła książka Ivana Bogdana, oficera służb specjalnych Ukrainy, który osobiście aresztował ponad 100 szpiegów rosyjskich i zwolenników "ruskiego miru". Okazuje się że "piąta kolumna" działała na Ukrainie już od 2014 roku, również i w wymiarze sprawiedliwości. Ukraiński tytułowy patriota musiał walczyć nie tylko z wrogiem zewnętrznym, ale i tym wewnętrznym. Doświadczył tego również i autor, przetrzymywany w areszcie na podstawie sfingowanych dowodów. Podział na Ukrainę patriotyczną jak i skorumpowaną i zdradziecką w latach 2014-2018 bardzo wyraźnie zarysowuje autor w tej książce. Żeby zrozumieć dzisiejszą Ukrainę trzeba koniecznie przeczytać tę książkę. Autor zginął w "Azowstali" od rosyjskiej bomby. Pośmiertnie został odznaczony przez prezydenta Zeleńskiego orderem "Bohatera Ukrainy".

Książka jest dostępna w księgarniach internetowych PWN i Bonito.

 

Źródło:

http://www.finna.com.pl

 

Wydawca: Fundacja Historia PL

ISBN: 978-83-67244-71-8

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 536

„Bandera. Terrorysta, morderca, fanatyk”

 

Marek A. Koprowski „Bandera. Terrorysta, morderca, fanatyk”

 

Stepan Bandera – bohater narodowy czy zwykły terrorysta? Dlaczego jego postać wciąż dzieli Polaków i Ukraińców? Jak to się stało, że syn greckokatolickiego księdza powołał do istnienia ruch, który uczynił zbrodnię podstawowym narzędziem walki politycznej? Kim była jego rodzina i koledzy? Co czytał w dzieciństwie i jakie wydarzenia zdecydowały o jego przyszłym losie?

Przystąpiwszy do Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, sam siebie torturował. Chciał w ten sposób uodpornić się na przesłuchania polskiej policji zwalczającej ukraiński nacjonalizm, który terroryzował społeczeństwo Małopolski Wschodniej. Imponował kolegom nie tylko aberracyjnym zachowaniem, ale także wiedzą i sprawnością fizyczną, którą rozwijał nieustannie. Błyszczał w OUN fanatyczną charyzmą, która doprowadziła go na szczyt tej terrorystycznej organizacji. Niniejsza książka ujawnia rolę Bandery w zamachu na ministra Bronisława Pierackiego. Analizuje konsekwencje łaski, jakiej udzieliło mu państwo polskie. Gdyby bowiem kat założył mu na szyję stryczek, dalsza historia stosunków polsko-ukraińskich mogłaby potoczyć się zupełnie inaczej.

 

Czytelnicy poznają też niuanse jego kolaboracji z Niemcami oraz próby wmanewrowania ich w grę, mającą doprowadzić do utworzenia niepodległej Ukrainy. Pod ich skrzydłami Bandera dokonał rozłamu w OUN, a następnie, pod szyldem frakcji banderowców, stworzył zbrodniczą ideologię, która przesądziła o ludobójstwie Polaków na Wołyniu oraz o zaangażowaniu Ukraińców w mordowanie Żydów. Pod koniec wojny zaczął być kłopotliwym obciążeniem. Jak więc doszło do tego, że jego śmierć ukształtowała legendę i zbudowała mit człowieka, który oddał życie za niepodległość?

 

Marek A. Koprowski - Pisarz, dziennikarz, historyk zajmujący się tematyką wschodnią i losami Polaków na Wschodzie. Plonem jego wypraw i poszukiwań jest wiele książek, z czego kilkanaście ukazało się nakładem Wydawnictwa Replika. Za serię Wołyń. Epopeja polskich losów 1939–2013 otrzymał Nagrodę im. Oskara Haleckiego w kategorii „Najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku”. Jest też laureatem nagrody „Polcul – Jerzy Bonicki Fundation” za działalność na rzecz utrzymania kultury polskiej na Wschodzie.

 

Publikacja na stronie wydawcy:

https://replika.eu/tytul/banderaterrorysta-morderca-fanatyk

 

Wydawca: Replika

ISBN: 978-83-67867-55-9

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 392

 

„Wielki skok Aligatora”

 

Piotr Jezierski „Wielki skok Aligatora”

 

Noworoczna niespodzianka dla miłośników powieści przygodowych. „Wielki skok Aligatora” to kontynuacja przygód bohaterki powieści „Aligator w Wilnie”[1]. Nową książkę Piotra Jezierskiego objęło patronatem Forum Miłośników Pana Samochodzika. Trudno o lepszą rekomendację. J

Tym razem Alina rusza na Ukrainę. We Lwowie przyłącza się do grupy młodych poszukiwaczy skarbów, która trafia na trop tajemnicy związanej z Władysławem Warneńczykiem. Po piętach depczą im bracia Wasilienko, przestępczy duet, który też ma chrapkę na królewski skarb. Te zmagania obserwuje z ukrycia pewna zamaskowana postać, która zdaje się prowadzić własną grę. Pojawia się też Savalas, dawny wróg Aliny, który na odległej wyspie wykonuje misję zleconą mu przez Bruderferajn, wileńską Cosa Nostrę. Kim jest człowiek w demonicznej masce? Co kryją groby w Stanisławowie? Komu bije dzwon na krzemienieckiej wieży? Dowiecie się czytając „Wielki skok Aligatora”.

Książka nie jest przeznaczona do oficjalnej sprzedaży i będzie za darmo przekazywana polskim szkołom oraz organizacjom działającym poza granicami kraju.

 

Źródło:

https://lubimyczytac.pl/ksiazka/5048125/wielki-skok-aligatora

Strona autora:

https://www.facebook.com/PiotrJezierskiAutor

Więcej o powieści:

https://kurierwilenski.lt/2022/12/18/aligator-zbliza-sie-wielkimi-skokami

 

Wydawca: Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”

ISBN: 978-83-952591-5-9

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 187

---

[1] Piotr Jezierski „Aligator w Wilnie”: http://www.zapomnianabiblioteka.pl/2022/01/aligator-w-wilnie.html

„Filip Orlik (1672–1742) i jego Diariusz”

 

„Filip Orlik (1672–1742) i jego Diariusz”

Wstęp i opracowanie Walentyna Sobol

 

Filip Orlik (1672-1742) – hetman kozacki, następca Iwana Mazepy, którego był najbliższym współpracownikiem, pełnił funkcję pisarza generalnego wojska zaporoskiego. W 1709 roku, po klęsce Szwedów i sprzymierzonych z nimi wojsk kozackich w bitwie pod Połtawą, obaj schronili się w Imperium Osmańskim. Po śmierci Mazepy, 16 kwietnia 1710 roku Orlik został wybrany na hetmana przez starszyznę kozacką i wojsko. Przyjęto wówczas wspólnie Konstytucję Praw i Wolności Wojska Zaporoskiego, w której określono granice państwa ukraińskiego, terytorium, pojęcie narodu, finanse, sądownictwo i religię. Podczas wojny rosyjsko-tureckiej 1710-1711 Orlik walczył ponownie na Ukrainie, ostatecznie jednak zmuszony był wycofać się na terytorium osmańskie. Wiązał spore nadzieje z Polską, zwłaszcza po zawarciu związku małżeńskiego córki Stanisława Leszczyńskiego z królem Francji Ludwikiem XV. Do końca życia zabiegał w europejskich stolicach o poparcie dla sprawy niepodległości Ukrainy. Zmarł w Jassach w 1742 roku.

Oryginał Diariusza Filipa Orlika z lat 1720-1732 znajduje się w Archiwum Dyplomatycznym Ministerstwa Europy i Spraw Zagranicznych Francji. Podstawę niniejszego wydania stanowi fragment rękopisu obejmujący lata 1725-1726. Jest to pierwsza polska edycja tego interesującego źródła historycznego.

Dzięki jego lekturze możemy obserwować krąg kulturowy hetmana, podążać jego drogami w staraniach o wolność Ukrainy, dla której jest wielkim bohaterem narodowym. Dla współczesnych Polaków Filip Orlik jest z kolei niezwykłym pod wieloma względami przedstawicielem elity I Rzeczypospolitej.

 

Książka na stronie wydawcy:

https://www.wuw.pl/product-pol-15594-Filip-Orlik-1672-1742-i-jego-Diariusz.html

 

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

ISBN: 978-83-235-5230-7

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 532

„Bajki i powiastki dla dzieci”

 

Stanisław Jachowicz „Bajki i powiastki dla dzieci”

Байки та оповідки для дітей

 

Wybór i redakcja: Marcin Lutomierski

Tłumaczenie i adaptacja: Lubow Żwanko

Ilustracje: Filip Pręgowski

Вибір тексту та редакція: Марцін Лютомерський

Перекладі адаптація: Любов Жванко

Ілюстрації: Філіп Пренѓовський

 

Cykl książek literackich adresowanych do ukraińskich dzieci i młodzieży. Zapraszamy do lektury dwujęzycznych edycji klasyki literatury polskiej dla młodego odbiorcy. W ten sposób chcielibyśmy pomóc w poznawaniu zarówno naszego języka, jak i kultury. Niniejszy tomik zawiera wybór wierszowanych historyjek Stanisława Jachowicza – pierwszego polskiego bajkopisarza dla dzieci, opatrzonych współczesnymi ilustracjami Filipa Pręgowskiego.

Цим виданням ініціюємо цикл художніх книжок адресованих для українських дітей та молоді. Запрошуємо юного читача ознайомитися із двомовною версією класики польської літератури. Таким чином ми хочемо допомогти Вам пізнати нашу мову і культуру. Ця книга містить добірку віршів Станіслава Яховича – першого польського дитячого казкаря у поєднанні із сучасними ілюстраціями Філіпа Преговського.

 

Twórcy książki:

Autor: Stanisław Jachowicz (1796–1857) – pierwszy polski bajkopisarz dla dzieci, nauczyciel, pedagog, poeta, dziennikarz, działacz filantropijny. Autor licznych i wielokrotnie wznawianych wierszowanych bajek, powiastek, a także książek edukacyjnych i tekstów piosenek. Współtwórca „Tygodnika dla Dzieci” i „Dziennika dla Dzieci”.

Tłumaczka: Lubow Żwanko – prof. dr. hab., kierownik Centrum Muzealnego, profesor Katedry UNESCO i ochrony socjalnej, Państwowy Uniwersytet Biotechnologiczny w Charkowie, stypendystka programu POLONISTA (NAWA) realizowanego na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (2022 r.).

Redaktor: Marcin Lutomierski – filolog polski, doktor w dziedzinie literaturoznawstwa, specjalista w Wydawnictwie Naukowym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, członek Pracowni Badań Kultury i Literatury Dziecięco-Młodzieżowej na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Ilustrator: Filip Pręgowski – teoretyk sztuki i artysta malarz, doktor w dziedzinie nauk o sztuce, adiunkt w Katedrze Historii Sztuki Nowoczesnej i Pozaeuropejskiej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

 

Dochód ze sprzedaży książki jest przeznaczany 

na druk bezpłatnych egzemplarzy dla dzieci i młodzieży z Ukrainy.

 

Źródło:

https://wydawnictwo.umk.pl/pl/products/5720/bajki-i-powiastki-dla-dzieci

 

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

ISBN: 978-83-231-4832-6

Seria: Seria Literacka POZA. Dzieci

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 28

„Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich”

Magda i Mirek Osip-Pokrywka 

„Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich”

„Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich” to znakomicie edytorsko przygotowane albumowe wydawnictwo umożliwiające miłośnikom historii sentymentalną podróż szlakiem ocalonych z burz dziejowych obiektów historycznych na terenie województw należących do Polski przed wybuchem II wojny światowej.

Fot. 1. Podhajce Kościół pw. Trójcy Świętej,  

źródło: „Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich,” s. 68.

Wspaniale wydany leksykon wypełniają setki fotografii przedstawiających architektoniczne pamiątki związane dawnymi polskimi gospodarzami tych ziem. Zwiedzimy więc dziesiątki zamków, które przed setkami lat broniły Polski przed najazdami tatarskimi. Obejrzymy zdjęcia (często także plany) okazałych rezydencji magnackich, pałaców i dworków szlacheckich. Wiele obiektów sakralnych nie przetrwało lat powojennych, często bywały zamieniane na magazyny lub burzone. Mimo to autorom udało się uratować od zapomnienia i utrwalić w niniejszej publikacji szereg kościołów, kaplic, klasztorów, synagog, cerkwi i cmentarzy. W kresowych miastach przed wybuchem ostatniej wojny znaczny odsetek mieszkańców stanowili Polacy. Dlatego także na kartach książki spacerujemy ulicami Lwowa, Sambora i wielu innych miejscowości spoglądając od czasu do czasu na fasady starych kamieniczek, ratusze i pomniki. Z dworców kolejowych, po starych, kamiennych mostach i wiaduktach wyruszamy wraz z autorami, aby obcować ze świadectwami polskiej kultury narodowej.

Fot. 2. Ołyka. Kolegiata pw. Trójcy Świętej, wnętrze, 

źródło: „Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich,” s. 158.

Publikacja składa się z czterech części, z których każda poświęcona jest jednej krainie  historyczno-geograficznej: Podolu, Pokuciu, Wołyniowi oraz ziemi lwowskiej. Oprócz pięknych zdjęć znajdziemy w niej także rysy historyczne 160 miejscowości przedstawionych w wydawnictwie. Samych obiektów, do których dotarli Magda i Mirek Osip-Pokrywka jest ponad pół tysiąca. Wszystkie zamieszczone w leksykonie opisy nawiązują do przynależności danej miejscowości do I lub II Rzeczypospolitej. Zabytki Lwowa, zamki w Chocimiu czy Zbarażu są doskonale znane wszystkim pasjonatom historii Kresów, dlatego warto podkreślić, że autorzy zeszli ze ścieżek wydeptywanych przez turystów odwiedzając również wioski i miasteczka pomijane zazwyczaj w przewodnikach.

Celem autorów było ukazanie współczesnego stanu zabytków, stąd też główny nacisk położono na wierną dokumentację fotograficzną. Zdjęcia wykonane zostały wiosną i latem 2012 roku. Patrząc na znakomite fotografie, dostrzegłem na kilku z nich budowle zupełnie zaniedbane, lecz wiele obiektów sakralnych, czy obronnych doczekało się renowacji bądź rekonstrukcji. Napawa to pewnym optymizmem i pozwala dostrzec zmiany na plus w mentalności władz ukraińskich w stosunku do spuścizny po dawnych polskich mieszkańcach Kresów. Polecam.

Wydawca: Arkady

ISBN: 978-83-213-4847-6

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 352

"Kresy we krwi"

Marek Koprowski "Kresy we krwi"

W maju 1945 r. zakończyła się II wojna światowa. Zmienił się przebieg granic naszego kraju. Wielu naszych rodaków pozostało za Bugiem. Dla nich wojna jeszcze trwała, choć miała już inny charakter. Książka Marka Koprowskiego „Kresy we krwi” przedstawia dzieje Polaków, którzy po „wyzwoleniu” stali się obywatelami Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. To także książka o instytucji jednoczącej Polaków na Wschodnim Podolu – Kościele katolickim. Autor w swej pracy przedstawił historie kilku ośrodków polskości na wschodzie: w Gródku Podolskim, Barze, Chmielnickim, Murafie, Latyczowie, Starogrodzie, Miastkówce, Połonnem oraz Mańkowcach.

Cmentarz na Kresach. Fot. Autor Bloga

Polskie parafie na Ukrainie borykały się z prześladowaniami aż do 1989 r.  Marek Koprowski ukazał metody zastraszania i utrudniania działalności religijnej ze strony aparatu bezpieczeństwa oraz determinację i pomysłowość księży pracujących w środowiskach polonijnych, którzy broniąc swoich parafii narażali się na więzienie i zesłania. Duchowni byli stale inwigilowani. Bardzo często padali ofiarą mordów i napadów. Podczas niemal każdego nabożeństwa w kościołach przebywali agenci KGB. Księża zmuszeni byli do fałszowania ksiąg kościelnych, w których rejestrowali tylko ułamek udzielonych chrztów i ślubów. Władze pod byle pretekstem usuwały ich z parafii. Do historii przeszedł fortel jednego z proboszczów, który zainicjował akcję wysyłania do władz oszczerczych listów, w których przedstawiano go jako pijaka i lubieżnika oraz proszono o usunięcie go z parafii. Księdza oczywiście pozostawiono, licząc na to, ze swoim postępowaniem doprowadzi do zniszczenia katolickiej wspólnoty w regionie.

Głośnym echem odbiła się także akcja parafian, którzy w obronie swego duszpasterza udali się do miasta Chmielnicki, otoczyli pomnik Lenina, uklękli przed nim i zaczęli się modlić aby władze nie usuwały proboszcza. Akcja ta wzbudziła w mieście niemałą sensację, a ksiądz niebawem powrócił do swojej parafii. Wiele tego typu przykładów walki o kościół znajdziemy w książce Marka Koprowskiego. „Kresy we krwi” to reporterski zapis relacji osób które znały bohaterów trudnych czasów przymusowej rusyfikacji, laicyzacji i stalinowskiego terroru. To w głównej mierze dzięki bohaterskiej postawie księży i parafian władzom radzieckim nie udało się unicestwić ośrodków polskości na Kresach.

Wydawnictwo: Fronda

ISBN: 978-83-62268-77-1
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 250

"Strach. Opowiadania kresowe"

Stanisław Srokowski "Strach. Opowiadania kresowe"

W książce Stanisława Srokowskiego znajduje się dwanaście opowiadań. Każde z nich wzrusza, przeraża i zmusza do refleksji. Spoiwem wszystkich przedstawionych historii jest wszechobecny w nich Strach. Pochodzący z miejscowości Hnilcze na Kresach Wschodnich autor był jako dziecko świadkiem tragicznych dla Polaków i Ukraińców wojennych dramatów. Wielu opowieści wysłuchał z ust swoich krewnych. Choć jak pisze wszelkie podobieństwo do nazw, nazwisk i postaci jest przypadkowe to niestety wydarzenia przedstawione w książce rzeczywiście miały miejsce.

Już pierwsze opowiadanie pt. „Pochowek polski” jest symboliczną zapowiedzią tego co przeżyją polscy mieszkańcy Kresów. Czytamy opowieść żołnierza, który przedzierając się do rodzinnej wioski po przegranej wojnie obronnej w 1939 r. jest świadkiem szokującej ceremonii odbywającej się nocą na cmentarnym wzgórzu. Zgromadzeni tam ukraińscy mieszkańcy wioski pod przewodnictwem miejscowego popa dokonują profanacji munduru polskiego żołnierza, oraz polskich symboli narodowych: orła w koronie i biało-czerwonej flagi. Plują na orła, deptają go, a następnie wrzucają wraz z flagą i mundurem do dołu. Przy brawach tłumu pop oznajmia, że właśnie pochowali Polskę i zachęca zebranych aby zabijali Lachów bez litości w każdym czasie i w każdym miejscu. Krzyczy, że na tych ziemiach nie ma miejsca dla Polaków, lecz tylko dla Ukraińców.

Gdzieś na Kresach. Fot. Autor Bloga

Autor przyznaje, że celem publikacji było ukazanie klimatu zbrodni i degeneracji człowieka mającej korzenie w ideologii nacjonalistycznej. Stanisławowi Srokowskiemu zależało również na oddaniu atmosfery w jakiej mordy miały miejsce oraz na przedstawieniu reakcji otoczenia na dokonujące się zbrodnie. Dlatego też nie oszczędził nam przerażających opisów morderstw oraz tortur, jakie zadawali ukraińscy mieszkańcy polskim sąsiadom, z którymi łączyły ich wielowiekowe więzy. Napadano na kościoły, księży, profanowano cmentarze, zabijano, kobiety, dzieci i starców. Śmiercią karano tych nielicznych Ukraińców, którzy nie wpadli w morderczy amok i usiłowali przeciwstawić się bandom OUN – UPA ratując swoich polskich przyjaciół.

Nie jest to pierwsze opracowanie poświęcone zbrodniom ukraińskich nacjonalistów na Kresach, które przeczytałem. Żadne z nich jednak nie zrobiło na mnie takiego wstrząsającego wrażenia jak dzieło Stanisława Srokowskiego. "Strach. Opowiadania kresowe” to mocna, trudna, ważna książka. Polecam.

Wydawnictwo: Fronda

ISBN: 978-83-64095-12-2
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 251

"Lwowska noc"

Wiesław Helak "Lwowska noc"

„Lwowska noc” to dramatyczna i wzruszająca opowieść o ostatnich latach Lwowa. Polskiego Lwowa. To opowieść o Polakach, Ukraińcach i Żydach, którzy współtworzyli  historię tego miasta. To wreszcie opowieść o Rosjanach i Niemcach, którzy brutalnie zamknęli pewien rozdział w dziejach Lwowa, rozpoczynając jednocześnie nowy, pełen bólu, zakłamania i zawiedzionych nadziei. „Lwowska noc”  Wiesława Helaka to niemal dokumentalna relacja o swoistej drodze krzyżowej, którą przeszedł bohater powieści Józef Sztendera, polski nauczyciel mieszkający wraz z żoną, Ukrainką w wiosce nieopodal Lwowa.

Ten kochający swoją rodzinną ziemię patriota bez wahania zakłada mundur i mimo, że nie otrzymał karty mobilizacyjnej decyduje się wyjechać, aby walczyć w obronie ojczyzny. To właśnie wrzesień 1939 r. rozpoczął jego gehennę, która już nigdy miała się nie zakończyć. Za miłość do ojczyzny przyjdzie Józefowi zapłacić najwyższą cenę. Bohater traci rodzinę. Ukochana żona oraz dwójka dzieci zostaje bestialsko zamordowana przez sąsiadów – Ukraińców. Sam wielokrotnie unika śmierci, trafia do sowieckiego więzienia. Jest świadkiem rozstrzelania profesorów lwowskich, eksterminacji ludności żydowskiej  oraz wielu innych zbrodni dokonywanych przez wojska okupantów. Obserwuje rabowanie polskiego mienia, wywózki Lwowian na Syberię oraz przymusowe deportacje do Polski, na Ziemie Odzyskane.

W powieści Wiesława Helaka nie brakuje wstrząsających scen, które jak wspomniany wcześniej mord na rodzinie Józefa, czy też dramat dzieci żydowskich w getcie lwowskim na długo pozostają w pamięci czytelnika.

„Lwowska noc” to także historia o tragicznej miłości, którą głównemu bohaterowi dane jest przeżyć aż dwukrotnie. Za pierwszym razem on traci rodzinę, za drugim - nowa rodzina - jego. Sztendera szukając ukojenia w bólu oraz odpowiedzi na kłębiące się w głowie pytania i wątpliwości zamyka się w klasztornych murach, które jednak opuszcza  i dalej toczy walkę o zachowanie człowieczeństwa. Przebywając we Lwowie angażuje się w pomoc dla osieroconych dzieci a także wstępuje do zakonspirowanej organizacji wojskowej. Wielokrotnie naraża życie dla przyjaciół, a na błaganie żony proszącej aby pozostał z nią i dziećmi odpowiada: „Głos sumienia nakazuje mi iść.”[1]

Ma to szczęście, że u jego boku są osoby, które czują, myślą i kochają podobnie jak on: ojciec, zaprzyjaźniony ksiądz, żydowski lekarz, młody harcerz, czy też kobiety które opiekują się dziecięcym przytułkiem. Mimo wszystko może także liczyć na swą małżonkę, która w chwili próby nie zdradza ukraińskim bandytom jego miejsca pobytu. Niestety, niemal wszystkie te osoby za swą miłość do Lwowa i ojczyzny straciły życie.

W pamięci Wiesława Helaka pozostały relacje jego dziadków i rodziców, którzy przeżyli lwowską gehennę oraz zesłania na Syberię. Im właśnie dziękuje na ostatnich stronach powieści za to, że ich wspomnienia pozwoliły mu „odnaleźć w sobie choć w części miłość do tego miasta i jego losów oraz wzbogacić opowieść o szczegóły, których żaden autor by nie wymyślił.”[2] „Lwowska noc” to również kawał dobrej polskiej prozy. Polecam.

Wydawnictwo: Trio

ISBN: 978-83-7436-304-4
Rok wydania: 2012
Liczba stron: 326

Moja ocena: 6/6

---

[1] Wiesław Helak „Lwowska noc,” s.164.

[2] Tamże, s. 326.