„Syberyjski Trans”. Część 2.

Stanisław Kalisz „Syberyjski trans”

Część 2. Żywe legendy i inne historie

Stanisław Kalisz, jako filmowy dokumentalista, latami podążał polskimi śladami po Syberii, by pokazać prawdę o wielkiej i przeciętnej historii, o bohaterach i zwyczajnych ludziach, o tym co przeminęło i co wciąż żywe. Raz jeszcze postanowił ożywić i przywołać filmowe duchy, tym razem opisując je w drugiej części „Syberyjskiego transu”.

W tej książce udamy się na europejską daleką Północ, wybierzemy się do położonej w tundrze przeklętej Workuty, na słynnego „Biełomora” – „Kanał towarzysza Stalina” i na Wyspy Sołowieckie, od których rozpoczął się wyjątkowy w skali całego świata ponury eksperyment z „pierekowką” – ulepszaniem człowieka, przekuwaniem go w roboczego wołu. Polecimy nie tylko na Syberię, ale także do Kazachstanu, gdzie z naszą bohaterką spróbujemy odszukać maleńką osadę Barataj, w którym jako dziewczynka znalazła się za karę, bo tato był przedwojennym oficerem wojska i brał udział w wojnie 1920 roku.

Odbędziemy podróż słynną Koleją Transsyberyjską. Nawiedzą nas duchy. Żelazna dama odkryje swoje tajemnice. A sama Syberia? Ona staje się coraz bardziej modna. Wiele się tam zmieniło, tu i ówdzie wybudowano drogi, hotele, pensjonaty, zajazdy. I robi się nad Świętym Morzem coraz bardziej kurortowo, wczasowo, tłoczno. Jednak ta kraina jest olbrzymia i nadal dzika, więc turystom łatwo się nie podda.

---

Stanisław Kalisz urodził się w 1957 roku. Ukończył Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego. Jest autorem kilkudziesięciu filmów i reportaży z Azji Środkowej i Rosji, wśród nich m.in.: „Sołowki – początki Gułagu”, „Kanał Stalina”, „Workuta, portret zbiorowy”, „Mój tatuś kat” (o mieszkającej na Syberii córce N. Jeżowa), „Kołyma na dnie życia” (o najcięższych łagrach północno-wschodniej Syberii).

Źródło:

http://ksiegarnia.bernardinum.com.pl/pl/p/Syberyjski-Trans.-Czesc-2.-Zywe-legendy-i-inne-historie/1180

Wydawnictwo: Bernardinum

ISBN: 978-83-8127-218-6

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 344

„Sybir i Syberia w dziejach narodu polskiego”

Anna Kubajak „Sybir i Syberia w dziejach narodu polskiego”

Jest to piękny album przedstawiający syberyjskie doświadczenia Polaków. Liczne zdjęcia odznaczeń, uroczystości i pomników sybirackich znajdujących się w Polsce i Rosji przeplatające się z ich opisem mówią o żywej pamięci historycznej. Przejmujący artystyczny zapis tragicznego doświadczenia zesłańczego zawierają prezentowane grafiki Grottgera, obrazy Malczewskiego, Sochaczewskiego i innych powiązane z dobranymi tematycznie fragmentami utworów literackich m.in. takich autorów jak Mickiewicz, Słowacki, Norwid. 

Uzupełnienie stanowi opis wykorzystania Syberii w charakterze ogromnego więzienia bez krat. Równocześnie przybliżone są postacie tych niezwykłych Polaków, którym mimo przeciwności udało się odnieść sukces i wnieść swój wkład w rozwój tamtej ziemi.

Źródło:

https://www.kubajak.pl/sybir-i-syberia-w-dziejach.html

Wydawnictwo: Kubajak

ISBN: 978-83-87971-88-5

Rok wydania: 2008

Liczba stron:  120

„Syberia. 400 lat polskiej diaspory”

Antoni Kuczyński „Syberia. 400 lat polskiej diaspory”

Nowe, uaktualnione i poszerzone o ponad 150 stron wydanie wyjątkowej monografii. Poruszono nowe wątki, np. dotyczące budowy kolei wschodniochińskiej, i uzupełniono wiele już obecnych wątków, np. o Leopoldzie Niemirowskim czy Państwie Jaxa, a także rozbudowano nieco antologię, m.in. o tekst Władysława Andersa.

Pożegnanie Europy - obraz A Sochaczewskiego.

W naszej świadomości Syberia jawi się przede wszystkim jako miejsce niewoli, zesłań, śmierci wielu naszych rodaków. Jednak autor opisując związki Syberii z historią Polski od XVI do XX w. nie zatrzymał się tylko na tym wątku, pokazał również wkład jaki Polacy - zesłańcy, skazani na przymusowe osiedlenie - wnieśli w rozwój cywilizacyjny Syberii jako cenieni lekarze, nauczyciele, inżynierowie, rolnicy czy przedsiębiorcy. Natomiast wybór fragmentów pamiętników z różnych okresów pozwala poczuć atmosferę tamtego miejsca i czasu. Książka objęta patronatem medialnym TVP Historia.

Źródło:

https://www.kubajak.pl/syberia-400-lat-polskiej.html

O autorze:

http://www.ihnpan.waw.pl/dr-hab-antoni-kuczynski-profesor-pan

Wydawnictwo: Kubajak

ISBN: 978-83-62501-24-3

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 703

„Syberyjski trans”

 Stanisław Kalisz „Syberyjski trans”

 Część 1. Mój tatuś kat i inne reportaże

Syberyjski trans” jest opowieścią dokumentalną o najbardziej rozległej krainie największego państwa na świecie. Autor w swych licznych podróżach po drogach i bezdrożach podąża śladami naszych zesłańców, stalinowskich więźniów, jeńców ostatniej wojny, ale także dobrowolnych przesiedleńców. Dociera do rodaków, których tysiące mieszka jeszcze na terenach dawnego ZSRR. Rozmawia z polskimi i rosyjskimi świadkami bolesnych, wcale nie tak odległych przecież zdarzeń. Jednak „Syberyjski trans” to nie tylko historia. Czytelnik zachłyśnie się przyrodą, odkryje tajemnice legalnego i szemranego biznesu związanego z kawiorem, wydobyciem złota, przyjrzy się skutkom pierestrojki, pozna uczynnych, gościnnych Rosjan, Sybiraków, ale trafi też na ludzi, którym lepiej nie wchodzić w drogę. Będzie i straszno, i smieszno. Lektura tej książki o rosyjskiej duszy, jej na wskroś azjatyckich genach z pewnością pomoże także zrozumieć ostatnie wydarzenia zza naszej wschodniej granicy.

Stanisław Kalisz urodził się w 1957 roku. Jest filmowcem, dokumentalistą, autorem wielu filmów i reportaży z Rosji, wśród nich między innymi: „Sołowki – początki Gułagu”, „Kanał Stalina”, „Mój tatuś kat” (o mieszkającej na Syberii córce N. Jeżowa), „Kołyma na dnie życia” (o najcięższych łagrach północno-wschodniej Syberii).

Źródło:

http://ksiegarnia.bernardinum.com.pl/pl/p/Syberyjski-trans.-Czesc-1-Moj-tatus-kat-i-inne-reportaze/1034

Recenzja audio:

http://ksiegarnia.bernardinum.com.pl/pl/p/file/17c5dbfdfd6e1a88665a4e21733c37b9/syberyjskitrans.wav

Wydawnictwo: Bernardinum

ISBN: 978-83-7823-986-4

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 372

Wydawnictwo Rebis poleca (cz. 4)

Dagmara Dworak „Kromka chleba”

Poruszające wspomnienia z syberyjskiego zesłania. Wyjątkowy powrót po 70 latach na miejsce zsyłki. Przejmująca opowieść.-Wiesław Adamczyk, autor bestsellera „Kiedy Bóg odwrócił wzrok”

Ta historia towarzyszyła mi od zawsze, z nią dorastałam i szłam przez życie (…). Nigdy nie była moją własną historią, lecz historią przeżyć mojej rodziny z lat 1940-1946 i dziejów syberyjskiego zesłania moich dziadków. Po latach wyrywkowego obcowania z nią przyszedł czas, żeby wszystko uporządkować, zapisać, przekazać dalej.- Dagmara Dworak

Kromka Chleba - trailer 

W ten sposób powstał unikatowy zapis wspomnień dwojga żyjących uczestników tamtych wydarzeń – Danuty i Bogusława. Ich przeplatające się wypowiedzi malują całościowy obraz najpierw przedwojennego rodzinnego życia w Hajnówce, potem tragedię wywózki, dramat syberyjskiej tułaczki, powrót do Polski, a wreszcie podjętą po dziesięcioleciach próbę odtworzenia trasy dawnej tułaczki i odwiedzenia miejsc zesłania. Do książki jest dołączony jedyny w swoim rodzaju film: dokument z wyprawy Bogusława na Syberię szlakiem dawnej zsyłki, wzbogacony wypowiedziami obojga rodzeństwa oraz archiwalnymi materiałami z epoki.

Obóz w Tockoje

Ta historia jest mi szczególnie bliska. Też straciłem na Wschodzie w mrokach totalitaryzmu rodzinę, a z nią ważną część tożsamości. Wiem, jak obsesyjna może być potrzeba powrotu. Dlatego rozumiem, ale i podziwiam bohatera, że po siedemdziesięciu latach wraca do dziecięcej traumy. Przemierza szlaki rodzinnej tułaczki, szuka grobu matki, decyduje się spojrzeć w oczy historii. Podziwiam i zazdroszczę, że tyle udało się odnaleźć. Polecam Kromkę chleba, książkę i film.- Bogusław Chrabota, redaktor naczelny „Rzeczpospolitej”

Dagmara Dworak- córka Bogusława Żukowskiego, współbohatera książki. Absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, kilkanaście lat pracowała jako makler i bankowiec oraz prowadziła agencję reklamową. Zapalona fotografka, autorka zdjęć publikowanych w przewodnikach. Od lat odwiedza nietypowe miejsca, z dala od głównych szlaków. Odbyła dwie wyprawy na Syberię w poszukiwaniu grobu Babci. W pierwszą zabrała także Ojca, umożliwiając mu wzruszający powrót do przeszłości i spotkania ze znajomymi z czasów zesłania. Nakręciła wtedy fascynujący film o gehennie rodziny i jej dramatycznej podróży z Hajnówki do dalekiej Gramatuchy. Pasją historyczną zaraziła całą rodzinę, czego dowodem są wieloletnie rozmowy z Ojcem i jego siostrą, dzięki którym mogła powstać Kromka chleba.

Źródło:

https://www.rebis.com.pl/pl/book-kromka-chleba-dagmara-dworak,HCHB07984.html#book_description

Wydawnictwo: Rebis

ISBN: 978-83-8062-120-6

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 376 

„Niezłomna”

Agnieszka Lewandowska-Kąkol „Niezłomna”

W pierwszych dniach września 1939 r. na kresową miejscowość Baranowicze, podobnie jak na setki polskich miast i miasteczek spadły niemieckie bomby. Wielu młodych ludzi ramię w ramię z dorosłymi przystąpiło walki w obronie ojczyzny. Jedną z takich osób była szesnastoletnia Anna Górska. Należąca przed wojną do harcerstwa młoda dziewczyna zaangażowała się w działania konspiracyjne w strukturach AK. Po wkroczeniu na wschodnie tereny II Rzeczypospolitej wojsk sowieckich nasza bohaterka zostaje aresztowana przez NKWD i bestialsko torturowana. W czasie licznych przesłuchań, śledczym nie udaje się jej złamać a dziewczyna nie wydaje nikogo ze znanych jej członków miejscowej organizacji Armii Krajowej. Zostaje skazana na karę 25 lat syberyjskiej katorgi. Z czasem wyrok zostaje zmniejszony do lat dziesięciu.

Książka Agnieszki Lewandowskiej-Kąkol to przepełniona bolesnymi wspomnieniami historia patriotki wychowanej w duchu tradycyjnych chrześcijańskich wartości. Głód, zimno, choroby, brutalne traktowanie oraz praca ponad siły, nie zwyciężyły młodej kobiety. Przeciwnie, zawsze wierna swoim zasadom Anna zyskuje podziw i uznanie współwięźniów a nawet z czasem swoich oprawców. Choć wielokrotnie mogła sprzeniewierzyć się swoim przekonaniom i zasadom moralnym, zyskując dzięki temu złagodzenie kary lub przeniesienie do obozu o łagodniejszym rygorze, nie tylko nigdy tego nie uczyniła, lecz sama niosła pomoc innym zesłańcom, narażając przy tym własne życie. Zawsze wtedy, kiedy bohaterce wydaje się, że zaczyna dostrzegać światełko w tunelu, na jej drodze krzyżowej pojawia się kolejna przeszkoda, która sprawia, że gehenna rozpoczyna się na nowo.

Po śmierci Stalina, kiedy zelżał nieznacznie sowiecki terror, kontakty pomiędzy Polakami skazanymi na syberyjską katorgę zaczęły się nieco bardziej zacieśniać. Zesłańcy zaczęli zdawać sobie sprawę, że pojawiła się nadzieja na powrót do ojczyzny i aby przetrwać, muszą trzymać się razem. 30 grudnia 1955 r., po ponad dwutygodniowej podróży pociągiem i dziesięcioletnim pobycie na wschodzie ZSRR, Anna Górska wraz z wieloma innymi zesłańcami przekroczyła granice Polski. Tysiące innym naszych rodaków nie doczekało takiej chwili. Ich groby na dalekiej Syberii zatarł czas… 

„Niezłomna” Agnieszki Lewandowskiej-Kąkol to czwarta pozycja, która ukazała się w serii „Kresy” wydawnictwa Fronda. Dwie inne „kresowe” książki Frondy: „Kresy we krwi” Marka Koprowskiego oraz „Strach” Stanisława Srokowskiego miałem okazję przeczytać w ubiegłym roku. Ich recenzje znajdziecie oczywiście na stronach ZAPOMNIANEJ BIBLIOTEKI.[1] Polecam.

Wydawnictwo: Fronda

ISBN: 978-83-64095-62-7
Rok wydania: 2015

Liczba stron: 196

---

[1] Patrz: http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/search/label/Fronda

"Lwowska noc"

Wiesław Helak "Lwowska noc"

„Lwowska noc” to dramatyczna i wzruszająca opowieść o ostatnich latach Lwowa. Polskiego Lwowa. To opowieść o Polakach, Ukraińcach i Żydach, którzy współtworzyli  historię tego miasta. To wreszcie opowieść o Rosjanach i Niemcach, którzy brutalnie zamknęli pewien rozdział w dziejach Lwowa, rozpoczynając jednocześnie nowy, pełen bólu, zakłamania i zawiedzionych nadziei. „Lwowska noc”  Wiesława Helaka to niemal dokumentalna relacja o swoistej drodze krzyżowej, którą przeszedł bohater powieści Józef Sztendera, polski nauczyciel mieszkający wraz z żoną, Ukrainką w wiosce nieopodal Lwowa.

Ten kochający swoją rodzinną ziemię patriota bez wahania zakłada mundur i mimo, że nie otrzymał karty mobilizacyjnej decyduje się wyjechać, aby walczyć w obronie ojczyzny. To właśnie wrzesień 1939 r. rozpoczął jego gehennę, która już nigdy miała się nie zakończyć. Za miłość do ojczyzny przyjdzie Józefowi zapłacić najwyższą cenę. Bohater traci rodzinę. Ukochana żona oraz dwójka dzieci zostaje bestialsko zamordowana przez sąsiadów – Ukraińców. Sam wielokrotnie unika śmierci, trafia do sowieckiego więzienia. Jest świadkiem rozstrzelania profesorów lwowskich, eksterminacji ludności żydowskiej  oraz wielu innych zbrodni dokonywanych przez wojska okupantów. Obserwuje rabowanie polskiego mienia, wywózki Lwowian na Syberię oraz przymusowe deportacje do Polski, na Ziemie Odzyskane.

W powieści Wiesława Helaka nie brakuje wstrząsających scen, które jak wspomniany wcześniej mord na rodzinie Józefa, czy też dramat dzieci żydowskich w getcie lwowskim na długo pozostają w pamięci czytelnika.

„Lwowska noc” to także historia o tragicznej miłości, którą głównemu bohaterowi dane jest przeżyć aż dwukrotnie. Za pierwszym razem on traci rodzinę, za drugim - nowa rodzina - jego. Sztendera szukając ukojenia w bólu oraz odpowiedzi na kłębiące się w głowie pytania i wątpliwości zamyka się w klasztornych murach, które jednak opuszcza  i dalej toczy walkę o zachowanie człowieczeństwa. Przebywając we Lwowie angażuje się w pomoc dla osieroconych dzieci a także wstępuje do zakonspirowanej organizacji wojskowej. Wielokrotnie naraża życie dla przyjaciół, a na błaganie żony proszącej aby pozostał z nią i dziećmi odpowiada: „Głos sumienia nakazuje mi iść.”[1]

Ma to szczęście, że u jego boku są osoby, które czują, myślą i kochają podobnie jak on: ojciec, zaprzyjaźniony ksiądz, żydowski lekarz, młody harcerz, czy też kobiety które opiekują się dziecięcym przytułkiem. Mimo wszystko może także liczyć na swą małżonkę, która w chwili próby nie zdradza ukraińskim bandytom jego miejsca pobytu. Niestety, niemal wszystkie te osoby za swą miłość do Lwowa i ojczyzny straciły życie.

W pamięci Wiesława Helaka pozostały relacje jego dziadków i rodziców, którzy przeżyli lwowską gehennę oraz zesłania na Syberię. Im właśnie dziękuje na ostatnich stronach powieści za to, że ich wspomnienia pozwoliły mu „odnaleźć w sobie choć w części miłość do tego miasta i jego losów oraz wzbogacić opowieść o szczegóły, których żaden autor by nie wymyślił.”[2] „Lwowska noc” to również kawał dobrej polskiej prozy. Polecam.

Wydawnictwo: Trio

ISBN: 978-83-7436-304-4
Rok wydania: 2012
Liczba stron: 326

Moja ocena: 6/6

---

[1] Wiesław Helak „Lwowska noc,” s.164.

[2] Tamże, s. 326.