Andrzej Zawistowski „Bilety do sklepu”
Handel reglamentowany w PRL
„Bilety” do sklepu – kartki
żywnościowe, bony, bilety towarowe, karty zaopatrzenia czy wkładki
zaopatrzeniowe – w XX w. towarzyszyły niemal każdemu pokoleniu Polaków. Po raz
pierwszy pojawiły się w czasie I wojny światowej i były używane aż do
zakończenia wojny polsko-bolszewickiej. Po raz drugi reglamentacja kartkowa
została wprowadzona w czasie II wojny światowej. Tym razem kartki gościły na
rynku znacznie dłużej – z krótką przerwą aż do 1953 r. Wreszcie w 1976 r.
rozpoczął się kolejny okres reglamentacji artykułów pierwszej potrzeby. Od tego
czasu „bilety” były codziennością Polaków aż do upadku komunizmu w 1989 r.
Jakie towary podlegały reglamentacji? Wszystkie, które były deficytowe. W
latach powojennych na kartki sprzedawano m.in. chleb, mąkę, kaszę, ziemniaki,
warzywa, mięso, masło, cukier, słodycze, mleko, kawę, herbatę, sól, ocet, opał,
naftę, zapałki, przyprawy, a nawet pończochy, mydło i środki piorące. W latach
70. pojawiły się bilety towarowe na cukier, ale prawdziwy wysyp kartek nastąpił
w 1981 r. Wówczas, żeby kupić w sklepie mięso, masło, olej, kaszę, mąkę, płatki
zbożowe, ryż, cukier, czekoladę, cukierki, alkohol czy papierosy, trzeba było
mieć specjalną kartkę. „Bilet” potrzebny był też do zakupu proszku do prania,
artykułów dla niemowląt, mydła czy benzyny. Lokalnie reglamentacja obejmowała
także takie towary, jak ubrania zimowe, obuwie, dywany, artykuły szkolne czy
obrączki ślubne. Przydziały były uzależnione od wykonywanej pracy, miejsca
zamieszkania, ale także wieku, a czasem nawet wyznania.
Co charakteryzowało kolejne okresy reglamentacji kartkowej? W jakich
okolicznościach rządzący sięgali po to narzędzie regulowania rynku? Czemu miało
ono służyć? Jakie były przydziały i komu przysługiwały? Czy wprowadzanie
reglamentacji przynosiło zamierzony skutek? Jakie były reakcje ludności i
konsekwencje społeczne takiej polityki gospodarczej? – na te i inne pytania
stara się odpowiedzieć autor. Książka stanowi pierwsze całościowe naukowe
opracowanie tematu sprzedaży kartkowej w PRL. Jest nie tylko doskonałym studium
handlu w dobie gospodarki centralnie sterowanej, lecz także opisuje realia
życia codziennego w okresie Polski Ludowej. Polecana jako lektura dla studentów
historii, politologii, ekonomii oraz kierunków związanych z zarządzaniem
kryzysowym. Chętnie sięgną po nią także wszyscy interesujący się XX-wieczną
historią Polski.
Andrzej Zawistowski – historyk,
specjalizuje się w najnowszej historii Polski, ze szczególnym uwzględnieniem
dziejów gospodarczych i społecznych. Od 1998 r. jest pracownikiem naukowym
Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Był także licealnym nauczycielem historii
oraz edukatorem w środowiskach polonijnych. Przez ponad dziesięć lat pracował w
Instytucie Pamięci Narodowej. W latach 2012–2016 kierował tam Biurem Edukacji
Publicznej – największą w Polsce instytucją łączącą działalność naukową,
edukacyjną i wydawniczą w zakresie badań nad historią najnowszą. Autor
kilkudziesięciu publikacji naukowych i kilkuset popularnonaukowych. W latach
2012–2016 kierował radą programową popularnonaukowego miesięcznika
historycznego „pamięć.pl”. Był też autorem merytorycznego opracowania wydanej w
kilkunastu państwach świata historycznej gry planszowej „Kolejka” (nagroda „Gra
planszowa roku” 2012).
Źródło:
W publikacji zamieszczono kilkadziesiąt reprodukcji kartek,
bonów, kuponów, talonów
i biletów towarowych pochodzących z kolekcji Jana
Oleńskiego.
Wydawca: PWN
ISBN: 978-83-01-19668-4
Rok wydania: 2017
Liczba stron: 584