Andrzej Zawistowski „Bilety do sklepu”
Handel reglamentowany w PRL
„Bilety” do sklepu – kartki
żywnościowe, bony, bilety towarowe, karty zaopatrzenia czy wkładki
zaopatrzeniowe – w XX w. towarzyszyły niemal każdemu pokoleniu Polaków. Po raz
pierwszy pojawiły się w czasie I wojny światowej i były używane aż do
zakończenia wojny polsko-bolszewickiej. Po raz drugi reglamentacja kartkowa
została wprowadzona w czasie II wojny światowej. Tym razem kartki gościły na
rynku znacznie dłużej – z krótką przerwą aż do 1953 r. Wreszcie w 1976 r.
rozpoczął się kolejny okres reglamentacji artykułów pierwszej potrzeby. Od tego
czasu „bilety” były codziennością Polaków aż do upadku komunizmu w 1989 r.
Jakie towary podlegały reglamentacji? Wszystkie, które były deficytowe. W latach powojennych na kartki sprzedawano m.in. chleb, mąkę, kaszę, ziemniaki, warzywa, mięso, masło, cukier, słodycze, mleko, kawę, herbatę, sól, ocet, opał, naftę, zapałki, przyprawy, a nawet pończochy, mydło i środki piorące. W latach 70. pojawiły się bilety towarowe na cukier, ale prawdziwy wysyp kartek nastąpił w 1981 r. Wówczas, żeby kupić w sklepie mięso, masło, olej, kaszę, mąkę, płatki zbożowe, ryż, cukier, czekoladę, cukierki, alkohol czy papierosy, trzeba było mieć specjalną kartkę. „Bilet” potrzebny był też do zakupu proszku do prania, artykułów dla niemowląt, mydła czy benzyny. Lokalnie reglamentacja obejmowała także takie towary, jak ubrania zimowe, obuwie, dywany, artykuły szkolne czy obrączki ślubne. Przydziały były uzależnione od wykonywanej pracy, miejsca zamieszkania, ale także wieku, a czasem nawet wyznania.
Co charakteryzowało kolejne okresy reglamentacji kartkowej? W jakich okolicznościach rządzący sięgali po to narzędzie regulowania rynku? Czemu miało ono służyć? Jakie były przydziały i komu przysługiwały? Czy wprowadzanie reglamentacji przynosiło zamierzony skutek? Jakie były reakcje ludności i konsekwencje społeczne takiej polityki gospodarczej? – na te i inne pytania stara się odpowiedzieć autor. Książka stanowi pierwsze całościowe naukowe opracowanie tematu sprzedaży kartkowej w PRL. Jest nie tylko doskonałym studium handlu w dobie gospodarki centralnie sterowanej, lecz także opisuje realia życia codziennego w okresie Polski Ludowej. Polecana jako lektura dla studentów historii, politologii, ekonomii oraz kierunków związanych z zarządzaniem kryzysowym. Chętnie sięgną po nią także wszyscy interesujący się XX-wieczną historią Polski.
Andrzej Zawistowski – historyk,
specjalizuje się w najnowszej historii Polski, ze szczególnym uwzględnieniem
dziejów gospodarczych i społecznych. Od 1998 r. jest pracownikiem naukowym
Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Był także licealnym nauczycielem historii
oraz edukatorem w środowiskach polonijnych. Przez ponad dziesięć lat pracował w
Instytucie Pamięci Narodowej. W latach 2012–2016 kierował tam Biurem Edukacji
Publicznej – największą w Polsce instytucją łączącą działalność naukową,
edukacyjną i wydawniczą w zakresie badań nad historią najnowszą. Autor
kilkudziesięciu publikacji naukowych i kilkuset popularnonaukowych. W latach
2012–2016 kierował radą programową popularnonaukowego miesięcznika
historycznego „pamięć.pl”. Był też autorem merytorycznego opracowania wydanej w
kilkunastu państwach świata historycznej gry planszowej „Kolejka” (nagroda „Gra
planszowa roku” 2012).
Źródło:
W publikacji zamieszczono kilkadziesiąt reprodukcji kartek,
bonów, kuponów, talonów
i biletów towarowych pochodzących z kolekcji Jana
Oleńskiego.
Wydawca: PWN
ISBN: 978-83-01-19668-4
Rok wydania: 2017
Liczba stron: 584
