„Życie prywatne Polaków w XIX wieku. Kariera w optyce prywatności”

 

Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak (red.)

„Życie prywatne Polaków w XIX wieku. Kariera w optyce prywatności” Tom 9

 

Jedną z największych przygód badaczy przeszłości jest odkrywanie motywów działania człowieka. To często mozolna rekonstrukcja uwarunkowań, które nadały kierunek aktywności jednostki, grupy, narodu. Przeszłość składa się z faktów, które zostały zapamiętane, oraz tych, które uległy zapomnieniu albo uznano je za niewygodne, oczywiste lub nikomu niepotrzebne i przez to bezwartościowe. Historyk zamierzający zrekonstruować obraz przeszłości w możliwie pełnej formie musi pochylić się również nad „przemilczeniami”, motywami ukrytymi, a czasem nieuświadomionymi. Odrzucenie w badaniach nad historią społeczną i biografistyką źródeł o charakterze prywatnym lub prywatności dotyczących może doprowadzić do zniekształceń, utrwalenia pośmiertnych legend bohaterów, którzy z racji sprawowanych funkcji, ról, jakie odegrali w określonym czasie, sukcesów lub porażek w ważnych momentach dziejowych, ukazywani są wyłącznie przez pryzmat aktywności publicznej. „Etykiety”, jakie nadali im współcześni lub biografowie, zostają wówczas przekształcone w mity i stereotypy, a z pola widzenia traci się indywidualne uwarunkowania, motywy zakonspirowane przed „publicznością” lub te o charakterze socjokulturowym i intymnym.

Badacze przemian społeczno-kulturowych na ziemiach polskich w dobie rozbiorów coraz częściej sięgają do źródeł prywatnych, co przynosi ciekawe z poznawczego punktu widzenia wyniki i otwiera nowe perspektywy. Życie prywatne jest bowiem fragmentem społecznego procesu – determinuje je poziom rozwoju cywilizacyjnego, sytuacja polityczna, model kulturowy, świadomość historyczna etc. W prezentowanym tomie proponujemy czytelnikom odświeżone spojrzenie na Polaków w XIX stuleciu poprzez ukazanie w nowym świetle grup społecznych, reinterpretacje znanych lub rekonstrukcję dotąd niezidentyfikowanych rysów biograficznych oraz fragmentów życiorysów ze szczególnym uwzględnieniem prywatnych uwarunkowań karier.

 

Źródło:

https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/produkt/zycie-prywatne-polakow-w-xix-wieku-8

 

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

ISBN: 978-83-8142-846-0

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 364

„Węgierski łącznik”

 

Grzegorz Górny, o. Paweł Cebula „Węgierski łącznik”

 

Wielu czynnych dziś polityków węgierskich należało do tzw. pokolenia autostopowiczów, dla których Polska w czasach komunistycznych była oknem na świat, swoistą enklawą swobody w bloku realnego socjalizmu. Takim autostopowiczem, który zjeździł Polskę wzdłuż i wszerz, był m.in. prezydent Węgier Laszló Sólyom.

Nasz kraj stał się też głównym punktem odniesienia dla węgierskiej opozycji antykomunistycznej. Premier Viktor Orban wiatach osiemdziesiątych często przyjeżdżał do Polski, by – jak sam mówił – „ładować akumulatory”. „Zawsze w Polsce dostawałem olbrzymi impuls do działania” – wspomina Orban.

 

Polska miała więc olbrzymi wpływ na kształtowanie się węgierskiej opozycji antykomunistycznej. Ta rola nie byłaby jednak możliwa bez działalności wielu pośredników między polskimi a węgierskimi środowiskami. To oni przez lata mozolnie tkali sieć różnorakich porozumień. W książce opowiadają Grzegorzowi Górnemu i o. Pawłowi Cebuli o swoich przeżyciach, spotkaniach z Polską i Polakami, które dla nich były prawdziwym łykiem wolności.

 

Źródło:

https://www.aa.com.pl/wegierski-lacznik-grzegorz-gorny-o-pawel-cebula

 

Wydawca: Wydawnictwo AA

ISBN: 978-83-7864-027-1

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 256

„Plan Warszawy 1655. Erik Jönsson Dahlberg”

Agnieszka Bartoszewicz, Paweł E. Weszpiński

„Plan Warszawy 1655. Erik Jönsson Dahlberg”

 

Kolejny tom – znanej i cenionej serii Planów Warszawy – zatytułowany „Erik Jönsson Dahlberg – 1655 Miasto Warszawa, siedziba Królów Polski faktycznie w takim stanie pokazana, w jakim przez Święty Królewski Majestat Szwecji dnia 30 sierpnia 1655 roku była zajęta”. Plan 1655 to najwcześniejszy znany drukowany plan Warszawy!

 

Autorzy publikacji, czyli Paweł E. Weszpiński oraz Agnieszka Bartoszewicz, pozwalają zobaczyć plan Dahlberga nie tylko jako cenny dokument dziejów warszawskiej kartografii, ale także fascynujący przekaz historyczny i ikonograficzny. Urbs Warsavia  na planie Erika J. Dahlberga. Rycina nie jest duża, ponieważ była ilustracją.  Zajmowała, jak byśmy dziś powiedzieli, rozkładówkę w drukowanej siedemnastowiecznej księdze, której autor opisał dzieje zwycięstw władcy Szwecji Króla Karola X Gustawa. Księga miała sławić króla oraz jego polityczne i wojenne sukcesy. Urbs Warsavia [!] – Miasto Warszawa było ukazane jako jeden z wielu jego podbojów.

 

Łaciński tytuł umieszczony w kartuszu u góry z barokową kwiecistością informuje nas, że jest to wizerunek miasta, jakie ujrzały wojska szwedzkie, wkraczając do stolicy Rzeczpospolitej w czasie Potopu: Miasto Warszawa, siedziba Królów Polski faktycznie w takim stanie pokazana, w jakim przez Święty Królewski Majestat Szwecji dnia 30 sierpnia 1655 roku była zajęta.

 

Źródło:

https://sklep.muzeumwarszawy.pl/pl/p/Plan-Warszawy-1655.-Erik-Jonsson-Dahlberg/2354

 

Wydawca: Muzeum Warszawy

ISBN: 978-83-657-7790-4

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 272 + mapy

„Sibi, suisque et Patriae ornamento”

 

Zbigniew Bania „Sibi, suisque et Patriae ornamento”

Fundacje artystyczne Koniecpolskich w XV–XVII wieku 

 

Inspiracją dla sformułowanego tytułu książki Sibi, suisque et Patriae ornamento jest akapit z pamiętnika Stanisława Albrychta Radziwiłła, który tymi słowami ujął wrażenie, jakie na nim wywarła oglądana willa-pałac hetmana Stanisława Koniecpolskiego w Podhorcach. Bo rzeczywiście to, co zdążył zrealizować hetman, zaliczane jest do kreacji architektonicznych reprezentujących najwyższy poziom rozwiązań formalnych w dziejach naszej architektury. Należy również podkreślić, że fundacje architektoniczne hetmana stanowią apogeum przedsięwzięć realizowanych przez przedstawicieli tej rodziny przez niemal 300 lat jej funkcjonowania w życiu politycznym Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej. Zachętą do podjęcia się scharakteryzowania tak długo trwającego procesu inwestycyjnego jednego rodu było poznanie faz jego następowania, odniesienia go do dziejów poszczególnych pokoleń i gałęzi rodu, zależności między ich potencjałem ekonomicznym a skalą i klasą powstających obiektów. W działaniach tych znakomite potwierdzenie zyskuje przesłanie wyrażone przez Arystotelesa w Etyce, opublikowanej w tłumaczeniu Sebastiana Petrycego w 1618 roku, które zwięźle podsumowuje autor Krótkiej nauki budowniczej…, że „budowanie trwałą pamiątkę po sobie zostawuje”.

 

Na dwu terenach dawnej Rzeczypospolitej rodzina ta odgrywała niezwykle ważną rolę: w okresie średniowiecza i wczesnej nowożytności były to ziemie Polski Centralnej, w XVII wieku – tereny południowo-wschodnich Kresów. Koniecpolscy byli rodem w dziejach Polski bardzo zasłużonym, którego przedstawiciele działali konsekwentnie w sytuacjach, gdy sprzyjały ku temu okoliczności polityczne i odznaczali się zapobiegliwością w budowaniu swych podstaw ekonomicznych.

 

Źródło:

https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/produkt/sibi-suisque-et-patriae-ornamento

 

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

ISBN: 978-83-8220-578-7

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 240

„Noce i dnie”

 

Maria Dąbrowska „Noce i dnie”

 

Noce i dnie Marii Dąbrowskiej powszechnie uznawane są za najwybitniejsze dzieło rodzimej prozy realistycznej XX wieku. Publikowana w latach 1931–1934 opowieść o losach dwóch rodzin, począwszy od wybuchu powstania styczniowego aż po początek pierwszej wojny światowej, stanowi precyzyjne studium przemian społecznych na ziemiach polskich.

Opisując dzieje Ostrzeńskich i Niechciców, Dąbrowska chętnie sięgała do własnych wspomnień, swoje doświadczenia zestawiała z „wielką” historią. To właśnie dzięki temu udało się jej stworzyć przekonujący obraz bohaterów uwikłanych w sieć pozornie chaotycznych zdarzeń. Na kanwie codziennych przeżyć, zarówno tych wzniosłych, jak i przyziemnych, Dąbrowska ukazała proces formowania się nowej inteligencji, wywodzącej się głównie ze zdeklasowanej po 1863 roku szlachty.

 

Słynna tetralogia jest dziełem ujawniającym samowiedzę autorki oraz oryginalność jej warsztatu. Dąbrowska, czyniąc tematem powieści codzienne ludzkie życie, opowiedziała się za koncepcją bytu jako wzajemnego przenikania się jednostkowych losów i przemian grup społecznych, tworzących stale nową rzeczywistość, w której życie każdego człowieka staje się istotną częścią dziejów całej zbiorowości.

 

Źródło:

https://wydawnictwo.ossolineum.pl/products/130

 

Wydawca: Ossolineum

Seria: Biblioteka Narodowa, I 337

ISBN: 978-83-66267-32-9

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 615 +1869

„Czarownice z Pomorza i Prus”

 

Anna Koprowska-Głowacka „Czarownice z Pomorza i Prus”

 

O czary mógł zostać oskarżony każdy, niezależnie od płci, wieku czy pochodzenia. Ofiarami najczęściej padały jednak kobiety. Według Heinricha Kramera i Jakoba Sprengera, autorów Malleus Maleficarum – słynnego podręcznika dla łowców czarownic napisanego w 1486 roku – czarownicą mogła zostać każda kobieta, zarówno ta zajmująca się zielarstwem lub medycyną, jak i pobożna mniszka. Czarownice z Prus i Pomorza przybliżają Czytelnikom losy oskarżonych, którzy zostali postawieni przed trybunałem sądowym, torturowani i skazani za rzekome konszachty z diabłem. Wszystkie historie są oparte na faktach. Pochodzą z lat 1477–1836 i obejmują tereny współcześnie istniejących polskich województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego, części kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Ponadto wykraczają poza te granice, sięgając dzisiejszej Rosji i obwodu kaliningradzkiego oraz Niemiec i Meklemburgii-Pomorza Przedniego.

 

Spis treści:

O procesach czarownic

Wstęp

Młot na czarownice      

Proces inkwizycyjny według prawa           

Proces inkwizycyjny według Caroliny   

Przebieg procesu o czary     

Czarownica w wyobrażeniach ludzi          

Sabaty w opowieściach czarownic             

Opowieści o czarownicach

Księstwo Pomorskie         

Prusy Królewskie     

Prusy Książęce      

Najważniejsza literatura     

Indeks miejscowości      

 

Źródło:

https://czec.pl/pl/p/Czarownice-z-Pomorza-i-Prus/5864

 

Wydawca: Wydawnictwo Region

ISBN: 978-83-7591-780-2

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 356

„Dwór Polski. Kresy i polityka wewnętrzna”

 

Tadeusz Dołęga-Mostowicz „Dwór Polski. Kresy i polityka wewnętrzna”

Teksty niewydane

 

„Dwór Polski. Kresy i polityka wewnętrzna” to już piąty tom tekstów niewydanych Tadeusza Dołęgi-Mostowicza jakie ukazały się dzięki Wydawnictwu Akademickiemu Dialog. Podobnie jak w poprzednich tomach, również w niniejszym, zamieszczono kilkadziesiąt krótkich form dziennikarskich, jakie wyszły spod pióra tego niezwykle utalentowanego literata w okresie kiedy współpracował z dziennikiem „Rzeczpospolita”, czyli w połowie lat 20. ubiegłego wieku. Tym razem przeczytamy jednak znacznie więcej tekstów publicystycznych poświęconych problematyce Kresów Wschodnich.

 

Jesteśmy świadkami swoistego renesansu twórczości pisarza, którego szczyt popularności przypadł na okres tuż przed wybuchem II wojny światowej. W księgarniach pojawia się coraz więcej wznowień rozchwytywanych przez naszych pradziadków powieści. Należy jednak pamiętać, że „Znachor”, „Profesor Wilczur”, „Pamiętnik pani Hanki” czy „Kariera Nikodema Dyzmy” to tylko część bogatego dorobku pisarza, którego błyskotliwa kariera została tragicznie przerwana we wrześniu 1939 roku, w granicznym miasteczku Kuty.

Tadeusz Dołęga-Mostowicz był bystrym obserwatorem przemian zachodzących w życiu polskiego społeczeństwa. Pochylał się nad sprawami ziemiaństwa, inteligencji, a także najuboższych mieszkańców kraju. Zauważał trudności mieszkańców pałaców i dworków w przystosowaniu się do nowej rzeczywistości. Felietonista „Rzeczpospolitej” krytykował nieprawidłowości w przedsiębiorstwach państwowych a także dostrzegał problemy związane z postępującym bezrobociem. Bezkompromisowa postawa przysparzała mu wielu wrogów. Nie trudno zauważyć, że wiele z okraszonych dowcipnymi pointami tekstów Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, jest aktualnych również i dziś. Polecam.

 

Źródło:

https://wydawnictwodialog.pl/dwor-polski--kresy-i-polityka-wewnetrzna--teksty-niewydane,133,2620.html

  

Wydawca: Wydawnictwo Akademickie Dialog

ISBN: 978-83-8002-931-6

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 178

„Na tropie Pana Samochodzika”

 

Emil Roszewski „Na tropie Pana Samochodzika”

Przewodnik po Polsce

 

Któż z pokolenia dzisiejszych czterdziesto, czy pięćdziesięciolatków nie zaczytywał się w dzieciństwie powieściami Zbigniewa Nienackiego?  Ich bohater, Tomasz NN zwany Panem Samochodzikiem, był pracownikiem Ministerstwa Kultury i Sztuki. Do jego głównych zajęć należało poszukiwanie skradzionych dzieł sztuki. Praca detektywa-muzealnika, wymagała oczywiście nieustannych wyjazdów. Tomasz NN za kierownicą słynnego samochodu-amfibii przemierzał tysiące kilometrów. Jedną z największych pasji Pana Samochodzika i samego Nienackiego było żeglarstwo, stąd też akcja kilku książek z tego cyklu powieściowego rozgrywała się na Mazurach. W niektórych, starszych wydaniach powieści, zamieszczano schematyczne mapki, dzięki którym czytelnik mógł w trakcie lektury sprawdzić, gdzie w danym momencie przebywają bohaterowie. Większość wydań nie zawierała jednak tego typu „udogodnień”.

 

Zapewne niejeden miłośnik przygód Pana Samochodzika zadawał sobie pytanie czy miejsca, w których pojawiali się bohaterowie powieści istniały naprawdę, czy też powstały w wyobraźni autora? Szukając odpowiedzi na to pytanie warto sięgnąć po przewodnik „Na tropie Pana Samochodzika” Emila Roszewskiego. Ukrywająca się pod tym pseudonimem autorka ma już w swoim dorobku powieść przygodową, która w 2015 roku została uznana najlepszą Samochodzikową Książkę Roku[1]. Niniejszy przewodnik oraz wspomniana powieść zostały objęte patronatem przez skupiające fanów twórczości pisarza znad Jeziorka, Forum Miłośników Pana Samochodzika. Autorka od lat odwiedza miejsca związane z Panem Samochodzikiem, a w każde niemal wakacje przemierza z przyjaciółmi malownicze okolice ukochanego przez Zbigniewa Nienackiego Jerzwałdu. 

 

W trakcie drobiazgowych, wielogodzinnych analiz, autorce udało się zidentyfikować wiele z miejsc występujących na kartach powieści Nienackiego. Nie zawsze było jednak możliwe ustalenie ze stuprocentową pewnością lokalizacji niektórych obiektów. Autorka zawsze zaznacza w takich przypadkach swoje wątpliwości. Nie poddaje się jednak łatwo i każdorazowo przedstawia czytelnikom najbardziej prawdopodobne miejsca, w których znajduje się opisany przez Nienackiego dom, leśniczówka, jezioro lub rzeka. Praca nad przewodnikiem trwała niemal rok. Dziesiątki godzin w samochodzie, rozmowy przy ogniskach, wędrówki szlakiem bohaterów powieści, kwerendy w bibliotekach i muzeach, analizy maszynopisów, zaowocowały pierwszą i jak dotąd jedyną tego typu publikacją na naszym rynku wydawniczym.

 

Książka jest bogato ilustrowana, zawiera także kilka mapek ułatwiających dotarcie do opisywanych miejsc. Warto dodać, że w publikacji uwzględnione zostały także powieści „Uroczysko”, „Skarb Atanaryka” oraz „Pozwolenie na przywóz lwa”. Nadal na opracowanie czeka natomiast powieść, której akcja rozgrywa się za oceanem, czyli „Pan samochodzik i człowiek z UFO”. Kto wie, może któreś z kolejnych wakacji Emil Roszewski poświęci na lot do Bogoty? Ostatnie strony przewodnika wypełnia bibliografia oraz indeksy wszystkich wymienionych miejsc (jeziora, rzeki, wyspy, półwyspy, itp.) oraz miejscowości. Polecam.

 

Przewodnik na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/emil-roszewski-na-tropie-pana-samochodzika-przewodnik-po-polsce-p-529.html

Wywiad z autorką:

https://zdziennikaodkrywcy.pl/podczas-czytania-przygodowych-powiesci-nienackiego-wiele-osob-polknelo-w-dziecinstwie-bakcyla-poszukiwania-skarbow

 

Wydawca: Wydawnictwo CM

ISBN: 978-83-66371-85-9

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 293

---

[1] Recenzja powieści „Na tropie srebrnego kura”: http://www.zapomnianabiblioteka.pl/2016/07/na-tropie-srebrnego-kura.html, Forum Miłośników Pana Samochodzika: https://pansamochodzik.net.pl/viewtopic.php?p=316736#316736

„Receptury klasztorne dla duszy i ciała”

 

Jacek Kowalski „Receptury klasztorne dla duszy i ciała”

 

Co się w klasztornej kuchni wyrabiało,

wyrabiać mogło, lub powinno było,

jak się warzyło, jak destyllowało –

Wszystko w tej księdze ledwie się zmieściło.

Jam to, nie chwaląc się, zebrać zamierzył,

Zebrał, zrymował, spróbował – i przeżył.

Jacek Kowalski

A półprodukty wyrysował boski

Rysomalownik, Pan Piotr Łysakowski

 

Kulinarne sekrety kuchni, która przeżywa dziś swój wielki renesans. Starodawne receptury na potrawy popularne i najbardziej wyszukane: od dań mięsnych po sałatki, od win i nalewek po ciasta i desery!

Dania na każdą porę roku i dnia, na czas postu i czas świętowania, na Boże Narodzenie i Wielkanoc. Są tu także biesiadne pieśni i toasty, anegdota i gawęda historyczna, żart i prawdziwa lektura duchowa, ozdobiona perełkami sarmackiego humoru i pięknymi ilustracjami. A wszystko to w znakomitym opracowaniu Jacka Kowalskiego i Piotra Łysakowskiego.

Źródło:

https://www.aa.com.pl/receptury-klasztorne-dla-duszy-i-ciala-nowe-wyd-jacek-kowalski

 

Wydawca: Wydawnictwo AA

ISBN: 978-83-7864-866-6

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 356

„Diabeł Boruta w dawnej kulturze polskiej”

 

Maria Wichowa (red.) „Diabeł Boruta w dawnej kulturze polskiej”

 

Tom oddawany do rąk czytelników powstał w wyniku współpracy Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Uniwersytetu Łódzkiego, Muzeum w Łęczycy, Towarzystwa Naukowego Płockiego i Towarzystwa Miłośników Ziemi Łęczyckiej. Należy żywić nadzieję, że wzbogaci on w sposób znaczący wiedzę o diable Borucie w dawnej kulturze polskiej, rozpatrywanej w różnych aspektach, przede wszystkim zaś w twórczości literackiej autorów XIX stulecia i początku wieku XX. Analizowane tutaj teksty długo czekały na swych badaczy, skupiających uwagę na postaci i sposobie kreacji ich głównego bohatera – Boruty. Maria Wichowa, UŁ

Jak wiadomo, czart ten, według znanej legendy, jest mieszkańcem zamku łęczyckiego i bohaterem licznych przygód, w których uczestniczył, włączając się w życie miejscowej społeczności oraz używając w relacjach z ludźmi swej nadprzyrodzonej mocy. W tomie na jego temat wypowiadają się historycy literatury, gdyż w piśmiennictwie polskim jest wiele tekstów z Borutą jako bohaterem, czekających na dogłębne przebadanie przez specjalistów, a także historycy dziejów, penetrujący te obszary kultury, w których bez trudu można wykazać żywotność i zakorzenienie się legendy o Borucie w życiu miejscowej społeczności, m.in. poprzez funkcjonowanie nazwiska Borucki i nazwy miejscowej Borucice. Stanisław Pawlak, przewodniczący Towarzystwa Naukowego Płockiego, Oddział w Łęczycy

 

Źródło:

https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/produkt/diabel-boruta-w-dawnej-kulturze-polskiej

 

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Seria: Analecta Literackie i Językowe. t. XIII

ISBN: 978-83-8220-240-3

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 136