Świętokrzyskie regionalia (cz. 98)

 

Wybór i opracowanie: Paweł Wolańczyk

Korespondencja rodziny Artwińskich (1889-1983) Kielce - Kraków - Lwów

 

Korespondencja rodziny Artwińskich (1889–1983) jest unikalnym źródłem opisującym trzy pokolenia jednej rodziny. Życie prywatne i zawodowe Stefana Artwińskiego – ostatniego prezydenta Kielc w II Rzeczpospolitej, jego rodziców, żony oraz dzieci. Na kartach książki czytelnik może odnaleźć nieznane dotąd szczegóły dotyczące ich wzajemnych relacji oraz motywów działań, ponadto przesyłane wiadomości zawierają cały wachlarz emocji: troskę o drugą osobę, szacunek dla najbliższych, ale czasem też irytację i wzajemne oskarżenia.

 

Jest to również ciekawe źródło ukazujące dwudziestowieczną burzliwą historię Polski. Okres ten przyniósł wiele zmian. Można dzięki listom zapoznać się z funkcjonowaniem i sposobem myślenia drobnej szlachty zamieszkującej gubernię kielecką końca XIX i początku XX w., następnie zobaczyć dzień powszedni inteligencji kieleckiej, krakowskiej oraz lwowskiej w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Szczególnie przejmujące teksty zachowały się z lat II wojny światowej. Korespondencja oddaje realia okupacji: rozpacz związaną ze stratą najbliższych, rozłąkę z rodziną, osłabienie więzi międzyludzkich i pogorszenie jakości życia. Z kolei treść powojennych materiałów to przede wszystkim zmagania z „władzą ludową”, ale także z przemijającym życiem. W tym kontekście publikowana korespondencja ma walory uniwersalne, ponieważ podobną drogę w XX w. przechodziło wiele innych inteligenckich polskich rodzin.

 

Stefan Artwiński, druga połowa lat trzydziestych XX w.

Książka na stronie wydawcy:

http://www.mhki.kielce.eu/zawartosc/korespondencja-rodziny-artwinskich-1889-1983-kielce-krakow-lwow

 

Wydawcy: 

Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach, 

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 

Muzeum Historii Kielc

ISBN: 978-83-60108-58-1

ISBN: 978-83-8098-616-3

ISBN: 978-83-63477-27-1

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 335

Świętokrzyskie regionalia (cz. 93)

 

Ks. Adam Włosiński „Wielka Wojna nad Nidą. Kronika parafii Imielno (1912–1917)”

Wstęp i opracowanie Jerzy Gapys i ks. Tomasz Gocel

 

Publikacja ta stanowi II tom serii „Dzienniki, wspomnienia, pamięt­niki, listy”, w której ukazują się źródła do dziejów regionu świętokrzyskiego. Spisaną w latach 1912–1917 kronikę autorstwa ks. Adama Włosińskiego, proboszcza parafii Imielno, opracowali i przygotowali do druku dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys i ks. dr Tomasz Gocel, poprzedzając ją odpowiednim wprowadzeniem oraz biogramem autora i zarysem dziejów parafii Imielno, a także dodając szczegółowe przypisy oraz wykazy i indeksy ułatwiające czytelnikom zapoznawanie się z tekstem.

 

Widok fragmentu kościoła od wschodu w czasie remontu (fot. Marcinkowski 1913 r.).

W kronice ks. Adama Włosińskiego z perspektywy małej parafii na Ponidziu przedstawione zosta­ło codzienne życie na kieleckiej prowincji, nagle przerwane dramatycznymi wydarzeniami z okresu I wojny światowej. Wartość tych zapisków polega więc nie tylko na tym, że doskonale pokazuje atmosferę polskiej wsi z początku XX wieku, ale też pozwala zajrzeć za kurtynę przełomowych momentów historii świata. Wydarzenia, fakty znane z dokumentacji oficjalnej byłyby często niepełne, gdyby nie szczegółowe opisy osób biorących w nich udział. Czytelnik może przez wspomnienia ks. Włosińskiego poznać losy osób cywilnych na terenie przyfrontowym nad Nidą i wszelkie zjawiska będące następstwem wojny: głód, choroby, śmierć. Naturalistyczne niekiedy opisy zjawisk i sytuacji z pewnością pobudzą do refleksji nad ogromem wojennych zniszczeń i wielkością ofiary, którą ponieśli zwykli ludzie u progu niepodległości naszej ojczyzny. Lektura tego typu dokumentów z dawnych lat jest nie tylko ważnym sposobem prowadzenia badań dla naukowców, ale też atrakcyjną formą poszerzenia wiedzy dla wszystkich, którzy interesują się historią. Stanowi również cenne źródło poznawcze związane z historią regionu i wpisuje się w działania doty­czące budowania tożsamości lokalnej, tzw. małych ojczyzn.

 

Źródło:

https://www.jednosc.com.pl/teologia-20/4584/wielka-wojna-nad-nida-kronika-parafii-imielno-1912-1917

Wydawcy: 

Wydawnictwo Jedność, Archiwum Diecezjalne w Kielcach, 

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 

Muzeum Narodowe w Kielcach, 

Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach 

ISBN: 978-83-60108-60-4

ISBN: 978-83-8144-142-1

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 320

Świętokrzyskie regionalia (cz. 68)

Dziennik „Staszka”

Zapiski st. strz. z cenz. Stanisława Wolffa,

żołnierza Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”

(15 czerwca – 11 października 1943 r.)

Wstęp i opracowanie Marek jedynak

Starszy strzelec Stanisław Wolff ps. „Staszek” był żołnierzem Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. Zapiski młodego partyzanta to prawdziwa skarbnica informacji o potyczkach i bitwach, w których brali udział żołnierze Armii Krajowej w 1943 r. Wartość publikacji podnosi fakt, że wiele relacji zostało spisanych niemal kilka chwil po zakończeniu walk. Dziennik „Staszka” to również zbiór wspomnień związanych z codziennym życiem partyzantów, ich zmartwieniami, rozczarowaniami i marzeniami. Znajdziemy w książce sprawozdania z przebiegu zapomnianych już często starć, poznamy szereg pseudonimów i nazwisk kolegów, z którymi „Staszek” dzielił trudy wojennej tułaczki w rejonie Gór Świętokrzyskich.

Główną część książki poprzedza rozdział, w którym przedstawiono sylwetkę tragicznie zmarłego 14 października 1943 r. pod Wielką Wsią autora. Tragicznego dnia będący członkiem obstawy podporucznika Waldemara Szwieca ps. „Robot” starszy strzelec Wolff wraz z dowódcą i trzema kolegami zginął w zasadzce zastawionej przez Niemców. Przy zwłokach partyzanta odnaleziono m.in. prowadzony przez niego dziennik. Zapiski zostały przetłumaczone przez hitlerowców, a oryginalny polski tekst zaginął. Treść niemieckiego przekładu została odnaleziona po wielu latach i powtórnie przetłumaczona, tym razem na język polski. Szczegółowe, skomplikowane losy dziennika zostały zrekonstruowane w kolejnym rozdziale książki.

W publikacji zamieszczono również kilka listów pisanych przez partyzanta do najbliższych. Ostatni z nich został wysłany niemal tuż przed śmiercią młodego żołnierza. Stanisław Wolff był jednym z kilkunastu partyzantów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, którzy spisywali swoje wojenne przeżycia. Niestety większość z nich nie zachowała się, lub też została wydana w okrojonej formie. Niektórzy żołnierze „Ponurego” zdecydowali się przelać wspomnienia na papier już po 1945 r.

„Dziennik Staszka” jest już trzecim tomem Serii Świętokrzyskiej „Dzienniki. Wspomnienia. Pamiętniki. Listy”. Dotychczas ukazały się w niej dwie pozycje: „Listy z frontu i na front. Korespondencja rodziny Massalskich (1914-1921)”[1] oraz „Wielka Wojna nad Nidą. Kronika parafii Imielno (1912–1917)”[2]. Publikacja powstała dzięki zaangażowaniu Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, Archiwum Państwowego w Kielcach, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Muzeum Historii Kielc, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Kielcach, oraz Archiwum Diecezjalnego w Kielcach. Książkę uzupełniają liczne, często wcześniej nigdy nie publikowane, reprodukcje dokumentów i fotografii znalezionych przez Niemców przy zabitych żołnierzach, zdjęcia z lat młodości Stanisława Wolffa, zdjęcia z archiwum Ośrodka „Karta” oraz kilka fotografii powojennych związanych z upamiętnieniem poległych żołnierzy AK. Polecam.

Więcej o publikacji:

https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/ksiazki/72103,Dziennik-Staszka-Zapiski-st-strz-z-cenz-Stanislawa-Wolffa-zolnierza-Zgrupowan-Pa.html

Wydawcy: 

Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach, 

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 

Muzeum Narodowe w Kielcach

ISBN: 978-83-60108-59-8

ISBN: 978-83-8098-616-9

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 200

---

[1] http://www.zapomnianabiblioteka.pl/2017/12/swietokrzyskie-regionalia-cz-49.html

[2] https://krakow.ipn.gov.pl/pl4/aktualnosci/65635,Ukazal-sie-II-tom-Serii-Swietokrzyskiej-kronika-parafii-Imielno-z-okresu-I-wojny.html

Świętokrzyskie regionalia (cz. 49)

Adam Massalski (opr.) „Listy z frontu i na front”

Korespondencja rodziny Massalskich

(1914-1921)

Jak czytamy we wstępie do publikacji, z obfitej korespondencji znanej kieleckiej rodziny Massalskich przetrwało około 70% listów oraz kartek obejmujących lata 1914-1920. Autorami korespondencji z frontu byli trzej bracia-legioniści: Zygmunt Kazimierz (1891-1914), Leon (1894-1923) oraz Feliks Tadeusz (1896-1970). Swe listy adresowali głównie do siostry Stanisławy (1890-1973), pracownicy Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Kielcach a także do brata Edmunda (1886-1975) współpracującego z Departamentem Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego. Kilka listów dotarło do rodziców: Ludwika Massalskiego (1867-1943) i Julii z Kołdów Massalskiej (1869-1936) oraz drugiej siostry Bronisławy (1898-1954). Wszystkie te cenne dokumenty zostały przekazane do Archiwum Państwowego w Kielcach. Pośród 187 listów zamieszczonych w niniejszej publikacji znalazło się miejsce również na korespondencję od pani Stanisławy i pana Edmunda.

Bibliotekarka Stanisława Massalska, Kielce około 1916 r.

Około 20 sierpnia 1914 r. bracia Massalscy na ochotnika zgłosili się w szeregi strzelców i wkrótce zasilili skład II Brygady Legionów Polskich. Stąd też pośród archiwaliów zachowały się relacje z walk tej jednostki, uczestniczącej m.in. wojnie polsko-bolszewickiej. Aż 85 listów napisała natomiast do braci siostra Stanisława. Stanowią dziś one unikalne źródło wiadomości o nastrojach społecznych i życiu mieszkańców Kielc schyłku drugiej dekady ubiegłego wieku. Autorzy listów zdawali sobie doskonale sprawę z ważności tej korespondencji. Nie dziwi więc dopisek w jednym z listów nakazujący odbiorcy zachowywanie wszystkich pism z frontu. Publikację uzupełniają indeksy: osobowy oraz geograficzny. Zamieszczono również kilkanaście fotokopii listów i fotografii z frontu.

Dom rodziny Massalskich przy ul. Karczówkowskiej (dziś. I. Paderewskiego), Kielce, lato 1915 r.

Prawdopodobnie w 2018 r. ukażą się kolejne cztery tomy zawierającej niepublikowane materiały źródłowe „Serii świętokrzyskiej”: „Dziennik +Staszka+” (zapiski żołnierza Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, Stanisława Wolffa), „Dokumenty do dziejów Legionów Polskich” (ze spuścizny Stanisława Durleja), „Tatuś wasz jest w Rosji” (listy kieleckich katyńczyków) a także kronika parafii Imielno z okresu I wojny światowej. Projekt „Seria świętokrzyska” realizowany jest przez zespół naukowo-badawczy składający się z przedstawicieli Archiwum Diecezjalnego i Archiwum Państwowego w Kielcach, Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, Muzeum Historii Kielc, Muzeum Narodowego, Biblioteki Uniwersyteckiej Jana Kochanowskiego, Instytutu Historii UJK oraz Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Witolda Gombrowicza w Kielcach. „Listy z frontu i na front” są bez wątpienia bardzo interesującym i wartościowym źródłem umożliwiającym uzupełnienie historii II Brygady Legionów Polskich a także miasta Kielce. Polecam.

Więcej o publikacji:

http://dzieje.pl/aktualnosci/ukazal-sie-pierwszy-tom-serii-swietokrzyskiej-ze-zrodlami-do-dziejow-regionu

Wydawcy: 

Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach, 

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 

Archiwum Państwowe w Kielcach

ISBN: 978-83-60108-63-5

ISBN: 978-83-8098-247-5

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 293