Wacława Potemkowska „Wielki spór w piątej klasie”
Uczeń Marek Koryzna nie otrzymuje
promocji do kolejnej klasy. Zdolny, pomysłowy i dobroduszny chłopiec znajduje
się na życiowym zakręcie. Niedawno stracił matkę. Opiekuje się nim ojciec, który choć bardzo kocha syna,
jest w stosunku do niego raczej oschły i wychowuje go twardą ręką. Podczas
lekcji historii Marek podpowiada koledze Stefanowi Dębickiemu. Ten jednak jest
niezadowolony z „przysługi” i głośno informuje o tym profesora, pana
Miłobędzkiego. Pomiędzy chłopcami rodzi się konflikt. Klasa dzieli się na dwa
obozy, część opowiada się po stronie Marka, inni skupiają się wokół Stefana. Znajdują
się również uczniowie, którzy starają się doprowadzić do zakończenia sporu i
sprawić, aby klasa piąta ponownie stałą się zgraną paczką. Nie jest to łatwe
zadanie. Żaden z dwójki ambitnych młodych bohaterów, choć w głębi serca
pragnąłby pojednania, nie chce stracić przed kolegami twarzy i wyciągnąć jako
pierwszy ręki do rywala.
Niemal cała fabuła „Wielkiego
sporu…” osnuta jest wokół konfliktu między Markiem a Stefanem. Akcja powieści
rozgrywa się głównie w budynku szkoły. Z dużą przyjemnością zasiadłem w
szkolnej ławie i obserwowałem w jaki sposób przedwojenni nauczyciele radzą
sobie z prowadzeniem lekcji a dzieciaki głowiąc się nad rozwiązaniem
trudniejszych zadań przygryzają obsadki. Autorka przenosi czytelnika do czasów, w których
uczniowie odnosili się do nauczycieli i do siebie nawzajem z szacunkiem. Chłopcy
jak to chłopcy, lubią dokazywać, a w szlachetnych sercach dziewcząt budzą się
pierwsze oznaki sympatii do psocących urwisów. Marek Koryna również, jeśli
tylko nadarza się okazja nie stroni od figli. Jeden z jego nieprzemyślanych żartów
omal nie kończy się tragicznie…
Wacława Potemkowska
Wacława Potemkowska (ur. w 1898
r.) pracowała jako nauczycielka języka polskiego, udzielała również
korepetycji. Nie wykluczone więc, że niektóre sytuacje przedstawione w książce
były inspirowane wydarzeniami z jej zawodowego życia. Autorka położyła duży
nacisk na nakreślenie przeżyć (dramatów) dorastającego chłopca oraz na ukazanie
relacji między uczniami i między uczniami a gronem pedagogicznym, stąd też
bliżej tej powieści do utworów Stanisława Pasławskiego niż twórczości Kornela Makuszyńskiego.
Powieść przypadnie zapewne do także gustu czytelnikom, którym nieobca jest
książka Wiktora Gomulickiego „Wspomnienia niebieskiego mundurka”.
Pierwsze (dwutomowe) wydanie
powieści „Wielki spór w piątej klasie” ukazało się w 1930 r. w popularnej
wówczas serii „Biblioteka Książek Błękitnych” (nr 82 i 83). W 1933 r. książka
ukazała się dzięki Wydawnictwu Gebethner i Wolff. Po wojnie powieść wznawiano
jeszcze dwukrotnie w 1946 r. (to wydanie posiadam) i 1948 r. Pani Wacława pisywała
opowiadania i czytanki dla młodzieży. W „Bibliografii literatury dla dzieci i
młodzieży 1918-1939”
(wyd. w 1995 r.) znajdziemy jednak zaledwie jedną inną (dwutomową) pozycję jej autorstwa: „Koniczyna, czyli trzy pokolenia
młodych dziewcząt” (wyd. 1932 r. i 1933 r.). Wynika z tego, że pozostałe utwory
pani Wacławy drukowane były w czasopismach dla młodych czytelników. Po wybuchu
II wojny światowej Wacława Potemkowska publikowała w prasie konspiracyjnej a
także uczyła na tajnych kompletach. Była sanitariuszką w czasie powstania
warszawskiego. Poległa 2 sierpnia 1944 r.
Wydawca: Trzaska, Evert i Michalski
Rok wydania: 1946
Liczba stron: 132
Powieść Wacławy Potemkowskiej jest dostępna w formie cyfrowej na stronie:
