„Grzech. Obrazy grzechu w sztuce europejskiej od XV do początku
XX wieku”
(album wystawy)
Niezwykle pasjonujący i zawsze
aktualny problem grzechu jest przez sztukę europejską podejmowany od ponad 2000
lat w powiązaniu z tematem cnót i dobrych uczynków, które przeciwdziałają złu.
Jak daleko sięga pamięć ludzkości, tak od zawsze dobro walczy ze złem; raz
zwycięża jedno, innym razem – drugie.
Gdańska wystawa ukaże różne
konotacje i postaci grzechu: religijne, społeczne, polityczne, obyczajowe czy
filozoficzne. Oczywiście, nie da jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czym jest
grzech, ale pomoże uważnemu widzowi w zrozumieniu i nazwaniu przejawów grzechu
oraz będących w jego opozycji cnót. Organizatorzy wystawy mają nadzieję, że dla
zwiedzających będzie ona zaczynem do refleksji nad obrazowaniem grzeszności w
sztuce dawnej – w malarstwie, rzeźbie i grafice, poza tym prezentowane dzieła
sztuki powinny skłonić do przemyśleń nad postawami i dylematami moralnymi
czasów współczesnych. Do dziś wiele motywów sztuki dawnej nie straciło na
aktualności. Nadal gnębi nas pytanie i troska o to, co człowiek czyni z własną
moralnością i religijnością oraz jaką przyjmuje postawę wobec ich braku.
Oblicze grzechu było i jest
widziane przez pryzmat religii. Filarami europejskiej tradycji rozumienia
grzechu były judaizm i chrześcijaństwo. Autorzy wystawy sięgają także do
kultury antycznej i jej rozumienia występków moralnych i zła. Trzy wyznania
chrześcijańskie są szczególnie ważne w nowożytnym obrazowaniu i rozumieniu
grzechu z punktu widzenia teologicznego. Są to: prawosławie, katolicyzm i protestantyzm,
których ikonografia także znajdzie swoje przykłady na wystawie.
Walka z grzechem to wieczna walka
z diabłem i jego zastępami, posłańcami i personifikacjami. Ikonografia Sądu
Ostatecznego, a więc potępienia, odkupienia i zbawienia zajmie ważną część
wystawy, która zostanie zbudowana wokół najcenniejszego eksponatu Muzeum
Narodowego w Gdańsku, jakim jest tryptyk Sąd Ostateczny Hansa
Memlinga. Jest to jeden z ważniejszych motywów w sztuce chrześcijańskiej od
średniowiecza. Obrazy grzechu mają szczególnie mocne umocowanie w sztuce
nowoczesnej. Grzech chętnie był ilustrowany na przełomie XIX i XX wieku, kiedy
jednoznacznie kojarzył się z wizerunkiem upadłych kobiet, niemoralnych
mężczyzn. Wskazywano zło, jakie niosła cywilizacja wielkomiejskiego życia i
jego występnych pokus.
Na wystawie zgromadzono ponad 300
wybitnych dzieł sztuki. Pochodzą z muzeów zagranicznych i polskich. Godnym
odnotowania jest fakt sprowadzenia przy tej okazji do Gdańska rzadko oglądanej
przez polską publiczność kolekcji aż 42 znamienitych dzieł europejskiego
malarstwa z Siedmiogrodu (Narodowe Muzeum Brukenthala w Sibiu, Rumunia). Będzie
można zatem obejrzeć płótna znanych mistrzów malarstwa niderlandzkiego,
flamandzkiego, holenderskiego, włoskiego i niemieckiego, takich jak Albrecht
Bouts, Marinus van Reymerswaele, Pieter Bruegel II, Frans Floris de Vriendt,
Cornelis Cornelisz van Haarlem, Jacob Jordaens, Hendrick Goltzius, Joachim
Wtaewel, Abraham Janssens, Frans Snyders, Dawid Teniers II, Leonaert Bramer,
Hendrick van Balen, Peeter I Gysels, Jan Gerritsz van Bronkhorst, Frans van
Mieris, Paul Juvenal, Hans von Aachen, Georg Hinz, Johann
Rottenhammer, Johann Heinrich Schönfeld, Jan Carl Loth, Lorenzo
Lotto, Cavalier ďArpino, Alessandro Turchi i Alessandro Magnasco.
Warto dodać, że po raz pierwszy
mury Siedmiogrodu opuści także perła niderlandzkiego miniatorstwa – słynny
brewiarz brukentalski z początku XVI wieku. Podziwiać będzie można również
dzieło Otta van Veen, nauczyciela Rubensa, sprowadzone z Budapesztu
(Szépművészeti Múzeum). Jest to jedyny zachowany obraz z pierwszego cyklu
malarskiego doby nowożytnej dotyczącego prac Herkulesa. Ponadto na wystawie
znajdą się prace innych znanych malarzy i grafików europejskich, takich jak
Albrecht Dürer, Lucas Cranach, Vredeman de Vries, Abraham Bloemaert, Carel van
Mander, Hieronymus Francken I, Hieronymus Wierix, Martino Altomonte, Rembrandt,
Cornelis Saftleven, Jan Saenredam, Rubens, Adriaen van Stalbemt, Benjamin Cuyp,
Frans Snyders, Jan Miense Molenaer, Sebastiano Ricci, Giambattista Tiepolo,
Salvator Rosa, Castiglione, Giovanni Benedetto, Hans Rotterhammer, Jan Carl
Loth, Francisco de Goya, Edvard Munch, Max Klinger, Karl Friedrich Lessing i
Lovis Corinth. Na wystawie nie zabraknie obrazów polskich artystów: Jana
Matejki, Jacka Malczewskiego, Artura Grottgera, Aleksandra Gierymskiego,
Henryka Siemiradzkiego, Józefa Mehoffera, Franciszka Kostrzewskiego, Wojciecha
Weissa, Vlastimila Hofmana, Władysława Podkowińskiego, Bruno Schultza,
Stanisława Ignacego Witkiewicza i Stanisława Lentza.
Wystawa została podzielona na
działy, w których będą przedstawione różnorodne obrazy obyczajowości dawnej
Europy. Prezentacja ma wskazać, że grzech i strach przed grzechem zawsze były
obecne w kulturze i w religijności europejskiej, a mądrość traktowano jako
antidotum na zło. W ten sposób podkreślano ludzkie dostojeństwo wobec
nieprawości. W tym rozumowaniu kierowanie się wiedzą i mądrością, a nie
emocjami, wynosiło człowieka na wyżyny ducha. Tak samo jest ze sztuką, która
pragnie ukazywać moc duchową człowieka i wyżyny jego możliwości.
Wystawa została przygotowana we
współpracy z Muzeum Narodowym we Wrocławiu i Muzeum Narodowym Brukenthala w
Sibiu (Rumunia) oraz Biblioteką Uniwersytecką w Warszawie. W projekcie biorą
również udział: Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie,
Muzeum Zamek Królewski w Warszawie, Zamek Królewski na Wawelu, Muzeum Narodowe
w Krakowie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum
Narodowe w Warszawie, a także Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze.
Źródło:
Album dostępny w sklepie internetowym Muzeum Narodowego w
Gdańsku:
Wydawca: Muzeum Narodowe w Gdańsku
ISBN: 978-83-63185-33-6
Rok wydania: 2015
Liczba stron: 422
