„Matejko. Malarz i historia”

„Matejko. Malarz i historia”

The Painter and History

 

Wystawa „Matejko. Malarz i historia" w Muzeum Narodowym w Krakowie przedstawia twórczość Jana Matejki, jednego z najbardziej znanych polskich malarzy, skupiając się na sposobie obrazowania historii przez tego artystę. Matejko bowiem nie tylko opowiadał o dziejach, lecz proponował własną koncepcję przedstawiania „dziejowego wypadku", tworzącą opowieść, w której narrator prezentował zdarzenie, ale też pozwalał sobie na własny komentarz, odnosząc się zarówno do przeszłych, jak i przyszłych wydarzeń. 

Do rąk miłośników sztuki oddajemy katalog obrazów Matejki z wielkiego cyklu historycznego, jak i mniejszych prac, które w imponującej liczbie prezentowane są szerokiej publiczności podczas wystawy.

 

Matejko na słynnych obrazach olejnych, ujętych w katalogu, przedstawiając wycinek historii, nie zapominał o tym, że jest ona ciągłym procesem. Oprócz wielu obrazów i szkiców (m.in. Rejtan i Kazanie Skargi) na wystawie można zobaczyć kolekcję rekwizytów, kupionych przez Matejkę lub wykonanych według jego projektu, które można odnaleźć na obrazach artysty. O uznaniu, jakim darzono malarza w wielu krajach, świadczą liczne medale i dyplomy.

Wystawie towarzyszy katalog ukazujący jej bogactwo i różnorodność. Zawarte w nim eseje opowiadają o życiu Matejki, przedstawiają go jako malarza historycznego, wnikliwie analizują jeden z jego obrazów (Kazanie Skargi), a także poruszają zagadnienia konserwatorskie. Część katalogowa prezentuje wszystkie dzieła eksponowane na wystawie, ukazując także to, co na niej niewidoczne, czyli np. rewersy medali czy odwrocia niektórych rysunków.

 

Wystawa o Janie Matejce i jego obrazach także dzięki katalogowi to kolejna wspaniała sposobność, by zgłębiać niuanse warsztatu artysty. Wydawnictwo katalogowe, prezentujące wszystkie dzieła eksponowane na poświęconej mu wystawie, to nie tylko zbiór prac artystycznych, ale także skarbnica informacji pozwalających lepiej zrozumieć, w jaki sposób krakowski malarz tworzył i jakie aspekty oraz detale były dla niego ważne.

Wystawa "Matejko. Malarz i historia" to znakomita okazja do podziwiania spektakularnych dzieł, ale także do zgłębienia świata Jana Matejki i podjęcia próby zrozumienia, dlaczego uważa się go za jednego z najważniejszych rodzimych twórców. To również zaproszenie do refleksji nad tym, jak sztuka może kształtować nasze postrzeganie historii i jak ważna jest rola artysty jako narratora. Bez wątpienia bowiem Jan Matejko po dziś dzień wpływa na nasze spojrzenie na przeszłość, teraźniejszość oraz definiowanie polskiego patriotyzmu.

 

Publikacja na stronie wydawcy:

https://eksiegarnia.mnk.pl/wydawnictwa-towarzyszace-wystawom/363-matejko-malarz-i-historia.html

 

Wydawca: Muzeum Narodowe w Krakowie

ISBN: 978-83-7581-456-9

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 368

„75 lat Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku”

„75 lat Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku”

Katalog zbiorów

 

Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku od początku swojego istnienia gromadzi zabytki związane z postacią tego genialnego uczonego oraz przejawami upamiętniania go na przestrzeni wieków. Wyjątkowe miejsce w muzealnych zbiorach zajmują obiekty pochodzące z epoki Mikołaja Kopernika, w tym zabytki archeologiczne. Zbiór ten, pozyskany podczas wieloletnich badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie Fromborka, pozwala nam zobrazować kulturę materialną czasów, w których przyszło żyć Kopernikowi. Zainteresowania badawcze i profil wielodziałowej fromborskiej placówki, której zbiory liczą tysiące zabytków, wykraczają jednak poza szeroko pojętą tematykę kopernikańską. W czasie 75 lat swojego istnienia Muzeum zgromadziło pokaźny zbiór różnoczasowych zabytków z zakresu sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego, wspomnianych artefaktów archeologicznych, a także obiektów związanych z historią nauk, jak również z historią fromborskiego Wzgórza Katedralnego oraz całego regionu Warmii. W zasobach Muzeum znajdują się także kolekcje szczególne, wyjątkowe nie tylko w skali regionu, ale też świata, jak np. zbiory z zakresu historii medycyny, sztuki witrażowej czy historii ogrzewania.

 

W 2022 r., wydając katalog Świat Kopernika w świetle zabytków ze zbiorów Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, zainicjowaliśmy serię wydawniczą, w ramach której planowane są kolejne katalogi zbiorów naszego Muzeum. W związku z 75-leciem instytucji, a także 550. rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika wydano drugi tom zapoczątkowanej serii, którym jest katalog wybranych zabytków z okresu od XIV do XX w., figurujących w muzealnym inwentarzu. Wśród nich znajdują się zarówno obiekty z czasów Kopernika, jak i artefakty upamiętniające jego postać. Żywimy nadzieję, iż wydawnictwo to, ukazujące pokrótce historię naszego Muzeum, a także fromborskie tradycje muzealnicze oraz przede wszystkim bogactwo i różnorodność zbiorów Muzeum Mikołaja Kopernika, pozwoli Państwu bliżej poznać specyfikę instytucji i docenić naszą rolę w gromadzeniu, opracowywaniu i udostępnianiu wiedzy na temat Mikołaja Kopernika, a także historii i kultury materialnej regionu. (Mirosław Jonakowski Dyrektor Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku).

 

Publikacja na stronie wydawcy:

https://muzeumkopernika.pl/wp-content/uploads/2023/11/75-lat-MMK.-Katalog-zbiorow.pdf

 

Wydawca: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku

ISBN: 978-83-936235-5-6

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 391

 

Publikacje Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku dostępne w promocyjnych cenach:

 

"Złote jabłka mi się śnią...."Śmierć dziecka w kulturze i sztuce, Frombork 2023, cena 80 zł.

Anioły chrzcielne. Zachowane dziedzictwo sztuki ewangelickiej. Frombork 2020 (twarda oprawa) cena 30 zł.

Reiner Nooms zwany Zeemanem (1612 - 1664). Holenderska grafika marynistyczna XVII w. Katalog wystawy ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, oprac. K. Zabuska, Frombork 1994, oprawa miękka, cena: 10 zł.

Piece kaflowe w zbiorach muzealnych w Polsce. materiały konferencji naukowej zorganizowanej w Muzeum Mikołaja Kopernika w dniach 5-7 września 2008, red. M.Dąbrowska, J.Semków, W.Wojnowska, Frombork 2010, oprawa twarda, cena: 20 zł. (piękna publikacja w dużej przecenie)

Ryciny Daniela Chodowieckiego w kolekcji Jacoba Kabruna ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku. Katalog wystawy, Frombork 2004, miękka, cena: 1 zł.

Nauka i sztuka w czasach Mikołaja Kopernika. Katalog wystawy. W 450 rocznicę śmierci Mikołaja Kopernika i 450 lecie wydania De revolutionibus, Frombork 1993, oprawa miękka, cena: 1 zł.

„Lira korbowa – instrument romantycznego mitu”

„Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” Katalog wystawy

Red. Aneta I. Oborny

 

W 2023 r. Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu realizuje rozległy projekt wystawienniczo-artystyczno-naukowy dedykowany lirze korbowej – unikatowemu instrumentowi średniowiecznej proweniencji, należącemu do grupy tzw. chordofonów smyczkowych, i roli jaką odegrał w przestrzeni społecznej i artystycznej na ziemiach polskich w XIX i XX w.

Swoista mityzacja liry korbowej, wynikająca z wysokiego statusu lirnika w społeczeństwach tradycyjnych tego czasu i praktyk muzycznych z nim związanych, pozwoliła temu instrumentowi odegrać, poza muzyczną, także ważną rolę społeczną, a przez to artystyczną i literacką. Instrument w sposób szczególny wpisał się w polską tradycję. Najdłużej przetrwał w praktyce wykonawczej na Kresach Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.

 

Symbolem kresowych lirników stał się legendarny wieszcz Kozak – Wernyhora, który w czasie buntów kozackich działał na rzecz ukraińsko-polskiego pojednania. Przez lud ukraiński traktowany jest jako wieszcz i poeta. W świadomości Polaków utrwalił się głównie jako autor przepowiedni przyszłego odrodzenia Rzeczpospolitej w jej dawnych granicach.

 

Osią projektu „Lira – korbowa instrument romantycznego mitu” jest wystawa czasowa, która prezentować będzie 25 najcenniejszych lir korbowych znajdujących się w polskich zbiorach, a także przedstawienia tego instrumentu w grafice, malarstwie i fotografiach archiwalnych.

 

Wystawa realizowana będzie we współpracy z instytucjami z całego kraju m.in.: Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Narodowym w Lublinie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum im. J. Dunin-Borkowskiego w Krośniewicach, Muzeum Hutnictwa w Chorzowie, Muzeum Mazowieckim w Płocku, Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Muzeum Ziemi Bieckiej, Muzeum-Skansenem Kurpiowskim im. Adama Chętnika w Nowogrodzie, Biblioteką Jagiellońską w Krakowie, Biblioteką Narodową w Warszawie, Narodowym Archiwum Cyfrowym w Warszawie.

 

W ramach projektu „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” zorganizowane zostaną koncerty tworzące cykl „Lira korbowa – konteksty”, ukazujące ten instrument w perspektywie etnicznej, jako inspiratora różnych gatunków i stylów muzycznych; przeprowadzone zostaną warsztaty budowy lir oraz gry przy ich akompaniamencie; odbędzie się także wydarzenie plenerowe „Ballady dziadowskie” – happening z dziadem-lirnikiem grającym pod kościołem w Szydłowcu, będące odtworzeniem najbardziej typowej dla polskiej kultury kresowej XIX/XX wieku sytuacji wykonawczej z udziałem liry korbowej.

 

Źródło:

https://muzeuminstrumentow.pl/projekt-lira-korbowa-instrument-romantycznego-mitu

 

Wydawca: Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu

https://muzeuminstrumentow.pl/wydawnictwa

ISBN: 978-83-959239-3-7

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 184

„Zamek w Szydłowcu. Wokół mecenatu dawnych właścicieli”

 

„Zamek w Szydłowcu. Wokół mecenatu dawnych właścicieli”

Red. Aneta I. Oborny

 

„Zamek w Szydłowcu. Wokół mecenatu dawnych właścicieli” to katalog pierwszej wystawy stałej Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu poświęconej zagadnieniom związanym z historią zamku i miasta nad Korzeniówką. Publikacja, przygotowana w wersji dwujęzycznej: polsko-angielskiej, składa się z tekstów o charakterze naukowym i popularno-naukowym oraz barwnego katalogu. Treść dwóch pierwszych artykułów autorstwa Przemysława Mrozowskiego i Waldemara Kowalskiego, przybliżając tematykę fundacji artystycznych rodziny Szydłowieckich, jednocześnie uzasadnia wybór kontekstu, w którym została umieszczona opowieść o szydłowieckim zamku. Artykuł o zajmujących znaczące miejsce na ekspozycji płytkach posadzkowych i kaflach piecowych, odnalezionych w czasie badań archeologicznych prowadzonych na szydłowieckim zamku, przygotowali – Wojciech Głowa i Cezary Buśko.

 

Podsumowaniem jest tekst kurator wystawy – Moniki Sadury opowiadający o historyczno-artystycznej wystawie „Zamek w Szydłowcu. Wokół mecenatu dawnych właścicieli”. Część katalogowa publikacji zawiera fotografie 90 obiektów znajdujących się na wystawie w podziale na pomieszczenia (komnaty) i tematykę, opatrzone szczegółowymi notami.

 

Publikacja na stronie wydawcy:

https://muzeuminstrumentow.pl/project/zamek-w-szydlowcu-wokol-mecenatu-dawnych-wlascicieli

 

Wydawca: Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu

https://muzeuminstrumentow.pl/wydawnictwa

ISBN: 978-83-959239-0-6

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 120

„Bogusław Polch. Retrospektywa”

 

„Bogusław Polch. Retrospektywa”

Redaktor katalogu i kurator wystawy: Piotr Machłajewski

 

Katalog wystawy indywidualnej Bogusława Polcha, która obyła się w BWA w terminie 16 grudnia 2022 r. – 10 lutego 2023 r. W katalogu znajdują się teksty polskich i zagranicznych specjalistów z zakresu komiksu, wspomnienia oraz reprodukcje prac Artysty.

 

1. Retrospektywa Bogusława Polcha (wstęp). Piotr Machłajewski.

2. Kalendarium życia i twórczości Bogusława Polcha. Opracowali: Piotr Machłajewski, Adam Rusek.

3. Bogusław Polch w epoce kolorowych zeszytów (od „Korespondenta Wszędobylskiego” do „Relaxu”). Wojciech Birek.

4. Wielka, mniejsza i najmniejsze, czyli cztery przygody Bogusława Polcha z wydawcami zagranicznymi. Opowieść plotkarska. Adam Rusek.

5. O spotkaniu rysunku ze scenariuszem. Jerzy Szyłak.

6. Funky Boguś albo słów kilka o recepcji komiksów Bogusława Polcha. Michał Traczyk.

7. Wiedźmin i Funky Koval rysowane przez Bogusława Polcha w oczach Zachodu. Florian Rubis, Francja (tłumaczenie: Wojciech Birek).

8. Polskie komiksy po węgiersku przed zmianą ustroju politycznego. Antal Bayer, Węgry (tłumaczenie: Dorota Jaszcz).

9. Funky Koval. József Sváb, Węgry (tłumaczenie: Dorota Jaszcz).

10. Czeskie i słowackie ślady Bogusława Polcha. Tomáš Prokůpek, Czechy (tłumaczenie: Jacek Gajewski).

11. Wspomnienia:

– Andrzej Sapkowski,

– Grzegorz Rosiński,

– Ryszard Siwanowicz,

– Zbigniew Kasprzak,

– Krzysztof Gawronkiewicz,

– Waldemar Czerniszewski,

– Krzysztof Lipka-Chudzik,

– Tomasz Tomaszewski,

– Przemysław Truściński,

– Przemysław Bogdanowicz.

12. Reprodukcje prac Bogusława Polcha.

           

Katalog na stronie wydawcy:

http://galeria-bwa.karkonosze.com/boguslaw-polch-katalog

 

Wydawca: Biuro Wystaw Artystycznych w Jeleniej Górze

ISBN: 978-83-964755-1-0

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 108

 

„Muzea uczelniane. Katalog”

„Muzea uczelniane. Katalog”

Uniwersytety są żywym, niezwykle dynamicznym organizmem, swoistym mikrokosmosem, którego ewolucję, zmienność i rozwój wyznaczają kolejne roczniki studentów otrzymujących indeksy oraz absolwentów, kadencje rektorów i kierowników jednostek uczelni, a w sferze nieosobowej – coraz bardziej dynamiczny postęp nauki i techniki. One właśnie stanowią przedmiot zainteresowania muzeów uczelnianych, od stuleci grając istotną rolę w kultywowaniu i promowaniu historii nauki. Uczelnie wyższe, których główną misją już od średniowiecza jest kształcenie oraz prowadzenie badań naukowych, są ważnym ogniwem ciągłości tradycji intelektualnej i kulturowej. Funkcjonujące w ich strukturach muzea, jako strażnicy wytworzonego przez uniwersytety dziedzictwa nauki, podkreślają rolę, tradycję i wartości danej Alma Mater, a zarazem stają się uczestnikami „wielkiej światowej rodziny muzealnej”. W XXI wieku – najbardziej dynamicznym pod względem rozwoju muzealnictwa światowego – uczelnie wyższe podejmują liczne inicjatywy powoływania jednostek muzealnych. Zjawisko to obserwowane jest również w Polsce, a jego zasięg i intensywność spowodowały w ostatnich latach ogromną potrzebę zrzeszenia krajowego środowiska muzeów uczelnianych.

Po wielu rozmowach pracowników tego typu placówek przy okazji konferencji, sympozjów i wystaw, w czerwcu 2012 roku w Warszawie doszło do pierwszego oficjalnego spotkania muzealników uczelnianych. Uczestniczyli w nim przedstawiciele muzeów z uczelni w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Białymstoku, Poznaniu oraz Gdyni. Jego rezultatem było powołanie projektu „Muzea Uczelniane”, który w maju 2014 roku przyjął formalne struktury pierwszej w Polsce organizacji pozarządowej poświęconej tej tematyce: Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych. Pół roku później Stowarzyszenie uzyskało osobowość prawną, zwiększając tym samym zakres swojej działalności oraz zyskując możliwość jeszcze skuteczniejszego promowania idei dziedzictwa akademickiego. O sile środowiska świadczy chociażby fakt, że w początkach swojej działalności Stowarzyszenie skupiało 13 muzeów, a pod koniec 2017 roku osiągnęło liczbę 51 uczelnianych placówek muzealnych.

W związku z tym pojawiła się potrzeba udokumentowania systematycznej pracy i pasji środowiska muzealników uczelnianych w postaci wydawnictwa. Pierwsza inicjatywa wydawnicza powstała trzy lata temu. Efektem pracy był dość skromny katalog polskich muzeów uczelnianych, prezentujący niektóre placówki i wzbudzający tym samym apetyt na kolejne wydawnictwo. Bardzo szybko po zakończeniu prac nad pierwszym katalogiem autorzy opracowania odczuwali potrzebę uzupełnienia prezentacji poszczególnych muzeów i ich kolekcji, przede wszystkim o możliwie pełny katalog obiektów. Byli świadomi ograniczeń wynikających z budżetu przedsięwzięcia i skromnego czasu na przygotowanie materiałów. Czytelnicy – odbiorcy, dysponujący na co dzień niemal nieograniczonym zasobem informacji elektronicznej, oczekiwali wydawnictwa na miarę dwudziestego pierwszego wieku. Wydawnictwa, które daje pełny obraz struktury, a nade wszystko zbiorów pozostających w dyspozycji muzeów uczelnianych, o przejrzystym układzie informacji, wyróżniającego się ciekawą grafiką, z materiałami zredagowanymi w sposób przykuwający uwagę. Dzięki temu czytelnicy byliby zachęceni do odwiedzenia strony internetowej Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych oraz wizytowania kolejnych muzeów.

Obserwowana na przestrzeni ostatnich pięciu lat znaczna, a przede wszystkim nienotowana uprzednio w Polsce, aktywność muzeów uczelnianych znalazła swe odbicie również w działalności promocyjno-wydawniczej. Po uruchomieniu w 2013 roku strony internetowej www.muzeauczelniane.pl upowszechnianie informacji na temat poszczególnych muzeów, ich działalności, a przede wszystkim tradycji i dziedzictwa uniwersyteckiego nabrało nowoczesnego wymiaru. Publikacja opracowania książkowego stała się nie tylko koniecznością, lecz również naturalną konsekwencją podjętych działań i reakcji społeczności uniwersyteckiej. Pierwszy, wydany w 2014 roku katalog towarzyszył wspólnej wystawie „Muzea uczelniane – Jesteśmy!”. Jej zasadniczym celem było zaznajomienie z samym zjawiskiem muzeum i kolekcji uniwersyteckiej tak pracowników i studentów szkół wyższych, jak i publiczności niezwiązanej z uczelniami. Siłą rzeczy prezentacja ta miała syntetyczny układ i objętość, w żaden sposób niewyczerpujące omawianego zjawiska. Doskonała recepcja wystawy, prezentowanej w formie plansz w poszczególnych ośrodkach akademickich, oraz jej uzupełnianie planszami dotyczącymi kolejnych muzeów uczestniczących w projekcie zbiegły się w czasie z powołaniem Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych. Równocześnie prezentowano sytuację muzeów uniwersyteckich na forum University Museums and Collections (UMAC) oraz Universeum European Academic Heritage Network, przy znacznym zainteresowaniu działaniami prowadzonymi w Polsce, co zachęciło do przygotowania kolejnego, uzupełnionego wydania katalogu, tym razem w języku angielskim. Jego głównymi odbiorcami byli uczestnicy Kongresu ICOM połączonego z konferencją UMAC w Mediolanie w lipcu 2016 roku, studiujący w Polsce studenci obcojęzyczni (English Division) oraz zagraniczni turyści.

Prezentacja katalogu podczas sesji UMAC ponownie wzbudziła znaczne zainteresowanie wydawnictwem, polskimi muzeami uczelnianymi oraz modelem ich instytucjonalnej współpracy. Już wtedy pod adresem Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych padało pytanie o pełny katalog prezentujący zbiory muzeów uniwersyteckich w Polsce. Katalog Muzea uczelniane stanowi w części odpowiedź na przytoczone pytanie. Nawet z oczywistym zastrzeżeniem co do finalnej objętości tomu, wynikającej z narzuconego wymogami publikacji ograniczenia liczby obiektów z każdego z muzeów do dziesięciu pozycji. Przystępując do przygotowania tego wydawnictwa, mieliśmy świadomość, że muzea i kolekcje uniwersyteckie są tworami specyficznymi, o których wiedza nie jest szeroko rozpowszechniona. Skoro więc mamy przedstawić katalog obejmujący wybór dziesięciu najcenniejszych, najbardziej znaczących eksponatów z kolekcji każdego z muzeów skupionych w Stowarzyszeniu Muzeów Uczelnianych, zasadne wydaje się przybliżenie Czytelnikom podstawowej wiedzy na ich temat. Jako muzeum uniwersyteckie rozumie się kolekcję zarządzaną przez uniwersytet, wykorzystywaną w celach dydaktycznych oraz do prowadzenia badań związanych z działalnością uczelni. W praktyce przytoczone określenie muzeum uczelnianego/uniwersyteckiego okazało się pojęciem niezwykle pojemnym, odnoszącym się do różnorodnych form organizacyjnych działalności oraz bardzo szerokiego spektrum zainteresowań i zdywersyfikowanego profilu zbiorów. Jedną ze wspomnianych form są centra kulturalno-edukacyjno-naukowe powoływane w strukturach uczelni, które także gromadzą zbiory lub – w wielu wypadkach – przejmują kontrolę nad kolekcjami gromadzonymi od początku założenia jednostki akademickiej. Niekiedy pełnią również rolę jednostek przejściowych, które opiekując się zbiorami, czekają na utworzenie bądź wskrzeszenie jednostki muzealnej sensu stricto.

Pomimo oczywistych różnic, wynikających z historii poszczególnych uczelni, wspomnianego uprzednio różnego profilu ich działalności dydaktycznej i naukowej, uwarunkowań prawnych i ekonomicznych funkcjonowania uniwersytetów, każde z muzeów prowadziło zbliżoną działalność. Jej wspólnym mianownikiem było dążenie do zachowania możliwie obszernej i reprezentatywnej kolekcji obiektów związanych z uniwersytetem. Powstające kolekcje uniwersyteckie stały się jednocześnie niezwykle interesującymi repozytoriami obiektów związanych z rozwojem nauki, których zakres – co wynika z różnorodności uniwersytetów – obejmuje niemal wszystkie dziedziny wiedzy. Podobnie przedstawia się sytuacja z wachlarzem obiektów pozostających w dyspozycji muzeów. Składają się na niego muzealia prehistoryczne, przedmioty z XV czy też XXI wieku, a znaleźć wśród nich można obiekty tak różne, jak niewielkie kolekcje minerałów czy zbiory owadów, bądź też całe budynki (wraz z wyposażeniem) np. obserwatoriów astronomicznych, siedzib magnackich, kompleksów pałacowych, dawnych więzień, laboratoriów itp. Skala różnorodności stanowiąca o atrakcyjności i niepowtarzalności poszczególnych kolekcji implikuje jednakże trudności związane z zasadami klasyfikacji i opisu poszczególnych obiektów. Cechą wyróżniającą muzea uniwersyteckie spośród innych podobnych placówek jest zjawisko tzw. kolekcji rozproszonych (dispersed collections). Rozumie się przez nie kolekcje znajdujące się nie tylko poza muzeum jako miejscem ekspozycji, lecz również bardzo często pozostające w dyspozycji innych jednostek uczelni. Kolekcje te wykorzystywane są w celach dydaktycznych (np. modele anatomiczne, kolekcje botaniczne i zoologiczne) lub stanowią wynik kolekcjonerskiej pasji pracowników jednostki. Ten ostatni typ zbiorów przedstawia często znaczną wartość sentymentalną. Zdarza się, że takie zbiory nie są opracowane, nie istnieje żadna dokumentacja z nimi związana, niekiedy funkcjonują także jako legendy, swoiste „przekazy ustne” związane z konkretną katedrą, zakładem lub pracownikiem uczelni. Zwrócić należy również uwagę na to, iż prawdopodobnie wiele spośród tego typu zbiorów pozostaje nieznanych lub zapomnianych. Pomimo trudności w ich jednoznacznej klasyfikacji kolekcje rozproszone stanowią istotny element dziedzictwa materialnego, a związane z nimi nierozłącznie informacje dotyczące fundatorów, początków kolekcji, każdego z obiektów mają istotne znaczenie jako część nieuchwytnego dziedzictwa uniwersyteckiego.

Jednym z ważnych zadań muzeów uczelnianych w Polsce jest zachowanie tradycji i dziedzictwa polskiej nauki oraz uniwersytetów funkcjonujących zwłaszcza w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Należy podkreślić istotny wkład w rozwój polskiej nauki i życie intelektualne społeczeństwa polskiego Uniwersytetów Jana Kazimierza we Lwowie oraz Stefana Batorego w Wilnie, obu zlokalizowanych w miastach, które po II wojnie światowej znalazły się poza granicami Polski. Przymusowa migracja ludności w latach powojennych umożliwiła lub wspomogła powstanie nowych uczelni (np. Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Akademii Lekarskiej w Gdańsku czy w Białymstoku) lub uzupełnienie braków kadrowych na istniejących uczelniach wyższych będących wynikiem celowej akcji prześladowań i wyniszczenia polskiej inteligencji prowadzonej przez okupanta. Szacunki dotyczące rozmiaru strat wskazują bardzo wysoki odsetek zamordowanych w grupie ludności z wyższym wykształceniem. Dane mówią o 39% lekarzy, 33% nauczycieli szkół niższych szczebli, 30% naukowców i wykładowców wyższych uczelni (700 profesorów), 28% księży, 26% prawników – spośród przedwojennej populacji każdej z tych grup – zabitych podczas wojny. Muzea uczelniane jako naturalni strażnicy pamięci i spuścizny uniwersytetów działających w II Rzeczypospolitej mogą w sposób obszerny i możliwie wyczerpujący udostępniać wszelkie obiekty świadczące o historii i rozwoju polskiej nauki i szkolnictwa wyższego. Ma to szczególne znaczenie w kontekście budowania świadomości historycznej wśród studentów i pracowników uczelni. Tworzenie kolekcji uniwersyteckich sięga zapewne dalej wstecz niż moment otwarcia pierwszego muzeum uniwersyteckiego na świecie. Było nim The Ashmolean Museum, otwarte w 1683 roku na Uniwersytecie w Oxfordzie, w budynku, w którym obecnie znajduje się Museum of the History of Science. Tworzeniu tej i kolejnych kolekcji uniwersyteckich od początku przyświecała idea ochrony dziedzictwa nauki i możliwie szerokiego rozpropagowania go. Muzealia ponadto stanowiły bazę narzędzi dydaktyczno-naukowych, z których korzystano w procesie nauczania studentów. Doskonałym przykładem takich zastosowań są chociażby kolekcje anatomiczne z Florencji czy Bolonii, do dziś wykorzystywane w celach dydaktycznych. Mamy w tych przypadkach do czynienia z jednoczesnym nauczaniem medycyny (zastosowanie modeli anatomicznych sensu stricto) oraz wykładem dotyczącym historii medycyny, a szczególnie anatomii i fizjologii (modele anatomiczne traktowane jako świadectwa określonego etapu rozwoju medycyny, rozumienia budowy i funkcji ludzkich narządów). Podobne mechanizmy sumowania treści procesu dydaktycznego zachodzą w przypadku innych muzeów; praktyka wykorzystywania artefaktów do nauki jest zatem szeroko rozpowszechniona. Obiekty muzealne, ilustrując określoną informację w toku wykładu lub innych zajęć, równocześnie reprezentują historię nauki i tradycję konkretnej uczelni. W ten sposób studenci, jak również prowadzący zajęcia, poprzez obcowanie z tego rodzaju obiektami poza nabywaniem wiedzy związanej z przedmiotem studiów zapoznają się z dziedzictwem przeszłości. W konsekwencji budowana jest świadomość historii nauki i uczelni oraz poczucie identyfikacji z uczelnią. Ostatni wzmiankowany mechanizm oddziaływania treści muzealnych ma szczególne znaczenie dla tworzenia i konsolidacji środowiska akademickiego. Następuje ona wokół takich wartości, jak dziedzictwo, tożsamość i ciągłość tradycji. Warto również wspomnieć o stopniowej zmianie pojmowania terminu „tożsamość zawodowa”, który również dotyczy wykształcenia zdobytego na uniwersytecie i związków z nim studenta, a następnie absolwenta. Szczególnym przykładem takiej relacji jest podejmowanie przez absolwentów pracy dydaktycznej lub naukowej na macierzystej uczelni oraz dalsza droga rozwoju zawodowego.

Rola, znacznie i możliwości muzeów w tej dziedzinie zyskały uznanie nie tylko władz poszczególnych uczelni, lecz także studentów, dlatego w większości muzeów uczelnianych w Polsce i na świecie prowadzone są zajęcia dydaktyczne ze studentami. Należy podkreślić, jak ważną rolę spełniają przy tym tego typu muzea, dając możliwość bezpośredniego obcowania z ewolucją myśli naukowej. W ich przestrzeniach studenci mają sposobność „dotknięcia historii”, uczestniczenia w procesie dokonywania przełomowych odkryć naukowych. Muzea więc niejako „zarażają” pasją nauki. Z drugiej strony odbywa się równoległy proces edukowania społeczności pozaakademickiej. Kolekcje uniwersyteckie niemal od początku wychodziły naprzeciw ciekawości społeczeństwa. Obojętnie czy w epoce renesansu, czy dzisiaj, zainteresowanie mikroświatem człowieka i otaczającym nas makroświatem jest tak samo duże. Dowodem na to są statystyki odwiedzających uczelniane placówki muzealne czy ogromne kolejki podczas licznych wydarzeń kulturalnych, jak np. Noc Muzeów.

Współcześnie muzea uczelniane mają więc potrójną tożsamość, funkcjonując między światem uniwersyteckim, światem muzealnym a społeczeństwem. W każdym z nich odgrywają coraz bardziej istotną rolę strażników pamięci, nośników myśli z zakresu historii nauki, skarbców artefaktów uczelnianych, jak też propagatorów i inicjatorów rozwoju nauki i kultury. Stanowią więc ogromną siłę, którą konsoliduje Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych. Oddając czytelnikom najnowsze wydawnictwo, chcemy uzmysłowić rolę, jaką nauka od wieków pełniła w rozwoju kultury i wytyczaniu myśli społecznej.

Mając oczywiście świadomość, iż publikacja nie wyczerpuje tematu, jesteśmy głęboko przekonani, że jest ona niezwykle ważnym głosem w debacie publicznej toczącej się wokół muzealnictwa i muzeów w naszym kraju. Mimo iż na tym etapie badań nie udało się zgromadzić w katalogu wszystkich z ponad 70 jednostek uczelnianych w Polsce, mamy pewność, że udało się niejako ustawić drogowskaz wytyczający zupełnie nowy kierunek. Nowy kierunek nie tylko dla jednostek muzealnych, ale przede wszystkim dla ich organizatorów. Podkreślając odpowiedzialność uczelni, reprezentowanej przez władze rektorskie oraz ciała kolegialne (senat i rady wydziałów lub instytutów), za prowadzenie odpowiedniej działalności zmierzającej do zachowania, badania i udostępniania szeroko pojętej historii nauki i uczelni, należy z całą mocą stwierdzić, że tradycja i dziedzictwo uczelniane winny być przedmiotem troski każdego członka społeczności akademickiej oraz Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych. Niech oddawany do rąk Czytelników katalog będzie wspomnianym wyżej drogowskazem, jak również zachętą i zaproszeniem do spojrzenia w przeszłość uczelni, a także w ich teraźniejszość, która już jutro stanie się historią.

(dr n. med. Marek Bukowski dr n. med. Magdalena Grassmann dr hab. Hubert Kowalski mgr Marta Piszczatowska mgr Joanna Ślaga)

Źródło:

http://muzeauczelniane.pl/wp-content/uploads/2018/06/Katalog_www.pdf

Wydawca: Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych

ISBN: 978-83-946438-2-9

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 364

Publikacje Muzeum Narodowego w Gdańsku (Cz. 4)

Kalina Zabuska „Ryciny Daniela Chodowieckiego”

Ryciny szkoły niemieckiej od końca XV do początku XIX wieku” 

Część 2

Tematem publikacji są ryciny Daniela Chodowieckiego z kolekcji Jacoba Kabruna, znajdujące się dziś w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku. Katalog ten stanowi drugą część tomu poświęconego sztuce niemieckiej. Większość rycin Daniela Chodowieckiego z kolekcji Kabruna ocalała szczęśliwie po zniszczeniach i rozproszeniach II wojny światowej. Ten liczny zespół ma charakter reprezentatywny dla twórczości artysty, konsekwentnie budującego wizerunek Europy okresu oświecenia. Różnorodne tematycznie prace stanowią cenne dziedzictwo gdańskiego muzealnictwa. Niewielkie na ogół ryciny Chodowieckiego, kreujące wyrazisty obraz wieku rozumu, są niewyczerpanym źródłem wiedzy na temat idei przyświecających epoce, prądów literackich i artystycznych, a także kultury materialnej i życia codziennego.

Źródło:

http://mng.gda.pl/wp-content/uploads/2013/05/Oferta-ksi%C4%99garni-internetowej2.pdf

Wydawca: Muzeum Narodowe w Gdańsku

ISBN: 978-83-63185-05-3

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 356

Publikacje Muzeum Narodowego w Gdańsku (Cz. 3)

Grażyna Zinówko "Rysunki artystów gdańskich i obcych 

działających w Gdańsku w XIX wieku"

Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku

W katalogu ujęto prace gdańskich artystów i twórców obcych, którzy przebywali w Gdańsku jakiś czas i zostawili tu artystyczne ślady. Zakres czasowy – XIX wiek – został podyktowany obszernością zbioru rysunków z tego okresu, których tematyka w większo- ści wiąże się z miastem. Powstałe poza Gdańskiem i niezaliczane do sztuki gdańskiej rysunki artystów objętych katalogiem ujęto w aneksie; katalog uwzględnia zatem wszystkie rysunki danego twórcy przechowywane w Muzeum Narodowym w Gdańsku. W aneksie zaprezentowano również prace imitujące rysunki, wykonane technikami mieszanymi.

Źródło:

http://mng.gda.pl/wp-content/uploads/2013/05/Oferta-ksi%C4%99garni-internetowej2.pdf

Więcej o publikacji:

http://www.gdansk.pl/wiadomosci/XIX-wieczne-rysunki-i-akwarele-artystow-gdanskich-w-wyjatkowym-albumie-Muzeum-Narodowego,a,69729

Wydawca: Muzeum Narodowe w Gdańsku

ISBN: 978-83-63185-77-0

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 300