Łukasz Kozak „Upiór. Historia naturalna”
Upiór. Historia naturalna Łukasza Kozaka, to praca bezprecedensowa. Trudno zrozumieć polską kulturę – w tym jej najważniejsze dzieła literackie, wymieniając choćby Mickiewicza czy Leśmiana – nie znając wierzeń ludowych. Upiory, wieszczy, strzygi i strzygonie – czyli „polskie wampiry” są najważniejszym ich elementem. Zjawiska spychane często na peryferia „zabobonu” i uznawane za element niepoważny lub niepożądany, doczekały się wreszcie szerokiego opracowania.
Upiór otwiera całkowicie nowy rozdział w postrzeganiu tej części polskiej kultury i historii, która była albo marginalizowana, albo – odcięta od źródeł – ulegała deformacji będąc zepchniętą do pojęć „ludowej demonologii” czy „mitologii niższej”.
Autor przeprowadził szeroką kwerendę w zignorowanych dotąd źródłach – od uczonych rozpraw z czasów nowożytnych, przez dokumenty sądowe, traktaty teologiczne, barokową poezję i oświeceniową publicystykę, a wreszcie materiały etnograficzne i doniesienia prasowe sięgające XX w., które pokazują, jak trwała była wiara w upiory na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej. Materiały obejmują również teksty łacińskie, francuskie, ukraińskie, kaszubskie, niemieckie i hebrajskie – przełożone i zebrane w źródłowym aneksie do książki. Upiór powstał na podstawie ponad stu historycznych i etnograficznych przekazów. Ten obszerny wybór stanowi doskonały punkt wyjścia do dalszych badań, interpretacji i twórczych inspiracji.
Niewątpliwie panuje w Polsce wielka wolność, która daje wam prawo chodzić po waszej śmierci. Tutaj – wyznaję wam – nasi zmarli są tak spokojnymi, jak cichymi. Papież Benedykt XIV, list z około 1750 roku
[Upiór] nie jest to opętany przez złego ducha; jest to zjawisko ludzkie
i przyrodzone, ale niezwykłe i niepodobne do wytłumaczenia rozumem. Upiór rodzi
się, jak utrzymują, z dwoistym sercem i dwoistą duszą. Aż do wieku
młodzieńczego żyje nie znając sam siebie, nie mając świadomości swego
jestestwa; ale gdy dojdzie do okresu przełomu w swym życiu, zaczyna odczuwać w
sercu rozwijanie się popędu niszczycielskiego, i ta dusza, którą uczony Dalibor
nazywa duszą negatywną, sercem negatywnym, zaczyna brać górę. Adam
Mickiewicz, wykład w Collège de France, 16 lutego 1841 roku
Rozmowa z autorem
Upiory traktuję nie jako demoniczne kuriozum z przeszłości, a ludzi. Ludzi, którzy nierzadko rodzili się upiorami, przyjmowali fatalistycznie swój upioryzm, ukrywając go, lub przeciwnie: traktując jako powołanie, a nawet profesję. Osoby za życia, a zwłaszcza po śmierci, wykluczane ze społeczności wykluczonych. Zasługują one na własną historię opowiedzianą przez nie same, przez tych, w których wzbudzały nieopisaną grozę, a wreszcie i tych, dla których pozostały jedynie „potwornym zabobonem” lub ludowym wierzeniem i przedmiotem badań. Łukasz Kozak, Wstęp
Partnerem projektu jest Instytut Adama Mickiewicza.
Źródło:
https://evvivalarte.org/pl/portfolio/upior-historia-naturalna
Więcej o publikacji:
Recenzja
książki:
http://sigillumauthenticum.blogspot.com/2021/02/upior-ktory-narusza-status-quo.html
Wydawca: Fundacja Evivva L’arte
ISBN: 978-83-956895-3-6
Rok wydania: 2021
Liczba stron: 355
