Sławomir Koper „Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej”
„Gwiazdy Drugiej
Rzeczypospolitej” to ciąg dalszy podróży Sławomira Kopra po barwnym świecie
teatru, kina i kabaretu międzywojennej Polski. W przeciwieństwie do książki
„Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej”[1]
niniejsza publikacja poświęcona jest niemal w całości gwiazdom sceny i ekranu. W dziewięciu rozdziałach znajdziemy setki
ciekawostek z kariery i życia prywatnego tak pięknych i utalentowanych aktorek
jak Loda Halama, Jadwiga Smosarska, Zula Pogorzelska i Tola Mankiewiczówna. Partnerują
im (nie tylko na kartach książki) tej miary aktorskie sławy co Stefan Jaracz i
Antoni Fertner. Nie zapomniał Sławomir Koper wspomnieć również o trzech
amantach, w których kochały się stateczne damy i niewinne pensjonarki: Eugeniuszu
Bodo, Konradzie Tomie oraz Aleksandrze Żabczyńskim.
Fot. 1. Zula Pogorzelska, fot. 2. Konrad Tom,
Źródło: Sławomir
Koper „Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej, s. 154 i 151.
W okresie dwudziestolecia
międzywojennego sceny teatralne i kabaretowe Krakowa znacznie straciły na
znaczeniu a Mekką dla aktorów stała się Warszawa. To tu powstał legendarny
teatrzyk Qui Pro Quo, na którego deskach królowali m.in. wspomniana wcześniej,
zwana „pierwszymi nogami Warszawy” Pogorzelska wraz z prowadzącym
konferansjerkę mężem Konradem Tomem. Początkujący artyści doskonale zdawali
sobie sprawę, że prawdziwą karierę mogą zrobić tylko w stolicy. Niestety,
często rzeczywistość brutalnie weryfikowała ich marzenia. Dlatego też
wyjeżdżali na prowincję aby tam „wyrobić sobie nazwisko.”
Qui Pro Quo to oczywiście nie
jedyna scena, za której kulisami gościmy podczas lektury książki. Warto tu
jeszcze wspomnieć o Perskim Oku, Cyruliku Warszawskim, Reducie Osterwy i
Limanowskiego oraz o teatrach związanych z jednym z największych polskich
aktorów – Stefanem Jaraczem. Za kulisami rodziły się przyjaźnie, ale często
dochodziło do konfliktów i rywalizacji o role, czy piosenki. Nic dziwnego,
skoro na tak niewielkiej przestrzeni ścierały się ze sobą takie indywidualności
jak Tom i Jarosy, nie mówiąc już o całej plejadzie znakomitych artystek.
Prywatne i zawodowe życie aktorów
śledzimy na tle przemian obyczajowych i historycznych w Polsce i w Europie. II
wojna światowa brutalnie zastopowała kariery wszystkich bohaterów niniejszej
książki, zapisując w ich życiorysach mniej lub bardziej chlubne karty. Niektórzy
występowali w koncesjonowanych przez niemieckiego okupanta teatrach, inni
włączyli się w działania konspiracyjne, część wyjechała z kraju. Wielu artystów
pochodzenia żydowskiego zginęło w getcie lub obozach koncentracyjnych.
Aleksander Żabczyński został ranny pod Monte Cassino a za męstwo odznaczono go
Krzyżem Walecznych.
O ile artyści przedstawieni
„Życiu prywatnym elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej” prowadzili w
większości dość rozwiązłe i pełne nałogów życie to gwiazdy z niniejszej książki
są ich niemal zupełnym przeciwieństwem. Co prawda Żabczyński romansuje z Lodą
Halamą, ale dręczące go wyrzuty sumienia sprawiają, że nie jest spełniony w
związku z tancerką i mimo chęci kontynuowania przez nią dawnej znajomości nie
korzysta z możliwości pozostania w Anglii po wojnie. Tęsknota za żoną Marią,
również aktorką sprawia, że już w 1946 r. wraca do kraju.
Wielu artystów mierzyło się z tym przedwojennym szlagierem.
Aleksandrowi Żabczyńskiemu dorównał tylko Jan Kobuszewski.
Jedynie genialny
Stefan Jaracz nie mogąc sobie poradzić z problemem alkoholowym, potrafi zniknąć
na kilka dni przyprawiając o wrzody żołądka wielu dyrektorów teatrów. Na drugim biegunie możemy
umieścić nieskazitelną Jadwigę Smosarską, której talent i potencjał filmowy nie
został w pełni wykorzystany. Ulubienica publiczności została zaszufladkowana
grając niemal wyłącznie szlachetne, pokrzywdzone przez los bohaterki. Podobnie
było z resztą z karierami większości przedstawicieli aktorskiej śmietanki,
którzy największe triumfy święcili w niezwykle popularnych wówczas komediach
muzycznych.
Sławomir Koper w swojej książce przedstawia
nie tylko mozolne wspinanie się artystów na piedestał teatralno-filmowego
świata, lecz także walkę o utrzymanie się na nim i niejednokrotnie o powrót na
szczyt. Posiłkując się dziesiątkami źródeł bibliograficznych odkrywa przed
czytelnikiem nieznane oblicze częstokroć zapomnianych już dziś postaci. Polecam.
Wydawnictwo: Bellona
ISBN: 978-83-11-12708-1
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 321
