Sławomir Koper „W stepie szerokim. Podróż po ukraińskich
Kresach”
Zmiany polityczne po II wojnie
światowej na zawsze odcięły ziemie ukraińskie od Polski, a po przesiedleniach
nasz kraj uzyskał kształt zbliżony do granic etnicznych. Dziś nikt
nie myśli o rewindykacji Lwowa czy Krzemieńca, ale sentyment pozostał. Nie
można wymazać dorobku cywilizacyjnego polskich miast i dworów Ukrainy. Tę
ziemię nasi rodacy kochali, za jej obronę płacili własną krwią. Podróż po
Ukrainie, to wędrówka śladami polskości, reliktami naszej przeszłości,
kościołów, zamków i dworów. I chociaż miasta, wsie i ulice noszą często
już inne nazwy, a władze sowieckie uczyniły wiele, aby zatrzeć ślady naszej
kultury, to nie udało się zniszczyć kilkuset lat polskiej tradycji.
„Żaden uczeń Polak nie mówił do drugiego jak tylko po polsku – wspominał
Józef Burczak-Abramowicz. – Czuliśmy się gospodarzami tej ziemi, a kulturą
i inteligencją imponowaliśmy otoczeniu. Zamożność Polaków też uderzała w oczy, a Polacy w wolnych
zawodach, adwokaci przede wszystkim, to świetni mówcy, mający duże wzięcie”.
Wyjechałem z Krymu w poniedziałek, 30 września 2013 roku. Dwa
miesiące później wybuchły starcia na Euromajdanie, a pod koniec zimy Krym został
zaanektowany przez Rosję. Nie sądziłem, że wydarzenia potoczą się tak
szybko. Wygląda na to, że moja wizyta na Półwyspie Krymskim będzie mi musiała
wystarczyć na wiele lat… SŁAWOMIR KOPER
- Ostatnie lato na ukraińskim Krymie
- Śladami bohaterów Ogniem i mieczem. Na kozackiej Siczy (Chortyca
w Zaporożu)
- Borysław – energetyczna stolica polskiej nafty i Truskawiec – słynne a
senne
Śmierć to jedna z tych
rzeczy, których nie warto przewidywać, chyba że chcemy się na kimś
zemścić. Wielkie uczucia – miłość, zazdrość, nienawiść. On, ona i ten
trzeci. Obsesja i zemsta. Celebryci, bogacze i biedacy. Połączyła ich
zbrodnia z namiętności.
- Piękna aktorka i porywczy
huzar. Maria Wisnowska – femme fatale, która prowokowała kochanków
i śmierć
- Morderstwo, świętokradztwo
i skandal na Jasnej Górze. Czy główny sprawca był tajnym współpracownikiem
rosyjskiej Ochrany?
- Jeśli mnie nie pokochasz,
zginiemy oboje. Żona Stanisława Przybyszewskiego – Dagny, zakochani w niej
mężczyźni i tragiczny finał nieszczęśliwej miłości
- Groźby, przemoc i strzały
za kulisami warszawskiego kabaretu. Śmierć Igi Korczyńskiej, koleżanki
Hanki Ordonówny
- Przez biedę i miłość ku
zbrodni. Kochankowie, którzy chcieli razem zawisnąć na szubienicy
- Tajemnica romansu
i śmierci Andrzeja Zauchy. Podwójne morderstwo, które wstrząsnęło Krakowem
W niniejszej książce koncentruję
się na ostatnich stu latach naszych dziejów. Jeden z jej rozdziałów
poświęcony jest tragicznej śmierci Zuzanny Leśniak i Andrzeja Zauchy. W
czasie jego pisania wykorzystałem akta śledztwa i procesu Yves’a
Goulais’go – męża Zuzanny i zabójcy obojga kochanków. Dzięki temu udało mi
się wyjaśnić motywy, którymi kierował się morderca, a także zrekonstruować
przebieg romansu piosenkarza z aktorką, o czym dotychczas niewiele
było wiadomo. Sławomir Koper
Sławomir Koper „Wielkie Księstwo
Litewskie. Podróż po bliskich Kresach”
Wielkie Księstwo Litewskie to
nie tylko Litwa. Terytorium dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego
rozciąga się na terenach dzisiejszej Litwy i Białorusi. Każde z tych Państw
z dumą odnosi się do spuścizny największego organizmu politycznego Europy.
Na ziemiach litewskich pozostały dawne stolice Księstwa; Wilno, Kowno
i Troki, Białorusini remontują po swojemu siedziby dawnych rodów
magnackich i przypominają, że najważniejsze dokumenty Wielkiego Księstwa
zostały spisane nie w litewskim ale w ruskim języku.
Wielkie Księstwo Litewskie. Wyprawa do bliskich Kresów nie jest
kontynuacją cyklu kresowego, a raczej jego uzupełnieniem. Od serii kresowej
różni ją przede wszystkim narracja - to zapis współczesnych podróży, wywiadów
i rozmów. Zestawia losy dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego
z dzisiejszą rzeczywistością. Opowiadam o współczesności Litwy i Białorusi,
o śladach polskości i wielkości na tych ziemiach, przypominając dawną
chwałę Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Odwiedzając dawne magnackie siedziby
wielkich rodów książęcych, nie zapominam o kosztowaniu specjałów
kuchni białoruskiej i litewskiej. A przejazd przez granicę
i podróż drogami Republiki Białorusi to swoiste deja vu filmów Barei. Sławomir
Koper
- Jak wjechać do państwa Łukaszenki, czyli problemy
z wizą.
- Białoruska kuchnia i piwo
- Brześć i unia brzeska oraz niesławny proces brzeski
- Grodno Batorego, Tyzenhauza, Orzeszkowej i Nałkowskiej
- Samochodem po białoruskich drogach
- Kąpiel w Świtezi - śladami wielkiej miłości wieszcza
- Wymarłe polskie wsie na Białorusi
- Radziwiłłowie. Bohaterowie czy zdrajcy?
(Kiejdany, Taurogi, Szawle, Teszle). Góra Krzyży.
- Ostatni taki Kmicic - Bułak Bułatowicz
- Kowno, najbardziej litewskie z miast (Mickiewicz, klasztor
w Pożajściu)
- Prohibicja po litewsku i świńskie uszy z grochem
- Kaziuki i śledzie z grzybami
- Śladami Marszałka na Wileńszczyźnie (Druskienniki, Bezdany, Pikieliszki)
Sławomir Koper „Zapomniane Kresy.
Ostatnie polskie lata”
Piąty tom niezwykle popularnej
serii. Poprzednie to Ostatnie lata
polskiego Lwowa, Ostatnie lata polskiego Wilna, Ostatnie lata polskich
Kresów, Najdalsze Kresy – ostatnie polskie lata.
Gdyby zapytać przechodnia na
ulicy, z czym kojarzą mu się Kresy, bez namysłu odpowie: Lwów, Wilno,
Nowogródek, niektórzy dorzucą jeszcze Krzemieniec. A przecież Kresy to
nie tylko legendarne stolice polskości, to także zaścianki i stanice.
To również zapomniane Kresy – te w dawnych Inflantach Rzeczypospolitej. To
właśnie stamtąd pochodziło wielu artystów, polityków i wojennych
bohaterów, którzy znakomicie zapisali się na kartach polskiej historii. To na
uniwersytecie w Dorpacie biło polskie serce, a na politechnice
w Rydze kształciły się młode kadry techniczne odrodzonego państwa
polskiego. Musimy stale o tym przypominać.
Sławomir Koper — autor, którego
nakłady książek historycznych znacznie już przekroczyły milion egzemplarzy —
udowadnia po raz kolejny, że magię miejsc, urodę przyrody, słynną otwartość
mieszkańców i legendę Kresów można przełożyć na język zrozumiały
dla współczesnego pokolenia.
◗ Powstanie
styczniowe na Żmudzi
◗ Legenda
uniwersytetu w Dorpacie
◗ Polskie
czołgi w Dyneburgu
◗ „...
a mnie soból i panna...” Inflanckie przypadki Józefa Weyssenhoffa
◗ Trudna
młodość Kazimiery Iłłakowiczówny
◗ Zadziwiające
meandry sąsiedzkiej polityki: Kowno — Warszawa 1918-1939
◗ Teozofia
czy zmartwychwstanie? Przypadek Heleny i Wandy Dynowskich
◗ Wielcy
rodacy urodzeni na Inflantach: Władysław Raginis, Władysław Studnicki,
Ferdynad Ossendowski
i Grzegorz Fitelberg
◗ Polscy
robotnicy na Łotwie i łotewscy olimpijczycy polskiego pochodzenia
◗ Polacy
internowani na Łotwie, Litwie i w Estonii w 1939 roku
◗ ORP
„Orzeł” w Tallinie i brawurowa ucieczka rozbrojonego okrętu
Kresy to nie tylko mała ojczyzna „piękna i czysta jak
pierwsze kochanie”, to również dziejowa scena, na której rozgrywały się wydarzenia,
które czasami próbujemy wyprzeć ze zbiorowej pamięci. Co nie zmienia
faktu, że nadal pozostaje częścią naszego dziedzictwa. Sławomir Koper
Czy można po stuleciach, mając jedynie dostęp do archiwów
pisanych znaleźć nowe dowody czyjegoś zabójstwa? Czy warto brać się za bary
z narodowymi mitami? Opowieści o wciąż niewyjaśnionych zgonach
czternastu znanych Polaków.
Zginął w bitwie z Turkami? Władysław Warneńczyk.
Czy naprawdę jest protoplastą Krzysztofa Kolumba?
Zamordowany król? Stefan Batory.
Tyfus, nerki, czy protestancka trucizna?
W poszukiwaniu bohaterskiej śmierci
Książę Józef Poniatowski. Pod własnym ogniem
Samobójstwo premiera. Walery Sławek.
Dlaczego zdecydował się na tak desperacki krok?
Śmierć ułana. Bolesław Wieniawa – Długoszowski.
Kto pomógł mu wypaść z balkonu - i dlaczego?
Stefan Witkowski i Muszkieterowie. Czy rzeczywiście
zdradzili Polskę?
Największy rywal Grota - Roweckiego.
Pojechał w futerku, wrócił w kuferku. Bolesław
Bierut.
Moskiewski sposób odsuwania od władzy
Tajemnica kliniki rządowej. Jerzy Zawieyski.
Chory człowiek biegający po gzymsach szpitala
Sławomir Koper swoim drapieżnym piórem
i z detektywistyczną precyzją po raz kolejny udowadnia, że historia
może być pasjonująca i że wciąż czeka na swoje historyczne archiwum X.
Sławomir Koper, Tomasz Stańczyk „Najdalsze Kresy.
Ostatnie polskie lata”
Ostatnie siedemdziesiąt lat
udowadnia, że Polska może istnieć bez Kresów, ale polska dusza mocno straciła
na tej separacji. Po rynkowym sukcesie trylogii; „Ostatnich lat polskiego Lwowa”,
„Ostatnich lat polskiego Wilna” i „Ostatnich lat polskich Kresów”
oddajemy do Państwa rąk tom poświęcony ośrodkom polskości, które
pozostały poza granicami II Rzeczypospolitej. Znajdą tu Państwo egzotykę,
wielkie miłości, skandale, celebrytów, a nawet walkę wywiadów.
Wielkie boje Korpusu Dowbora – Muśnickiego
Skandalistka Tamara Łempicka
Wojenne przypadki polskich gwiazd. Ewakuacyjne perypetie
Stefana Jaracza, Aleksandra Żabczyńskiego i Zuli Pogorzelskiej
Strzelanina w pokoju hotelowym w Kijowie. Kochanek bogatej
ziemianki zabity.
Grażyna Bacewicz woli być Polką niż Litwinką.
Kamieniec Podolski – niepokonane przedmurze Europy
Wybrańcy bogów umierają młodo. Mikołaj Ciurlonis –
genialny malarz i kompozytor
Przewodnik po polskiej Odessie
Nina Andrycz. Wielka artystka w bolszewickim Kijowie
Wyprawa kijowska Piłsudskiego. Wojsko Polskie wjeżdża do
miasta …tramwajem.
Kresowa Atlantyda. Zagłada polskich dworów.
Znani popularyzatorzy historii
Sławomir Koper i Tomasz Stańczyk udowadniają po raz kolejny, że magię miejsc,
urodę przyrody, słynną otwartość mieszkańców i legendę Kresów można przełożyć
na język zrozumiały dla współczesnego pokolenia.
Kolejna porcja smakowitych
historii dotyczących klasyków literatury. Pierwszy zbiór opowieści p.t.
„Sekretne życie autorów lektur szkolnych” stał się bestsellerem.
Król-duch na giełdzie. Juliusz Słowacki wielkim inwestorem
był.
Nie-ślubna komedia. Nicejski trójkąt Zygmunta Krasińskiego.
Medium wśród chłopów. Talenty i tajemnice Władysława
Reymonta.
I Święty Boże nie pomoże. Małżeńska klęska Jana Kasprowicza.
Miłość w malinowym chruśniaku. Wszystkie kobiety Bolesława
Leśmiana.
Pocałunki i pugilares. Finanse Marii
Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.
Seks na ulicy Krokodyli. Fetyszyzm i inne obsesje Brunona
Schulza.
W łóżku z Iwaszkiewiczem. Kulisy kariery Czesława Miłosza.
Babiszon, który się kulom nie kłaniał. Przypadek Janiny
Broniewskiej.
W życiu ważne są także modne buty. Nieznane oblicze Haliny
Poświatowskiej.
Menuet z alkoholem i kobietami. Potrójne życie Stanisława
Grochowiaka.
Miłość cenniejsza niż Nobel. Najważniejszy związek Wisławy
Szymborskiej.
Nie tylko tango. Sławomir Mrożek i kobiety.
Malowany ptak w seks klubie. Perwersje i skandale Jerzego
Kosińskiego.
Pan cogito nie zawsze mówił prawdę. Konfabulacje Zbigniewa
Herberta.
Sławomir Koper, Tomasz Stańczyk „Ostatnie lata polskich
Kresów”
Ostatnie siedemdziesiąt lat
udowadnia, że Polska może istnieć bez Kresów, ale polska dusza mocno straciła
na tej separacji. Po rynkowym sukcesie „Ostatnich lat polskiego Lwowa” i
„Ostatnich lat polskiego Wilna” oddajemy do Państwa rąk tom poświęcony
mniejszym ośrodkom kresowym. Znajdą tu Państwo egzotykę, wielkie miłości,
skandale, celebrytów, a nawet walkę wywiadów. Znani popularyzatorzy historii
Sławomir Koper i Tomasz Stańczyk udowadniają po raz kolejny, że magię miejsc,
urodę przyrody, słynną otwartość mieszkańców i legendę Kresów można przełożyć
na język zrozumiały dla współczesnego pokolenia.
• Bandyci, którzy zostali premierami. Wielki napad na pociąg
w Bezdanach
• Polski Teksas. Borysław i gorączka naftowa
• Młodość marszałka Śmigłego w Brzeżanach
• Ciche Grodno nie znosi skandalistki Elizy Orzeszkowej
• Polska Amazonia. Bajeczne rozlewiska Polesia
• Kresowa Reduta Juliusza Osterwy
• Co robił rezydent angielskiego wywiadu Carton de Viart w dawidgródeckiej
Ordynacji
• Druskienniki i Truskawiec – najsłynniejsze uzdrowiska Rzeczpospolitej
• Kresowa kraina Półksiężyca. W świecie Karaimów i Tatarów
• Pani na Hruszowej – niezwykłe losy Marii Rodziewiczównej
• Polski ryż i pomarańcze. Tropiki nad Dniestrem. Zaleszczyki
• Kuty. Zachwycająca stolica polskich Ormian.
• Marszałek i piękna lekarka. Piłsudski i Eugenia Lewicka.
• Nie tylko dla grubasów. Lecznica doktora Tarnawskiego
• Czarna karta pogranicznej krainy. Bereza Kartuska
• Kresowa bandera wojenna. Z dziejów flotylli pińskiej
• Nie chciał doczekać „Szewców”. Ostatnie dni Stanisława Ignacego Witkiewicza.
• Bohaterska obrona Grodna w 1939 r.
• Odyseja Korpusu Ochrony Pogranicza
• Ostatnia szansa Września. Przedmoście rumuńskie
• Kres Kresów – zmiany granic wschodnich Polski w latach 1944 – 1951.
Sławomir Koper „Sekretne życie
autorów lektur szkolnych”
Dlaczego Słowacki wzbudza w nas
zachwyt i miłość?
Dlatego, panowie, że Słowacki
wielkim poetą był!
Autorzy lektur szkolnych
przedstawiani są jako posągowe postacie pozbawione wad i namiętności. Niewiele
wiemy o ich prawdziwym życiu, które często było znacznie bardziej dramatyczne i
urozmaicone, niż dzieła, które po sobie pozostawili. A ze względów
wychowawczych nie wypadało informować dziatwy, że ich podręcznikowe wzorce
umierały na wstydliwe choroby, były uzależnione od alkoholu czy narkotyków,
albo miewały nieszablonowe skłonności intymne.
* Słowacki wielkim inwestorem
był! Finanse boskiego Juliusza.
* Dżuma i uprzedzenie. Tajemnica
śmierci Adama Mickiewicza
* Nie-Boskie problemy rodzinne
Zygmunta Krasińskiego
* Aleksander hr. Fredro.
Mizantrop o wielkim sercu (do sztuki)
* Bluszcz. Wolny związek Elizy
Orzeszkowej
* Samotność szpiega. Trudny los
pracoholika. Józef Kraszewski.
* „To jak się do Pani
zwracać?” Życie osobiste Marii Konopnickiej
* Cyborg nie tańczy na weselu.
Wielkie obsesje Stanisława Wyspiańskiego
* Rysy i przełęcze. Tragedia
Kazimierza Przerwy – Tetmajera
* Sezonowe zdrady. Gabriela
Zapolska i jej mężczyźni
* „Serce serc”. … i tylko wątroba
się przewraca. Fobie i pasje Bolesława Prusa
* Powinowactwo z wyboru. Sprawa
orientacji seksualnej Marii Rodziewiczówny
* Dzieje grzechu w szklanych
domach. Skrywane problemy Stefana Żeromskiego
* Wszystkie kobiety hazardzisty.
Notariusz geniuszu. Bolesław Leśmian
* Łoże z portalem do sławy. Zofia
Nałkowska. Uzależniona od partnerów.
* Olimpijski laur poezji.
Sportowe fascynacje Kazimierza Wierzyńskiego
* Pisma i uczucia rozproszone.
Najtrudniejsza miłość Marii Dąbrowskiej
Sławomir Koper, Tomasz Stańczyk
„Ostatnie lata polskiego Wilna”
Barwny życiorys legendarnego
miasta. Fotoplastikon historyczny, ciekawostki i nieznane szczegóły wielkich
wydarzeń. Obrazy zapadające w pamięć. Galeria pomnikowych postaci, które
ożywają pod drapieżnym piórem tandemu Koper-Stańczyk.
Czy Polska może istnieć bez
Wilna? Ostatnie siedemdziesiąt lat udowadnia, że jest to możliwe, ale polska
dusza mocno straciła na tej separacji. Jak magię miasta, porównywanego do Paryża i Jerozolimy, jedną ze stolic
polskiej przedwojennej kultury i elegancji przełożyć na język zrozumiały dla
współczesnego pokolenia? Wehikuł czasu prowadzony wprawną
ręką znanych popularyzatorów historii; Sławomira Kopra i Tomasza
Stańczyka zaprasza na pokład.
1. Młodość Piłsudskiego w Wilnie
2. „Bunt” na rozkaz generała Żeligowskiego i Litwa Środkowa. Lata 1920-1922
3. Wileńskie nekropolie i wileńska mafia przestępcza (największa w II RP)
4. Stanisław Cat Mackiewicz i ogólnopolski sukces prowincjonalnego „Słowa”
5. Teatr Reduta w Wilnie i Juliusz Osterwa
6. Wileńscy literaci i grupa poetycka „Żagary”
7. Siostra Faustyna, święta i inne wileńskie mistyczki
8. Ponary – „ludzka rzeźnia”, masowe rozstrzeliwania Żydów i Polaków
9. Operacja Ostra Brama 1944 r. , więzienie na Łukiszkach i represje wobec
AK-owców
10. Exodus Polaków z Wilna
Sarmacka gawęda historyczna o
kresowej stolicy i reporterskie śledztwo w jednym. Imponujący zestaw zdjęć i ilustracji. Plotki i skandale. Polskie Wilno powraca
triumfalnie na kartach książki Sławomira Kopra i Tomasza Stańczyka
Sławomir Koper, Tomasz Stańczyk „Ostatnie lata
polskiego Lwowa”
Czy Polska może istnieć bez
Lwowa? Ostatnie siedemdziesiąt lat udowadnia, że jest to możliwe, ale polska
dusza mocno straciła na tej separacji. Jak magię miasta, porównywanego nieraz
do Florencji, legendę stolicy polskiej przedwojennej kultury i elegancji
przełożyć na język zrozumiały dla współczesnego pokolenia? Wehikuł czasu
prowadzony wprawną ręką znanych popularyzatorów historii; Sławomira Kopra i Tomasza
Stańczyka zaprasza na pokład.
Panorama Racławicka widziana ze Lwowa
Najlepsze trunki – tylko z firmy Baczewski
Wesoła Lwowska Fala – Szczepcio, Tońcio i lwowski bałak
Wielkie zbrodnie z namiętności i sprawa Gorgonowej
Początki polskiej piłki nożnej
Polski dramat sceniczny i lwowskie lata Gabrieli Zapolskiej
Legenda cmentarza Łyczakowskiego
Lwowscy pogromcy tyfusu
Hemar i Lem. Lwów to wielka tęsknota
Skandal w Galicyjskiej Kasie Oszczędności
Obrona Lwowa 1939
Wygnanie z polskiego Lwowa
Pożoga wojenna spowodowała, że
Lwów, jedno z trzech najważniejszych polskich miast (obok Warszawy i Krakowa),
pozostało poza granicami Rzeczypospolitej. Większość literatury o Lwowie to
nostalgiczne wspomnienia, jego dawnych mieszkańców lub ich potomków. Nic więc
dziwnego, że malują oni obraz wyidealizowany, pozbawiony wad, jak wspomina się
kraj szczęśliwej młodości czy dzieciństwa. Autorzy poszli inną drogą, przedstawili
ostatnie półwiecze polskiego Lwowa z punktu widzenia historyków. To ostatnie
lata, fascynującego i wspaniałego miasta, ale również sceny na której miały
miejsce wydarzenia które czasami lepiej wyrzucić ze zbiorowej pamięci. Nie
zmieniło to jednak ciepłych uczuć jakie Autorzy żywią do tego cudownego grodu.
Sławomir Koper „Wielcy zdrajcy. Od Piastów do PRL”
„Wielcy zdrajcy. Od Piastów do
PRL” to nieco inna książka niż dwie poprzednie publikacje Sławomira Kopra,
których recenzje opublikowałem na stronach ZAPOMNIANEJ BIBLIOTEKI.[1] Tym
razem nie gościmy bowiem w barwnym środowisku artystów i gwiazd Drugiej
Rzeczypospolitej lecz dotykamy gorzkiego problemu zdrady. W słowie wstępnym
autor podkreśla, że „nigdy nie istniał naród czy system bez afer i skandali,
podobnie nie było państwa bez zdrajców, a Polska nie jest pod tym względem
wyjątkiem.”[2]
Kim zatem są bohaterowie publikacji
Sławomira Kopra? Książkę otwiera rozdział poświęcony biskupowi Stanisławowi ze
Szczepanowa oraz jego konfliktowi z Bolesławem Śmiałym. Autor stawia pytania,
czy biskup spiskował w celu obalenia władzy królewskiej, czy może stał na
straży wiary i swobód obywatelskich? Upłynęło już niemal tysiąc lat od jego
tragicznej śmierci, niemożliwe jest więc precyzyjne odtworzenie okoliczności zabójstwa
przyszłego świętego. Nawet Gall Anonim nie poświecił w swych kronikach tej
sprawie zbyt wiele miejsca, choć kiedy je pisał żyli jeszcze świadkowie zbrodni.
Nie znajdziemy więc i w książce jednoznacznej oceny wydarzeń sprzed tylu
wieków. Podobnie jest z większością innych opisanych historii. Autor ukazując
fakty na tle każdej z epok umożliwia odbiorcy wyrobienie sobie własnego osądu o
wielu niechlubnych wydarzeniach historycznych.
Fot. 1. Zofia Potocka, źródło: Sławomir Koper
„Wielcy
zdrajcy. Od Piastów do PRL,” s. 173.
Pozostałymi postaciami, o których
niesławnych losach przeczytamy w książce są brat Bolesława Krzywoustego –
Zbigniew, książę Władysław Opolczyk, przywódca kozacki Bohdan Chmielnicki, podkanclerzy
koronny Hieronim Radziejowski, marszałek konfederacji targowickiej Stanisław
Szczęsny Potocki, agentka carskiej policji, siostra Eweliny Hańskiej,
przyjaciółka Mickiewicza i Puszkina Karolina Sobańska, przywódca krwawych
chłopskich wystąpień w Galicji Jakub Szela oraz margrabia Aleksander
Wielopolski. Opowieść o znienawidzonym przez Polaków polityku jest ostatnią
rozgrywającą się w dziewiętnastym stuleciu. I w następnym wieku niestety nie
brakowało osób „godnych” znalezienia się na kartach książki. Wybór był trudny, ale
za to trójka ostatnich postaci jest bardziej jednobarwna a zdanie na temat ich
życiowych wyborów i postaw może być tylko jedno. To Feliks Dzierżyński, Wanda
Wasilewska oraz Bolesław Bierut.
Czytelnicy, dla których nie będzie
to pierwsze spotkanie z twórczością Sławomira Kopra mają rację, przypuszczając,
że niniejsza książka nie jest jedynie zbiorem bezbarwnych biografii. Podobnie
jak w innych swoich pracach autor dotarł do nieznanych szerzej faktów z życia prywatnego
każdej z przedstawionych osób, okrasił je szeregiem obyczajowych detali, co w
połączeniu z lekkim, kwiecistym językiem sprawia, że książkę czytamy niemal jak
sensacyjną powieść z wartką, dobrze nakreśloną akcją. Polecam.
„Gwiazdy Drugiej
Rzeczypospolitej” to ciąg dalszy podróży Sławomira Kopra po barwnym świecie
teatru, kina i kabaretu międzywojennej Polski. W przeciwieństwie do książki
„Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej”[1]
niniejsza publikacja poświęcona jest niemal w całości gwiazdom sceny i ekranu. W dziewięciu rozdziałach znajdziemy setki
ciekawostek z kariery i życia prywatnego tak pięknych i utalentowanych aktorek
jak Loda Halama, Jadwiga Smosarska, Zula Pogorzelska i Tola Mankiewiczówna. Partnerują
im (nie tylko na kartach książki) tej miary aktorskie sławy co Stefan Jaracz i
Antoni Fertner. Nie zapomniał Sławomir Koper wspomnieć również o trzech
amantach, w których kochały się stateczne damy i niewinne pensjonarki: Eugeniuszu
Bodo, Konradzie Tomie oraz Aleksandrze Żabczyńskim.
Fot. 1. Zula Pogorzelska, fot. 2. Konrad Tom,
Źródło: Sławomir
Koper „Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej, s. 154 i 151.
W okresie dwudziestolecia
międzywojennego sceny teatralne i kabaretowe Krakowa znacznie straciły na
znaczeniu a Mekką dla aktorów stała się Warszawa. To tu powstał legendarny
teatrzyk Qui Pro Quo, na którego deskach królowali m.in. wspomniana wcześniej,
zwana „pierwszymi nogami Warszawy” Pogorzelska wraz z prowadzącym
konferansjerkę mężem Konradem Tomem. Początkujący artyści doskonale zdawali
sobie sprawę, że prawdziwą karierę mogą zrobić tylko w stolicy. Niestety,
często rzeczywistość brutalnie weryfikowała ich marzenia. Dlatego też
wyjeżdżali na prowincję aby tam „wyrobić sobie nazwisko.”
Qui Pro Quo to oczywiście nie
jedyna scena, za której kulisami gościmy podczas lektury książki. Warto tu
jeszcze wspomnieć o Perskim Oku, Cyruliku Warszawskim, Reducie Osterwy i
Limanowskiego oraz o teatrach związanych z jednym z największych polskich
aktorów – Stefanem Jaraczem. Za kulisami rodziły się przyjaźnie, ale często
dochodziło do konfliktów i rywalizacji o role, czy piosenki. Nic dziwnego,
skoro na tak niewielkiej przestrzeni ścierały się ze sobą takie indywidualności
jak Tom i Jarosy, nie mówiąc już o całej plejadzie znakomitych artystek.
Fot. 3. Mira Zimińska, Źródło: Sławomir Koper
"Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej," s. 42.
Prywatne i zawodowe życie aktorów
śledzimy na tle przemian obyczajowych i historycznych w Polsce i w Europie. II
wojna światowa brutalnie zastopowała kariery wszystkich bohaterów niniejszej
książki, zapisując w ich życiorysach mniej lub bardziej chlubne karty. Niektórzy
występowali w koncesjonowanych przez niemieckiego okupanta teatrach, inni
włączyli się w działania konspiracyjne, część wyjechała z kraju. Wielu artystów
pochodzenia żydowskiego zginęło w getcie lub obozach koncentracyjnych.
Aleksander Żabczyński został ranny pod Monte Cassino a za męstwo odznaczono go
Krzyżem Walecznych.
O ile artyści przedstawieni
„Życiu prywatnym elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej” prowadzili w
większości dość rozwiązłe i pełne nałogów życie to gwiazdy z niniejszej książki
są ich niemal zupełnym przeciwieństwem. Co prawda Żabczyński romansuje z Lodą
Halamą, ale dręczące go wyrzuty sumienia sprawiają, że nie jest spełniony w
związku z tancerką i mimo chęci kontynuowania przez nią dawnej znajomości nie
korzysta z możliwości pozostania w Anglii po wojnie. Tęsknota za żoną Marią,
również aktorką sprawia, że już w 1946 r. wraca do kraju.
Wielu artystów mierzyło się z tym przedwojennym szlagierem.
Aleksandrowi Żabczyńskiemu dorównał tylko Jan Kobuszewski.
Jedynie genialny
Stefan Jaracz nie mogąc sobie poradzić z problemem alkoholowym, potrafi zniknąć
na kilka dni przyprawiając o wrzody żołądka wielu dyrektorów teatrów. Na drugim biegunie możemy
umieścić nieskazitelną Jadwigę Smosarską, której talent i potencjał filmowy nie
został w pełni wykorzystany. Ulubienica publiczności została zaszufladkowana
grając niemal wyłącznie szlachetne, pokrzywdzone przez los bohaterki. Podobnie
było z resztą z karierami większości przedstawicieli aktorskiej śmietanki,
którzy największe triumfy święcili w niezwykle popularnych wówczas komediach
muzycznych.
Sławomir Koper w swojej książce przedstawia
nie tylko mozolne wspinanie się artystów na piedestał teatralno-filmowego
świata, lecz także walkę o utrzymanie się na nim i niejednokrotnie o powrót na
szczyt. Posiłkując się dziesiątkami źródeł bibliograficznych odkrywa przed
czytelnikiem nieznane oblicze częstokroć zapomnianych już dziś postaci. Polecam.
Sławomir Koper "Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej"
Życie artystów polskich w okresie
dwudziestolecia międzywojennego miało wiele odcieni. Często publiczny wizerunek
gwiazdy diametralnie różnił się od prywatnego. Dzięki książce Sławomira Kopra mamy
możliwość poznania właśnie tej skrywanej strony życia elity polskich twórców
kultury.
Odkrywanie tajemnic śmietanki
artystycznego światka rozpoczynamy od
wizyty w kawiarni Ziemiańskiej, w której królował legendarny Franciszek Fiszer.
Lokal ten to żelazny punkt niemal każdego opracowania poświęconego kulturze i
sztuce lat międzywojennych, dlatego nie zabawiamy tu zbyt długo i przenosimy
się wraz z autorem na sceny rewiowe i kabaretowe. Tu prym wiódł Fryderyk
Jarosy, słynny konferansjer, którego urokowi uległo wiele gwiazd i który wylansował
m.in. Hankę Ordonównę. O pani Hance, jej problemach uczuciowych oraz o postawie
podczas wojny również znajdziemy w książce wiele informacji.
Fot. 1. Dagny Przybyszewska, Źródło: Sławomir Koper „Życie
prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej,” s. 294.
Nie tylko jednak ludziom sceny
poświęcona jest niniejsza książka. Swoje rozdziały mają tu rodzina Kossaków,
skamandryci, Witkacy, Bruno Schulz, Bolesław Leśmian, Stanisław Przybyszewski, Zofia
Stryjeńska, Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Karol Szymanowski, Artur Rubinstein oraz
Jan Kiepura. Ze szczególnym zainteresowaniem przeczytałem rozdziały poświęcone
życiu Stryjeńskiej i Rubinsteina, czyli osób, których sylwetki nie goszczą zbyt
często na łamach publikacji poświęconych historii Drugiej Rzeczypospolitej.
Celem autora było ukazanie w możliwie pełny sposób prywatnego
życia ludzi sztuki II RP. Uważam, że zamiar ten udało się zrealizować,
odbrązawiając przy okazji życiorysy wielu celebrytów ówczesnej epoki. Życie prywatne śmietanki
polskich twórców miało bowiem i inne, nieco mniej poprawne oblicze. Niemal
każda z przedstawionych postaci walczyła i przegrywała z nałogami. Alkohol, narkotyki,
ciągły brak pieniędzy, hazard, długi, niezaradność życiowa, niewierność,
odmienne preferencje seksualne to tematy które również poruszył autor w swoim
opracowaniu. Pełne blasków i cieni losy bohaterów przeplatane są anegdotami z
ich życia, ze scen, kawiarni, spotkań towarzyskich.
Fot. 2. Zofia Stryjeńska, Źródło: Sławomir Koper „Życie
prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej,” s. 340.
Dwudziestolecie międzywojenne obfitowało
w wiele wybitnych osobistości, których
fascynujące życiorysy wypełniłyby niejeden opasły tom. Stąd też autor musiał
dokonać selekcji i szczegóły z życia całego szeregu postaci nie znalazły
miejsca w niniejszej książce, lecz Sławomir Koper zamieścił je w innych swoich
pracach.
„Życie prywatne elit artystycznych
Drugiej Rzeczypospolitej” to pierwsza z trzech publikacji tego autora, które w
najbliższym czasie mam zamiar przedstawić Czytelnikom ZAPOMNIANEJ BIBLIOTEKI.
Na lekturę czekają ponadto książki: „Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej” oraz
„Wielcy zdrajcy. Od Piastów do PRL.”
Już jesienią przedstawię Czytelnikom ZAPOMNIANEJ BIBLIOTEKI
zestaw trzech książek poświęcony tajemnicom Drugiej Rzeczypospolitej.
Autorem książek
wchodzących w skład zestawu jest historyk Sławomir Koper.
W skład boxu wchodzą książki: „Wielcy zdrajcy. Od Piastów do PRL”
„Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej”
„Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej”