Alicja Urbanik-Kopeć „Anioł w domu, mrówka w fabryce”
W 1897 roku
władze rosyjskie zarządziły przeprowadzenie spisu powszechnego, z którego
wynikało, że na 160 tysięcy robotników zatrudnionych w Królestwie Polskim 40
tysięcy to kobiety. Szczególnie wybijał się przemysł włókienniczy, gdzie
zatrudniano około 75 tysięcy ludzi, prawie połowę wszystkich pracujących w
przemyśle. 30 tysięcy z nich, około 40%, stanowiły kobiety. W niektórych
miejscach, jak w Żyrardowie, Łodzi czy Warszawie, w fabrykach bywało więcej
robotnic niż robotników.
A mimo to
jeszcze pod koniec XIX wieku na ziemiach polskich nawet najbardziej postępowi
socjaliści i radykalne emancypantki nie uważali, że robotnica fabryczna to nowy
rodzaj kobiety, z którym należy się liczyć. W czasach, gdy na pierwszych
stronach gazet czytano o nowych wynalazkach, przemysłowych fortunach i kobietach
coraz śmielej sięgających po kolejne prawa, robotnice fabryczne pozostawały
niemal niezauważone. A przecież było ich tak wiele i, w porównaniu z kobietami
z klasy wyższej, mogły tak wiele.
Przerwa obiadowa w fabryce cygar w Raciborzu, około 1900.
Książka
przygląda się warunkom życia robotnic. Sprawdza, gdzie pracowały, ile im
płacono, kto zajmował się ich dziećmi, gdy były w fabryce. Czy umiały pisać i
czytać? Co działo się, gdy chorowały, rodziły dziecko, potrzebowały pomocy? Jak
same potrafiły sobie tę pomoc wywalczyć? A także stara się odpowiedzieć na pytanie,
dlaczego do ruchu emancypacyjnego zostały zaproszone tak późno i tak
niechętnie.
"Anioł w
domu, mrówka w fabryce to ważna książka. Znajdziemy w niej zajmująco
opisany fragment historii polskich kobiet – ten fragment, który dotychczas nam
umykał. Dla badaczy ruchu socjalistycznego od kobiet ciekawsi byli mężczyźni;
dla badaczek ruchu kobiecego od robotnic ważniejsze były emancypantki. Te zaś,
mimo wzniosłej idei ‘uczłowieczenia’ kobiet poprzez pracę, nie miały pojęcia o
losie i potrzebach kobiet, które od świtu do nocy pracowały w fabrykach. Alicja
Urbanik odsłania nie tylko doświadczenia, realia i normy społeczne sprzed
wieku, ale też pokazuje genealogię wielu współczesnych sporów. Jak feminizm ma
się do macierzyństwa? Czy istnieje ‘sprawa kobiet’ niezależna od podziałów
klasowych? Czy lewica może być paternalistyczna lub obojętna na kwestie płci?
Każde z tych pytań ma swoją historię, a poznanie jej pozwoli nam głębiej
zrozumieć teraźniejszość." Agnieszka Graff
Źródło:
Wydawnictwo: Wydawnictwo Krytyki Politycznej
ISBN: 978-83-65853-89-9
Rok wydania: 2018
Liczba stron: 400
