„Demon ruchu”

Stefan Grabiński „Demon ruchu”

Urodzony w 1887 r. w niewielkim galicyjskim miasteczku nad Bugiem Stefan Grabiński, uznawany jest dziś za klasyka polskiej noweli fantastycznej. Porównywany bywa do twórców tej miary co Edgar Allan Poe, czy H. P. Lovecraft. Niestety za życia jego utwory były niedoceniane, a on sam choć wydał kilka zbiorów opowiadań, powieści a nawet sztuk teatralnych, borykał się z problemami finansowymi do końca życia. Chory na gruźlicę zmarł w nędzy i zapomnieniu w 1936 r. we Lwowie. Jedynym dziełem, jakie zaistniało w świadomości współczesnych mu czytelników i garstki krytyków, z Karolem Irzykowskim na czele, był wydany sto lat temu zbiór nowel fantastycznych „Demon ruchu”.

Spoiwem łączącym wszystkie opowiadania Stefana Grabińskiego opublikowane w tym zbiorze jest tematyka kolejowa. Kolejne karty zaludnione są pasażerami, maszynistami dróżnikami i konduktorami. Kolejarze Grabińskiego wykonują swoją pracę z pietyzmem graniczącym wręcz z pewną nabożnością. Pisarz stara się jak najprecyzyjniej przedstawić niuanse związane z pracą i życiem ludzi kolei. Pociągi mijają opuszczone dworce i w niewytłumaczalny sposób docierają lub nie do stacji docelowych. Zdarza się, że lokomotywa zwolni i zatrzyma się w miejscu, którym  znajduje się brama prowadząca do innego wymiaru. Pisarz balansuje na krawędzi rzeczywistości i snu.

Napięcie budowane jest stopniowo. Po przeczytaniu jednego, czy dwóch opowiadań czytelnik spodziewający się mocnych wrażeń może czuć się nieco zawiedziony. Autor nie epatuje bowiem przerażającymi wizjami i makabrycznym scenami. Jednak po lekturze kolejnych nowel rzeczywistość wykreowana przez autora zaczyna niespiesznie wchłaniać czytającego, który mimo woli staje się pasażerem prowadzonego przez Grabińskiego niezwykłego pociągu. Każda nowela to jeden wagon, w którym podróżni przemierzają kolejne kilometry z coraz większym zdumieniem i niepewnością kiełkującymi w umysłach.

W niniejszym tomie zamieszczone zostało 12 opowiadań tego żyjącego na przełomie wieków oryginalnego twórcy: „Maszynista Grot”, „Błędny pociąg” (Legenda kolejowa), „Demon ruchu”, „Smoluch”, „Wieczny pasażer”, „W przedziale”, „Sygnały”, „Ślepy tor”, „Ultima Tiule”, „Głucha przestrzeń”, „Dziwna stacja” oraz „Fałszywy alarm”. W 1967 r. na podstawie opowiadania „Ślepy tor” Ryszard Ber zrealizował interesujący krótkometrażowy film telewizyjny. Polecam.

Wydawnictwo: CM

Seria wydawnicza: Polska fantastyka

ISBN:  978-83-66022-61-4

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 207