Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Agnieszka Chodkowska wywiad. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Agnieszka Chodkowska wywiad. Pokaż wszystkie posty

piątek, 4 marca 2016

Siedem pytań do Agnieszki Chodkowskiej–Gyurics (część 2)




Agnieszka Chodkowska–Gyurics – tłumaczka i pisarka, 
współautorka powieści kryminalnej „Pan Whicher w Warszawie”


4. Pani ulubiony powieściowy detektyw?

Cóż, okażę się chyba mało oryginalna, ale nie ma detektywa nad Sherlocka Holmesa. To od Sherlocka Holmesa zaczęła się moja, trwająca do dzisiaj, przygoda z kryminałem. Oczywiście, od czasu gdy zachwyciłam się przygodami angielskiego detektywa  przeczytałam mnóstwo innych powieści kryminalnych, pewnie znacznie lepszych pod względem literackim, ale co z tego? Nie zapomina się pierwszej miłości. Sherlock Holmes ma na zawsze zapewnione miejsce w moim sercu i na półce mojej biblioteczki.

5. Wiem, że lubi Pani klasyczne kryminały. Czy sięga Pani także po polskie kryminały retro? Jeśli tak, które z nich ceni Pani najwyżej?

Jasne! Aczkolwiek musimy zacząć od tego, które kryminały są już na tyle dostojne, że można je zaliczyć do kategorii retro. Przecież to, co dla mnie jest historią, dla moich rodziców to kawał ich młodości, że o ulubionych lekturach dziadków nie wspomnę. Załóżmy jednak, na potrzeby tej rozmowy, że dla dużej części gości tego bloga kryminały z okresu PRL można uznać za powieści retro.

Jestem chyba ostatnią osobą, która tęskniłaby za słusznie minionym ustrojem, ale... jakież książki wtedy pisano! To był doprawdy złoty wiek polskiego kryminału. Serie „Z kluczykiem”, „Z jamnikiem”, czy nieco późniejsza Kryminał [KAW] zwana popularnie w narodzie „Różową okładką”, cóż to był za raj dla miłośników gatunku. Z tamtych czasów pamiętam świetne książki Zygmunta Zeydler-Zborowskiego, Jerzego Edigeya, czy Barbary  Gordon. Niejedną noc przez nich zarwałam, oj niejedną.

Natomiast dosłownie kilka lat temu poznałam, niesłusznie zapomnianego, Tadeusza Kosteckiego. Odkrycie zawdzięczam mojemu mężowi, który w domowych archiwach odszukał i podsunął mi lekko rozsypujący się egzemplarz jednej z książek tego autora. Przeczytałam jednym tchem, a potem już samo poszło, dopadłam wszystko, co tylko udało się zdobyć.

Na koniec wisienka na torcie, czyli Joe Alex. Jak dla mnie niedościgły wzór i obiekt nieustającego podziwu. Do tych książek wracam co roku. I wcale mi nie przeszkadza, że wiem kto zabił. Wakacje bez Joe Alexa to jak Boże Narodzenie bez Kevina.

6. Znalazłem informację, że debiutowała Pani publikując opowiadania w prasie. Czy były to również opowiadania kryminalne?

Debiutowałam opowiadaniem „Tajemnica zaginionych skarpetek”. Nietrudno się domyślić, że była to rzecz raczej żartobliwa, dodam tylko, że należąca do gatunku szeroko pojętej fantastyki. Napisałam ją w chwili desperacji, jakie zdarzają się każdemu tłumaczowi. Zawód ten, jak każdy inny, pełen jest momentów zwątpienia i zniechęcenia. Jeśli nie jest się Słomczyńskim albo Barańczakiem, a jedynie sprawnym rzemieślnikiem (za takiego się uważam), nie można za bardzo grymasić. Tłumaczy się to, co zleci wydawca, a to nie zawsze pokrywa się z tym, na co mielibyśmy ochotę. Czasem pracuje się nad prawdziwą perełką, a czasem nad gniotem niebywałym. Pisałam o tym zresztą w innym moim opowiadaniu „Babcia” – też należącym do gatunku SF. Nie ma chyba na świecie tłumacza, który choć raz w życiu nie krzyknąłby „Przecież napisałbym/napisałabym to sto razy lepiej!”. Wiem, że to nieskromne, ale uderzmy się w piersi. Kto nie miał podobnych uczuć patrząc na krzywo położone płytki, albo z trudem utrzymując równowagę w autobusie prowadzonym przez kierowcę z fantazją?

Oj, ale jakoś zabrnęłam w dygresje! Przepraszam. Wracając do meritum. „Pan Whicher w Warszawie” to moja pierwsza przygoda – jako twórcy – z kryminałem. Piszę górnolotnie „jako twórcy”, bo jak już wspominałam, jako odbiorca kocham kryminały od zawsze, czytam (i oglądam) ich mnóstwo.

Chociaż nie, właściwie nieco oszukuję. Przed „Panem Whicherem” zrobiłam dwa podejścia do opowiadania kryminalnego, ale poległam na braku wiedzy. Moje wyobrażanie o prowadzeniu śledztwa pochodzi głównie z seriali „07 zgłoś się”, „Komisarz Aleks” i kilku temu podobnych. Z całym szacunkiem dla twórców, trudno uznać te dzieła za rzetelny materiał źródłowy. Oto kilka, pierwszych z brzegu pytań, na które nie znam odpowiedzi. Jak wygląda prawdziwy protokół z sekcji zwłok? Jak długo trwa oczekiwanie na wyniki ekspertyz? Kto może o taką ekspertyzę wystąpić – przecież to są konkretne koszty, nie sądzę żeby każdy policjant mógł ot tak zażądać sobie takich wyrafinowanych badań? Jakie są procedury postępowania na miejscu zbrodni? Mogłabym tak wymaniać przez najbliższe trzy kwadranse. Paradoksalnie, dużo łatwiej jest znaleźć ogólnie dostępne informacje na temat procedur policyjnych w XIX wieku niż tych, które obowiązują współcześnie.

Inna sprawa, że nie bardzo wiem, gdzie bym mogła takie opowiadanie opublikować. O ile jest spore zapotrzebowanie na powieści kryminalne (im grubsze tym lepsze), to opowiadanie ma się nie najlepiej. Antologii prawie nikt nie wydaje, klasyczne papierowe czasopisma literackie są praktycznie na wymarciu. A dostępna na rynku prasa, poza kilkoma chlubnymi wyjątkami, prezentuje dość wątpliwy poziom, nad czym zresztą bardzo boleję także jako czytelnik. Mam jednak kilka pomysłów na opowiadania kryminale, więc kto wie? Być może znajdzie się gdzieś miejsce dla krótkiej formy – jeśli nie w publikacji tradycyjnej, to może gdzieś w Internecie.

7. Od wydania „Pana Whichera w Warszawie” upłynęło już niemal cztery lata. Czy doczekamy się kontynuacji powieści, czy też ma Pani inne plany pisarskie?

Pozwolę sobie zacząć od dygresji, aby uniknąć pewnego zamieszania. Wszelka praca literacka – pisanie i tłumaczenie, to moja działalność dodatkowa i, nie ukrywajmy, z punktu widzenia finansowego poboczna, a wręcz hobbistyczna. Stawki pisarza jakie są, każdy widzi. Na chlebuś (i masełko do chlebusia) zarabiam jako projektant i administrator baz danych. Nie mogę więc poświęcić pisaniu tyle czasu, ile bym chciała. Dodajmy do tego żmudne poszukiwania materiałów a powolne tempo pracy nad powieścią stajnie się oczywiste. Jest też kilka innych powodów tak długiego milczenia.

Pisząc „Pana Whichera w Warszawie” nie byliśmy pewni czy powieść spodoba się czytelnikom. Czekając na odzew zaangażowaliśmy się w kilka innych przedsięwzięć. Zostaliśmy między innymi zaproszeni do projektu, który miał zaowocować serią powieści kryminalnych wydawanych w formie elektronicznej. Z powodów różnych, niezależnych od nas, pomysł nie ujrzał światła dziennego. Bywa.

Przez te cztery lata mnóstwo czasu zajęły mi publikacje stricte zawodowe. Wydałam książkę poświęconą hurtowniom danych oraz cykl artykułów o tej samej tematyce. Mimo wszystko mam nadzieję, że za czas jakiś na półkach księgarń pojawi się ciąg dalszy przygód pana Whichera i Czernyszewskiego – jest wszak Czernyszewski bohaterem pełnoprawnym. Pomysł na kolejną powieść mieliśmy od dawna. Mogę zdradzić, że tym razem obaj panowie spotkają się na angielskiej prowincji. Wszelako pomysł pomysłem, a wykonanie wykonaniem. Powoli powieść zaczyna nabierać realnych kształtów. Tfu, tfu, odpukać, żeby nie zapeszyć.

Dziękuję za rozmowę.


Recenzja powieści „Pan Whicher w Warszawie”:

oraz pierwsza część wywiadu z autorką książki:


czwartek, 25 lutego 2016

Siedem pytań do Agnieszki Chodkowskiej–Gyurics (część 1)




Agnieszka Chodkowska–Gyurics – tłumaczka i pisarka, 
współautorka powieści kryminalnej „Pan Whicher w Warszawie”


1. Jakie są według Pani najbardziej istotne składniki dobrego kryminału retro?

To trudne pytanie. Gdyby ktokolwiek znał na nie wyczerpująca odpowiedź napisałby pewnie bestseller wszechczasów. Jednkowoż spróbuję podjąć wyzwanie i odpowiedzieć najlepiej jak umiem. Myślę, że przepis na dobry kryminał retro to ciekawy bohater, rzetelność pisarza i, oczywiście, zagadka do rozwiązania. Gdy się nad tym głębiej zastanowić, jest to przepis dający się odnieść do każdego gatunku literackiego, nie tylko do kryminału retro.

Najważniejszy jest bohater. Musi być wyrazisty. Powinien budzić emocje – nie ważne, czy będą to emocje pozytywne, czy negatywne, ważne żeby były intensywne. Jeśli polubimy bohatera będziemy z zapartym tchem śledzić jego poczynania, kibicować mu, przeżywać jego sukcesy i porażki. Gdy główna postać okaże kanalią, z niecierpliwością będziemy oczekiwać kiedy mu się w końcu noga powinie. Najgorzej gdy bohater jest mdły, nijaki. Wtedy jego poczynania są nam doskonale obojętne. Znam wiele arcydzieł literatury, praktycznie pozbawionych akcji, ale zawsze mają one bohatera. Nie musi to być konkretny Kowalski, Smith czy Iwanow, może to być bohater zbiorowy – naród, grupa społeczna czy etniczna, ród albo dynastia, czy chociażby stado pingwinów albo zbiorowisko mrówek. Nieważne. Ważne, że budzi emocje czytelnika.

Druga składowa dobrej książki, to rzetelne rzemiosło pisarskie. Niestety, coraz częściej, natrafiam na powieści byle jakie. Niby i pomysł autor miał, i postaci są fajne, i akcja wartka, ale całość tchnie chałturą na kilometr, poczynając od spraw czysto technicznych takich jak brak redakcji, czy korekty, po zwykłe niedoróbki autora. A to scena zakończona subtelnie jakby ją ktoś siekierą uciął, a to wątek niedomknięty jakby autor nie miał pomysłu na zakończenie, a to wołające o pomstę do nieba bzdury merytoryczne, bo się autorowi sprawdzić nie chciało. W przypadku kryminału retro rzetelność merytoryczna nabiera szczególnego znaczenia. Bardzo łatwo wpaść w pułapkę, zapomnieć, że czegoś w przeszłości nie było, że coś robiono inaczej, że obowiązywały inne zasady postępowania, itd. Nie twierdzę, że autor musi z góry wszystko wiedzieć. Powinien mieć jednak bardzo dużo pokory,  a jeśli czegoś nie jest w dwustu procentach pewny ma sprawdzać, sprawdzać i jeszcze raz sprawdzać.

Teraz, gdy mamy już fajnego (że pozwolę sobie na taki kolokwializm) bohatera i rzetelnego pisarza, możemy zająć się akcją. I tu wchodzimy w specyfikę gatunku. Gdy rzecz idzie o kryminale – czy to współczesnym, czy to retro, kwintesencją opowieści jest zagadka. Przy czym równie ważne jak odpowiedź na pytanie „kto zabił” jest pokazanie, w jaki sposób udało się dotrzeć do prawdy. W tym właśnie, w mozolnym rozwiązywaniu zagadki, wyszukiwaniu tropów, kojarzeniu faktów, wyciąganiu wniosków, tkwi istota kryminału. Niestety, wielu autorów albo tego nie rozumie, albo nie podziela mojej opinii i psuje książkę fatalnym zakończeniem. A to na detektywa, który przez kilkaset stron błądził niczym dziecko we mgle, spływa nagle nieuzasadnione niczym natchnienie, a to morderca targany wyrzutami sumienia pozostawia list z przyznaniem się do winy, a to w przypływie szczerości opowiada komuś o swej zbrodni z najdrobniejszymi szczegółami. Za każdym razem, gdy trafiam na takie rozwiązanie, czuję się oszukana.

2. Książkę „Pan Wicher w Warszawie” napisała Pani wspólnie z małżonkiem Tomaszem Bochińskim (autorem powieści fantasy i science-fiction – przyp. red.). Jak wyglądała praca nad kryminałem?

Na samym początku pracy postanowiliśmy z mężem, że „Pan Whicher w Warszawie” to nasze wspólne dziecko i wspólnie niesiemy za niego odpowiedzialność – wspólnie zbieramy zarówno cięgi jak i zaszczyty. Nie zdradzę więc, kto co napisał. Ciekawe, że znajomi próbowali zgadywać, ale procent trafień wynosi około 50%, czyli tyle ile wynika z rachunku prawdopodobieństwa. Mogę jednak uchylić rąbka tajemnicy i opowiedzieć nieco o warsztacie.

„Pan Whicher w Warszawie” nie jest naszym pierwszym wspólnym tekstem. Swego czasu napisaliśmy opowiadanie „Tylko pieśń” (tekst można za darmo i legalnie pobrać tutaj: http://www.bazaebokow.robertjszmidt.pl/?q=taxonomy/term/110 ). Wspominam o tym bo dzięki temu doświadczeniu przystępując do pracy nad powieścią wiedzieliśmy, że jesteśmy w stanie doprowadzić wspólny projekt literacki końca bez rękoczynów, chociaż oboje jesteśmy niezłymi uparciuchami, a do tego gusty literackie mamy mocno rozbieżne (choć nie pozbawione części wspólnej).

Zaczęliśmy od opracowania ogólnego zarysu i ustalenia co wiemy, a czego nie wiemy. Rzeczy, których nie wiedzieliśmy, było znacznie więcej, nastąpiła więc żmudna faza gromadzenia informacji, zwana ostatnio z angielska researchem. Tu muszę z niejakim wstydem przyznać, że na tym etapie nieco się leniłam i lwią część pracy wykonał mąż. Ja tylko nieco poszperałam w materiałach rosyjskojęzycznych i przyłożyłam się do wyszukiwania ilustracji. Poza tym przyszłam na gotowe.

W końcu nadszedł czas pisania. Podzieliliśmy się scenami i ustaliliśmy, że każdy decyduje o szczegółach w obrębie swoich fragmentów. Co prawda, nie do końca się to udało – kilkakrotnie trzeba było wprowadzać zmiany. Nie ukrywam, że było to przyczyną dość burzliwych twórczych dyskusji, ale szczęśliwie jakoś doszliśmy do porozumienia.

To, że jesteśmy małżeństwem, niewątpliwie bardzo ułatwiło współpracę. Jak by na to nie patrzeć, współautor był zawsze osiągalny. W razie wątpliwości można było od razu porozmawiać, ustalić to i owo, coś zasugerować. Nie było dnia, żebyśmy nie rozmawiali o powieści. Czasami żartujemy, że ważną rolę w procesie twórczym odegrały nasze dwa psy – chcąc nie chcąc musimy codziennie chodzić na długie spacery. Każdy psiarz wie, że deszcz nie deszcz, śnieg nie śnieg, nie ma zmiłuj. Trzeba iść. A taki spacer to dobry czas na rozmowę. Także na rozmowę o kolejnych scenach, które trzeba napisać.

3. Co sprawiło Państwu najwięcej trudności w pracy nad powieścią, której akcja rozgrywa się pod koniec 1862 r. w Warszawie?

Drobiazgi. Ze sprawami zasadniczymi nie ma problemu – informacje są ogólnie dostępne. Bez trudu można dowiedzieć się wielu rzeczy na temat wydarzeń politycznych, niepokojów społecznych, czy wydarzeń kulturalnych. Przy odrobinie wysiłku można też ustalić jak wyglądało miasto – wystarczy poszperać w Internecie czy w bibliotece i znaleźć stare mapy, plany, ryciny, szkice. Ale gdy dochodzimy do drobiazgów zaczyna się problem. Oto przykład: nasz bohater chce napisać list, bierze do ręki... No właśnie, co bierze? Czym pisano pod koniec roku 1862? Gęsim piórem? Stalówką w obsadce? A może istniały już wieczne pióra? Albo inny przykład. Czym zapalić świecę? Czy wynaleziono już wtedy zapałki i czy były one powszechnie stosowane – przecież niektóre wynalazki przyjmują sie od razu, a inne bardzo opornie. Nigdy bym nie pomyślała, jak bardzo czasochłonne może być ustalenie takiego szczegółu.



Recenzja powieści „Pan Whicher w Warszawie”: