Marek Zaleski (red.) „Warszawa
Miłosza”
Tom Warszawa Miłosza ukazuje powstanie i przemiany mitu miasta w
twórczości jednego z najwybitniejszych pisarzy polskich XX wieku. Poetę
fascynowały miasta, mit Warszawy współistnieje w jego dziełach z mitem Paryża
czy z mitem Wilna. „Warszawa była ogromnie ważnym miejscem formacyjnym dla
Miłosza” – czytamy we wstępie Marka Zaleskiego i teza ta znajduje tutaj w pełni
uzasadnienie. Książka gromadzi fascynujący materiał varsavianistyczny, gdyż
poszczególni badacze sami są nierzadko wytrawnymi historykami cywilizacji
warszawskiej czy po prostu wybitnymi warszawiakami, wrośniętymi w krajobraz
miasta i współtworzącymi jego klimat. Uwzględnione zostały wszystkie aspekty
wątku warszawskiego Miłosza, od jego percepcji przestrzeni miejskiej po
stosunek do innych kultur (Rosjan, Żydów), są teksty biograficzne i
komparatystyczne. Wreszcie książka jest ważnym dziełem historycznoliterackim,
którego nie będzie mógł pominąć żaden humanista studiujący dzieje kultury i
literatury polskiej XX wieku.
Budowa muru przy bramie getta na
ulicy Solnej
Warszawa jest w biografii Miłosza
miejscem tyleż ważnym, co odsuwanym w cień, wręcz pomijanym. Zapewne zaważyła
tu postawa samego Poety, który wolał eksponować rodzinne Wilno, Kalifornię (z
fascynującą przyrodą) czy wybrany na starość Kraków, a nawet niegościnny Paryż.
Jego prywatna Warszawa była bowiem miejscem dramatycznym, naznaczonym okupacją,
zagładą getta, powstaniem, powojennym chaosem, grozą stalinizmu. Co więcej,
gorzkie wspomnienia wyniósł także z przedwojennej Warszawy („warszawki”), choć
właśnie tam przeżył spotkania formujące jego myślenie. W stolicy zetknął się
przecież z literacką i artystyczną bohemą, z komunizmem, nacjonalizmem (m.in.
poetów Sztuki i Narodu), z chrześcijańskim personalizmem, środowiskiem
żydowskim czy rosyjską emigracją porewolucyjną. Tu spotkał mistrzów (Iwaszkiewicz!),
przyjaciół, adwersarzy i swą pierwszą żonę Janinę; tu przeżywał duchowe oraz
artystyczne przełomy (np. zainteresowanie kulturą anglosaską). Znaczącym
wydarzeniem była też jego współpraca z nowoczesnymi mediami – radiem i filmem.
Dlatego zbiorowa próba
nakreślenia warszawskiego portretu Poety stanowi cenny wkład w miłoszologię, a
z drugiej strony jawi się jako ważne wydarzenie w dziejach varsavianistyki.
Zyskujemy przecież nowy, często zaskakujący obraz stolicy oglądanej oczami
Noblisty, który pielgrzymuje do tego miasta i przed nim ucieka, podziwia je i
przeklina, a przede wszystkim buduje poetyckie obrazy, jakich nie znajdziemy w
dokumentach ani w opracowaniach historycznych.
Źródło:
Wydawca: Instytut Badań Literackich PAN
ISBN: 9788361757351
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 393
