Jan Skłodowski "Cmentarze na Żmudzi. Polskie ślady
przeszłości obojga narodów"
Dawne żmudzkie cmentarze
stanowią, dzięki swej jednolitości historyczno-cywilizacyjnej, zwartą zabytkową
przestrzeń kulturową, z tego więc powodu mogą być traktowane jako szeroko
rozumiany zespół zabytkowy. Wpisują się one w krąg wspólnego dziedzictwa dwóch
narodów- litewskiego i polskiego, które drogą wielowiekowego związku, dzięki
aktowi unii lubelskiej, utworzyły Rzeczpospolitą Obojga Narodów - łączącą
ziemie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie postanowieniem
Konstytucji 3 maja - wspólne państwo, trwające - choć nie de jure, ale de facto
- także przez lata rozbiorowej niewoli. Na niektórych tamtejszych cmentarzach
do dziś napotkać można nawet bezwzględną przewagę nagrobków z polskojęzycznymi
inskrypcjami.
Fot. Kaplica grobowa Nałęcz-Gorskich
na cmentarzu przy starym kościele w Szawkianach
– widok dawny. Źródło:
„Cmentarze na Żmudzi”, s.168
Na wielu liczne nagrobki takowe inskrypcje posiadają, ale są
takie, gdzie zaledwie kilka polskich nagrobków pośród litewskiego „żywiołu” można
odnaleźć. Spotkane tam pomniki nagrobne prezentują bardzo różne walory
artystyczne i rzemieślnicze, niemniej stanową trwały ślad kultury materialnej i
duchowej pokoleń żyjących na tamtej ziemi, a podległych formule: gente
lithuanus natione polonus. Przesłaniem niniejszego albumu jest nie tylko
przedstawienie w obrazie i słowie polskich śladów zachowanych na żmudzkich
cmentarzach. Jest to także zaproszenie na mało dziś znany, a w zasadzie szerzej
zupełnie nierozpoznany szlak historyczny. Jego badacze i miłośnicy napotkają tu
wiele znaków obecnie prawie zapomnianych, ale ważnych i nadal mogących służy za
drogowskazy ku jednoczącym wartościom uniwersalnym. (z okładki książki)
Departament Dziedzictwa Kulturowego
ISBN: 978-8362622-26-9
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 414
Źródło:
Audycja radiowa:
Więcej o publikacji:
http://l24.lt/pl/kultura-pl/item/33225-prezentacja-monografii-polskie-slady-obojga-narodow-na-zmudzi
