„Dziś albo nigdy. Wielka wojna i polskie dążenia
niepodległościowe”
W 100. rocznicę wybuchu I wojny
światowej Archiwum Narodowe w Krakowie we współpracy z Naczelną Dyrekcją
Archiwów Państwowych i przy udziale Gminy Miejskiej Kraków przygotowało
wystawę „Dziś albo nigdy. Wielka wojna i polskie dążenia
niepodległościowe” przedstawiającą obraz wydarzeń, który zapoczątkował w
Europie i świecie głębokie przemiany mające wiele konsekwencji, w tym działania
przynoszące Polsce niepodległość .
Wystawa plenerowa prezentowana na
placu Szczepańskim w Krakowie w dniach 25 lipca – 18 sierpnia 2014
r. nawiązuje do wydarzeń sprzed 1914 r. Zasadnicza jej część rozpoczyna
się od narastania konfliktu i jest opowieścią o kilku aspektach Wielkiej Wojny. Część pierwsza – wojenne sprawy – dotyczy głównie osób powołanych do
służby wojskowej oraz konsekwencji, jakie niosła im wojna, od mobilizacji,
poprzez wyposażenie, szpitale, obozy jenieckie, a często i groby wojenne. Pejzaże
wojenne to część druga wystawy, będąca opowieścią o wojnie z perspektywy
społeczeństwa polskiego, zaangażowanego w organizację pomocy dla cierpiących
nędzę i głód żołnierzy oraz ludność cywilną, ograniczanej w swych prawach przez
zmieniające się władze okupacyjne. Ukazuje ruinę, jaką stawały się obszary,
przez które przetaczał się front. Część trzecia – w drodze do
niepodległej – poświęcona jest polskim dążeniom niepodległościowym, od
okresu, w którym powstawały organizacje paramilitarne, włączone następnie w
szeregi Legionów Polskich, przez piękną kartę legionową w walkach o wolność,
zaangażowanie się rodaków na emigracji w działania na rzecz pomocy Polakom i
powstania państwa, aż po stworzenie podwalin pod demokratyczne organy władzy w
niepodległym państwie. Tematem czwartej części wystawy są zmiany
mentalności polskiego społeczeństwa – jego ewolucja od postawy
lojalistycznej do patriotycznej. W poszukiwaniu tożsamości narodowej Polaków
pomocne okazały się organizowane obchody wielkich wydarzeń historycznych czy
upamiętniające bohaterów narodowych, związanych z działaniami niepodległościowymi.
Ostatnia część wystawy prezentowana od 5 do 18 sierpnia 2014 r. w
kameralnej przestrzeni głównej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie
przy ul. Siennej 16 to opowieści wojenne, historie pisane życiem
zwykłego człowieka: młodych żołnierzy, których korespondencja z bliskimi
zachowała się do naszych czasów, panny z dobrego domu wspierającej żmudną pracą
działania legionistów, czy też opowieść z drugiej strony frontu o asie
niemieckiego lotnictwa „Czerwonym Baronie”. Część tę zamyka obraz rzeczywistości
wojennej widzianej okiem satyryka.
Więcej na:
Archiwum Narodowe w Krakowie na Facebooku:
Wydawca: Archiwum Narodowe w Krakowie
ISBN: 978-83-937907-8-4
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 128