Małgorzata Borkowska OSB
„Życie
codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII wieku”
W XVII i XVIII wieku istniały w
Polsce klasztory należące do dwunastu klauzurowych zakonów żeńskich. Niektóre z
tych zakonów były u nas od dawna zasiedziałe, inne dopiero co przybyły wraz z
potrydencką odnową Kościoła. Mimo różnic reguły i obediencji, czyli zależności
prawnej, wszystkie one prowadziły podobny tryb życia, oparty na przestrzeganiu
ustaw, tak zaplanowanych, aby służyły osobistemu i wspólnotowemu rozwojowi
miłości Bożej. Ustawy te częściowo dziedziczone były wraz z tradycją zakonu po
dawnych założycielach, częściowo zaś były nowe, dostosowane do mentalności
epoki tak, by odpowiadały pojęciom konkretnych ludzi i pokoleń o świętości. Jak
poszczególne jednostki albo zgromadzenia wykorzystują lub marnują taką szansę,
to inny problem; nie zajmując się nim, chcę tu po prostu pokazać świat
klasztorny w jego codziennym bytowaniu, a więc ludzi, miejsca, układy i
zwyczaje, sposób myślenia. Może przyda się to tym zwłaszcza, którzy, badając
np. sztukę, architekturę lub dzieje klasztorów, a nie znając wewnętrznego
mechanizmu ich życia, narażeni są na liczne pomyłki. Może także złoży się z
tego jedna z kart dziejów kobiety w Polsce – mało u nas badana, a konieczna do
całości obrazu.
Epoka, o której mówię, zamyka się
w granicach od eksplozji zreformowanego życia zakonnego w końcu XVI wieku do
rozbiorów. Jest dość jednolita pod względem religijnym, kulturowym i
politycznym. Okres bezpośrednio ją poprzedzający był dla klasztorów czasem
wewnętrznej dezorganizacji i upadku; późniejszy – czasem kasat i represji,
klęski zadanej z zewnątrz. Epoka jednak, którą w skrócie zwykliśmy nazywać
„staropolską”, to czas tak bogatego rozwoju życia zakonnego, że przyjdzie tu
zaledwie skrótowo i pobieżnie dotknąć poszczególnych jego dziedzin. Źródeł też
zachowało się mnóstwo.
Materiały, które zebrałam,
dotyczą przede wszystkim mojego własnego zakonu, a więc wszelkiego rodzaju
benedyktynek. Archiwa nasze udało mi się poznać dość dobrze podczas
ćwierćwiecznej już kwerendy. Archiwalia pozostałe po klauzurowych brygidkach,
po cysterkach i karmelitankach dawnej obserwancji, a więc zakonach, których już
obecnie w Polsce nie ma, zbieram również od dawna. Wreszcie w ostatnich latach
udostępniono mi także zbiory norbertanek w Imbramowicach; w Krakowie –
augustianek, bernardynek, dominikanek, klarysek i norbertanek; w Warszawie –
wizytek. Co do pozostałych klasztorów, musiałam korzystać z innych zbiorów
państwowych i kościelnych; szczególnie z archiwów ojców bernardynów i
karmelitów w Krakowie oraz karmelitów bosych w Czernej. Do wielu informacji
mimo to nie dotarłam; ufam, że ten niedostatek wyjdzie na korzyść
historiografii zakonnej, gdyż pobudzi do pracy te siostry, które uznają, że o
ich zakonie należałoby napisać więcej i z lepszym zrozumieniem.
Źródło:
Wydawca: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec
ISBN: 9788373547155
Rok wydania: 2017
Liczba stron: 560
