Piotr Kacprzak „Nadleśnictwo Łagów”
200 lat administracji leśnej
Do 1789 roku większość lasów
obecnego nadleśnictwa Łagów stanowiła własność biskupstwa włocławskiego oraz
rządową zorganizowaną i funkcjonującą w ramach starostw. Odrębnej administracji
leśnej praktycznie nie było; z czasem jednak zaczęto zatrudniać gajowych oraz
leśniczych. Nikt z nich nie posiadał wykształcenia leśnego, a administrowanie
lasami polegało głównie na zaspakajaniu potrzeb w zakresie zapotrzebowania na
drewno budowlane i opałowe oraz w mniejszym stopniu wypasu bydła w lesie i
łowiectwa. Interesujące są zachowane szczątkowe opisy lasów, będące
konsekwencją lustracji dóbr rządowych, a dające ogólny pogląd o ich stanie,
powierzchni i administracji leśnej. W 1789 roku decyzją Sejmu Czteroletniego
lasy biskupstwa włocławskiego zostają przejęte na własność Skarbu Państwa, a
dobra rolne i leśne wokół Łagowa zorganizowane zostają w ekonomię Piórkowską i
zapewne wydzierżawione. W 1795 roku teren ten przechodzi na własność rządu
austriackiego i w tej strukturze organizacyjnej pozostaje do 1809 roku, kiedy
to po przegranej przez Austrię wojnie z Francją, dobra te weszły w skład i pod
zarząd Księstwa Warszawskiego.
Pierwszy uporządkowany okres
funkcjonowania gospodarki leśnej w lasach łagowskich to czasy Księstwa
Warszawskiego oraz wpływ francuskich wzorców zarządzania i gospodarowania. Czas
ten nacechowany był dążnością do osiągania korzyści materialnych, gdzie jedynym
wyznacznikiem gospodarowania był zysk. Ponadto przetrwała do chwili obecnej
struktura administracyjna w postaci podstawowej jednostki jaką było
„Leśnictwo" oraz jednostka szczególna – Generalna Dyrekcja Dóbr i Lasów
Narodowych. Wówczas z dóbr państwowych zostały wydzielone lasy, a z nich
utworzono Leśnictwo Łagów – protoplastę dzisiejszego nadleśnictwa. Istotnym
novum było uporządkowanie gospodarki poprzez wyznaczanie poręb rocznych zamiast
plądrowniczego systemu pobierania pożytków drzewnych oraz sprzedaż drewna drogą
publicznych licytacji. Okres Królestwa Polskiego (1815-1914) był czasem bardzo
zróżnicowanym zarówno w układzie stosunków politycznych jak i
gospodarczo-społecznych.
Kierownik Urzędu Leśnego w Łagowie K. Suchecki
(siedzi drugi
z lewej strony)wraz z personelem leśnym
Lata 1816-1830 to czas tworzenia podstaw
funkcjonowania zorganizowanego leśnictwa opartego na planach urządzenia lasu.
Uwzględniały one rozwijające się w regionie świętokrzyskim górnictwo i
hutnictwo. To również czas kreowania polskiego modelu leśnictwa w dużym stopniu
opartego na wzorach niemieckich. Niewątpliwą ciekawostką jest fakt, iż w
leśnictwie Łagów od 1826 roku zaczął pracować na stanowisku nadleśniczego
Stanisław Gumowski – jeden z pierwszych czterech absolwentów Szkoły Szczególnej
Leśnictwa z roku 1819, a
więc osoba z pełnym leśnym przygotowaniem zawodowym. Był to również okres walk
narodowo-wyzwoleńczych, których wyznacznikiem były Powstanie Listopadowe
1830-31 i Styczniowe 1863-64, Rewolucja 1905-1907 roku oraz wynikające z tych
wydarzeń konsekwencje dla ludności i rozwoju społeczno-gospodarczego oraz dla
administracji leśnej.
Druga połowa XIX wieku to z kolei
okres systematycznego usuwania polskiej administracji leśnej z urzędów leśnych,
z pozostawieniem jedynie strzelców i objazdowych. W tym czasie dekoniunktura na
rynku drzewnym sprzyjała mało intensywnemu użytkowaniu lasu a stosowanie
rosyjskich wzorców gospodarowania, nie zawsze było dostosowane do polskich
realiów przyrodniczo-geograficznych. W tamtym okresie powstały Okręgowe Urzędy
Leśne, jako jednostki pośrednie zarządzania lasami między władzą centralną
(ministerstwem), a jednostkami terenowymi (leśnictwami), w tym Urząd Leśny
ustanowiony w 1880 roku w Radomiu, pod który od tego czasu podlegało Leśnictwo
Łagów.
Okres I wojny światowej cechował
się wojskowym nadzorem nad lasami nadleśnictwa, aczkolwiek cała gospodarka
leśna prowadzona była przez leśników (obywateli państwa Austro-Węgierskiego)
posiadających pełne wykształcenie leśne i przygotowanie zawodowe i będących
jednocześnie w służbie armii austro-węgierskiej. Pozyskiwane drewno zaspakajało
głównie potrzeby armii, a krótki okres trwania wojny nie spowodował istotnego
zdewastowania drzewostanów. W tym czasie, jednym z kierowników Urzędu Leśnego w
Łagowie, był późniejszy profesor leśnictwa ze Lwowa i z Poznania – Kazimierz
Suchecki. Prócz Polaków, wśród których należy wymienić Franciszka Łagosza czy
Zygmunta Lachmajera, wielce zasłużonych dla dyrekcji Radomskiej w okresie
międzywojennym, pracowali tu także leśnicy z Rumuni czy Czech, których
potomkowie mieszkają w Polsce do obecnych czasów. Odzyskanie niepodległości to
punkt wyjścia do tworzenie podstaw polskiego modelu leśnictwa, ale z drugiej
strony to również okres wielkiej daniny, jaką musiały składać lasy państwowe -
w formie pozyskanego drewna - na odbudowę kraju. Swój udział miało tu również
nadleśnictwo Łagów.
Leśniczówka Ołowiny zbudowana w 1927 r.
Nastąpił względny spokój oraz
stabilność gospodarowania i kadrowa. W miarę równomiernie przebiega
opracowywanie i realizacja planów urządzenia lasu. Okres II wojny światowej to
nie tylko tragedia narodu i obywateli państwa polskiego. W tym czasie również
kilkoro pracowników nadleśnictwa traci życie, a dla wielu z nich i ich rodzin
to okres ciągłego niepokoju i strachu. Wówczas obowiązuje niemieckie prawo, w
tym również prawo leśne. Pozyskiwane drewno służy zaspakajaniu potrzeb wojska i
gospodarki niemieckiej. Okres wojny to przede wszystkim sprawdzian solidarności
i patriotyzmu narodu, z którego leśnicy zdali egzamin. Wpływ wojny na lasy
nadleśnictwa i najbliższą okolicę był tragiczny; stagnujący front niszczy
doszczętnie okolicę a większość drzewostanów zostaje uszkodzonych w wyniku
ostrzałów artyleryjskich. Skutki działań wojennych są odczuwalne do chwili
obecnej. Lata powojenne cechowały się dwukrotnymi zmianami społeczno-politycznymi
i związanymi z tym zamianami prawa leśnego oraz licznymi restrukturyzacjami w
zakresie zarządzania lasami oraz zmianami zasięgu nadleśnictwa. Pierwsze lata
to przede wszystkim odbudowa lasu ze zniszczeń wojennych, danina leśna w
postaci drewna na odbudowę kraju oraz bardzo trudne warunki bytowe służby
leśnej.
Liczne restrukturyzacje
powodujące odwołania ze stanowisk, wprowadzają frustracje wśród pracowników
Lasów Państwowych. Przez okres 200 lat w nadleśnictwie pracowało wiele osób,
stąd też z różnych powodów nie sposób było wymienić wszystkich. Wśród nich byli
tacy, którzy poświęcili się nauce, zdobywając tytuły profesorów, czy doktorów.
Wielu pracowników nadleśnictwa osiągało znaczące stanowiska w administracji
lasów państwowych. Trzech nadleśniczych nadleśnictwa Łagów zostało awansowanych
na stanowisko dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu, inni
zajmowali stanowiska zastępców dyrektora (przed i po wojnie) lub naczelników
wydziałów w RDLP w Radomiu.
Źródło:
Wydawca: PANZET
ISBN: 978-83-61240-45-7
Rok wydania: 2010
Liczba stron: 181
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz