„STAR. Kolebka polskiej motoryzacji”

 

Robert Przybylski  „STAR. Kolebka polskiej motoryzacji” 

 

Kto i gdzie zaprojektował Stary? Kto był stylistą kabin starachowickich ciężarówek? Dlaczego nie powstał Star z niezależnym zawieszeniem i silnikiem V8 oraz dlaczego spalił na panewce pomysł współpracy Stara z IFĄ? Jaki był najmocniejszy silnik montowany w Starze i w jakim celu powstał półgąsienicowy Star?

Na te i inne pytania odpowie najnowsza książka Roberta Przybylskiego „Star. Kolebka polskiej motoryzacji”.

To pierwsza książka mówiąca nie tylko o modelach produkowanych w starachowickiej fabryce, ale opisująca dzieje samego zakładu oraz wyjaśniająca jak i dlaczego znalazły się w produkcji kolejne generacje samochodów.

Książka ma 160 zdjęć, z których wiele publikowanych jest po raz pierwszy, 30 tabel z danymi ekonomicznymi i technicznymi.

 

Dlaczego nazwałem Starachowice kolebką polskiej motoryzacji? Do takiego stwierdzenia upoważnia mnie nie tylko uruchomienie w tym mieście produkcji pierwszego w Polsce powojennego samochodu, ale i promieniowanie kadr tej fabryki na cały przemysł samochodowy PRL. To właśnie starachowicki personel pomagał tworzyć i rozwijać inne fabryki: FSO, dokąd służbowo trafił Emilian Matyka, Jelczańskie Zakłady Samochodowe, gdzie pierwszym głównym konstruktorem został Adam Trzciński, FSM, w której dyrektorem technicznym został Ryszard Kłapkowski. Dyrektorem technicznym Sanoka był Henryk Sikorski, a następnie Lucjan Saramak, obaj wcześniej pracujący w FSC. Specjaliści ze Starachowic (np. Henryk Porejko) trafili również do przemysłu narzędziowego. Pracownicy starachowickiej FSC zasilali kadry instytucji centralnych: dyrektorem technicznym BKPMot został Kazimierz Loesch, który taką samą funkcję sprawował w FSC. Dyrektorem Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego władze mianowały byłego dyrektora naczelnego FSC Ignacego Maciejewskiego. Nie wspominam o licznych pracownikach niższych szczebli, którzy pomagali uruchomić produkcję m.in. kombajnów w Płocku, skrzyń biegów w Tczewie, odlewów w Końskich, hamulców we Wrocławiu. Wreszcie Starachowice jako jedyna polska fabryka opracowały i wdrożyły do produkcji dwie generacje samochodów rodzimej konstrukcji: od silnika i podwozia po kabinę. Zakład opanował cały zakres technologii i stworzył własny wydział produkcji specjalistycznych obrabiarek. Starachowicki zakład miał spory potencjał, w połowie lat 70. rozpościerał się na powierzchni 160 ha, podczas gdy IFA, jego największy konkurent w RWPG, dysponował terenem o powierzchni 170 ha.

 

Starachowicka fabryka zbudowana została dla potrzeb „obronności i gospodarki narodowej", jak w PRL nazywano kompleks militarny. Dokąd radzieccy marszałkowie potrzebowali tysięcy ciężarówek, były pieniądze na rozwój fabryki. Gdy upadło sowieckie imperium, nadeszli całkiem inni marszałkowie, którzy mieli samochody z innych fabryk i FSC straciła na znaczeniu. Nie chcieli jej także klienci cywilni, zrażeni marną jakością Starów i masowo sprowadzający używane ciężarówki z Europy Zachodniej. Lata 90. były niesprzyjającym okresem dla rodzimego przemysłu, niezdolnego do stawienia czoła europejskiej konkurencji, która już od końca lat 60. walczyła o panowanie na otwartym rynku, gdzie bariery administracyjne zostały zastąpione przez jakościowe. Zakłady Starachowickie nie były przygotowane do działania w takich warunkach i — jak przyznał jeden z architektów potęgi zakładu Antoni Chmielnicki — nie było w tej sytuacji wielkich szans na uratowanie fabryki. Zaprzepaszczenie dorobku starachowickiej fabryki to wymierna strata dla całego państwa. Polscy przewoźnicy, choć opanowali zo proc. przewozów samochodowych w Unii Europejskiej, korzystają wyłącznie z importowanych ciężarówek. To ewenement, bo własne marki mają Włosi, Holendrzy, Niemcy, Francuzi i Szwedzi. W rezultacie braku własnego producenta, firmy transportowe wydają na import taboru 15 mld zł rocznie. Polska wypadła z obiegu gospodarczego, pozostając jedynie konsumentem zagranicznych dóbr. Stary znikają z dróg. Samar podlicza, że w połowie 2023 roku zarejestrowanych było ponad 17,8 tys. aut tej marki, czyli 2,8 proc. wyprodukowanych. Mam nadzieję, że ta książka pomoże zachować pamięć o tych samochodach i ludziach, którzy je tworzyli. (Wstęp)

 

Źródło:

https://sklep.ekomuzeum.pl/?144,-star-kolebka-polskiej-motoryzacji

https://sklep.polskitraker.pl/p/robert-przybylski-star-kolebka-polskiej-motoryzacji

 

Recenzje książki:

https://e-truckbus.pl/2023/08/05/star-2

https://fleetlog.pl/aktualnosci/ksiazka-o-starze-autorstwa-roberta-przybylskiego

 

ISBN: 978-83-932007-8-9

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 231

„O niezwykłym astronomie”

 

Edward Szymański, Stanisław Szostakowski „O niezwykłym astronomie”

About an extraordinary astronomer

 

Działo się to przeszło czterysta lat temu. We Fromborku nad szumiącym w dzień i noc Zalewem Wiślanym stała rybacka chata. Był to jeden z niewielu domów małego miasteczka, leżącego nad szeroko rozlanymi wodami Zalewu, pomiędzy maleńką Narusą a wartko płynącą Baudą. W przycupniętej do ziemi chacie działy się tego dnia rzeczy niezwykłe.

It happened over four hundred years ago. In Frombork, by the constantly swooshing Vistula Lagoon, stood a fisherman’s hut. It was just one of a few buildings in this small town situated on the widely flooding waters of the Lagoon, between the tiny Narusa and the fast-flowing Bauda River. On that day, unusual things were happening in this perched on the ground hut.

 

Publikacja na stronie wydawcy:

https://wydawnictwo.umk.pl/pl/products/6000/o-niezwyklym-astronomie-about-an-extraordinary-astronomer

 

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Seria: Seria Literacka POZA. Dzieci

Redakcja: Marcin Lutomierski

Tłumaczenie: Dominik Liszkowski, Anna Mądry

Ilustracje: Filip Pręgowski

ISBN: 978-83-231-5180-7

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 44

 

„Ziemianki”

 

Marta Strzelecka „Ziemianki”

Co panie z dworów łączyło z chłopkami

 

Postępowe dobrodziejki czy strażniczki patriarchatu?

Szkoła w Nałęczowie, działająca w pierwszej połowie XX wieku, wpisuje się w ostatni rozdział historii polskiego ziemiaństwa. W prowadzonej przez ziemianki placówce nauczano kobiety z różnych klas – choć w założeniu przede wszystkim chłopki – fachowego prowadzenia gospodarstwa.

Marta Strzelecka rozmawia z rodzinami nauczycielek pracujących niegdyś w nałęczowskiej szkole oraz z dziećmi i krewnymi absolwentek, zgłębia archiwa, międzywojenną prasę, prace naukowe i zastanawia się, jak układały się relacje między ziemiankami i chłopkami i jakie znaczenie miały starania pań z dworów, by zbliżyć do siebie włościanki.

 

Ziemianki opisują, jak rozwijał się system edukacji kobiet w Polsce, jak zmieniało się postrzeganie roli pani domu, osoby wolnej i samodzielnej, oraz jak w ówczesnej rzeczywistości kobiety wspierały się wzajemnie. I jak dużo my, w kolejnych pokoleniach, możemy mieć wspólnego z tamtymi córkami, żonami, partnerkami czy kobietami wybierającymi życie bez mężczyzn.

Opowieść o dawnych podziałach klasowych i wyboistej drodze do emancypacji.

 Książka Marty Strzeleckiej skupia uwagę na ziemiankach. Poznajemy ich świat i rolę, jaką odgrywały w życiu chłopek, jak radziły sobie z zadaniami płynącymi z obowiązków, które sobie wyznaczyły i które wymuszał na nich patriarchat: edukatorek, społecznic, przewodniczek ludu, żon wspierających mężów, kobiet prowadzących domy. Autorka pokazuje, że kobiety próbowały łączyć niemożliwe do połączenia, i zwykle robiły to swoim kosztem. To kolejna niezwykle ważna i ciekawa pozycja ukazująca ogromną siłę kobiet, ich solidarność i wpływ na kształtowanie się społecznego i domowego życia. Sylwia Chwedorczuk, autorka książki „Kowalska. Ta od Dąbrowskiej”.

 

Postępowe dobrodziejki czy strażniczki patriarchatu? Autorka pokazuje wielowymiarowy portret ziemianek, które zakładają szkoły i organizują kursy dla kobiet, ale mają do emancypacji „podejście pełne kompromisów”. Same uwikłane w sieć społecznych oczekiwań, kaganek oświaty traktują często jak narzędzie do utrwalania panujących norm. Wydaje się, że wiele bohaterek tej książki chciałoby powtórzyć słowa powieści Giuseppego Tomasiego di Lampedusy: „Jeśli chcemy, by wszystko pozostało tak, jak jest, wszystko się musi zmienić”. Karolina Dzimira-Zarzycka, autorka książki „Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki”

Strzelecka pokazuje ważny moment w historii polski z perspektywy kobiet. Tego dzieci powinny się uczyć w szkołach. Bohaterki Ziemianek były aktywne i działały społecznie, a walcząc o swoje prawa, potrafiły się zjednoczyć ponad podziałami politycznymi. Szkoła w Nałęczowie jest tego świetnym przykładem: kolektywny wysiłek przedwojennych kobiet zaowocował stworzeniem miejsca, którego idea wyprzedzała swoje czasy. Anna Jadowska, reżyserka i scenarzystka.

 

Książka na stronie wydawcy:

https://marginesy.com.pl/sklep/produkt/133801/ziemianki

Recenzje książki:

https://lubimyczytac.pl/ksiazka/5085655/ziemianki-co-panie-z-dworow-laczylo-z-chlopkami

 

Wydawnictwo: Marginesy

ISBN: 978-83-67790-91-8

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 261

„Szachy pana Marszałka”

 

Tadeusz Dołęga-Mostowicz „Szachy pana Marszałka”

 

Kilka miesięcy temu miłośnicy twórczości Tadeusza Dołęgi-Mostowicza mogli zapoznać się z niepublikowanymi wcześniej tekstami autobiograficznymi i biograficznymi związanymi z tym niezwykle popularnym przed wybuchem II wojny światowej autorem[1]. Koniec 2023 roku zaowocował jeszcze jedną publikacją, w której zamieszczono nieznane teksty Dołęgi-Mostowicza. Tym razem są to głównie materiały, które wyszły spod pióra autora „Kariery Nikodema Dyzmy” po przeprowadzonym przez Józefa Piłsudskiego zamachu majowym.

Najwięcej tekstów publicystycznych Dołęgi-Mostowicza pochodzi z okresu jego pracy w redakcji dziennika Rzeczpospolita”. We wstępie do publikacji Leszek Kamiński trafnie zauważa, że „nie należy w tych tekstach szukać głębszych analiz politycznych, bo nie taki był ich cel. Stanowią one interesujący dokument życia politycznego, ciekawe źródło pokazujące dynamikę ówczesnych sporów i starć publicystycznych”.

W ostatnich latach dzięki staraniom Wydawnictwa Akademickiego Dialog czytelnicy mogli zapoznać się z wieloma tekstami dziennikarskimi Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Zostały wydane one w następujących tomach: „Zły system”, „Niewiasty, bądźcie ostrożne!”, „Panika na Kapitolu”, „Abstynenci z premedytacją”, „Dwór Polski. Kresy i polityka wewnętrzna”, „Dziwna kamienica”, „Lawina komunikatów” oraz „Tadeusz Dołęga-Mostowicz i inni”[2]. Miejmy nadzieję, że to nie koniec odkryć i w kolejnych latach również inne materiały dziennikarskie tego twórcy zostaną wydane w tej znakomitej serii. Polecam.

 

Tadeusz Dołęga-Mostowicz (1898–1939) – najpoczytniejszy polski autor w XX-leciu międzywojennym. Twórca takich nieprzemijających przebojów czytelniczych, jak „Kariera Nikodema Dyzmy” czy „Znachor”. Wbrew powszechnemu mniemaniu wydana w 1932 roku powieść „Kariera Nikodema Dyzmy” nie była jego debiutem jako człowieka pióra. Na przełomie lat 1924/1925 Dołęga-Mostowicz został felietonistą dziennika „Rzeczpospolita”. We wrześniu 1927 roku za swoje cięte i bezkompromisowe publikacje zapłacił ciężkim pobiciem przez „nieznanych sprawców”.

 

Książka na stronie wydawcy:

https://wydawnictwodialog.pl/szachy-pana-marszalka,133,2978.html

 

Wydawca: Wydawnictwo Akademickie Dialog

ISBN: 978-83-8238-115-3

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 198

---

[1] http://www.zapomnianabiblioteka.pl/2023/04/tadeusz-doega-mostowicz-i-inni.html

[2] https://wydawnictwodialog.pl/dolega-mostowicz-tadeusz,0,0,593.html

„Non omnis moriamur”

 

Anna Pobóg-Lenartowicz „Non omnis moriamur”

 

Dominikanie śląscy w źródłach memoratywnych z XVIII i XIX wieku przechowywanych w archiwach czeskich i morawskich (Studia i Monografie nr 624).

Publikacja na stronie wydawcy:

https://wydawnictwo.uni.opole.pl/non-omnis-moriamur-dominikanie-slascy-w--sm-624

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego

ISBN: 978-83-7395-994-1

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 232

„Maria Jolanta Wilczurówna”

 

Katarzyna Echt „Maria Jolanta Wilczurówna”

 

Kto z zapałem śledził historię „Znachora”, powinien poznać Marię Jolantę Wilczurównę!

Marysia, córka profesora Wilczura, po odzyskaniu ojca oraz majątku konsekwentnie realizuje swoje aspiracje życiowe. Młoda kobieta ma ambicje, marzenia i chce czegoś więcej, niż być tylko żoną i matką. Leszek, jej narzeczony, nie wydaje się na to gotowy, stara się więc odwieść ukochaną od jej planów. Ich miłość przeżywa kryzys, bo żadne z nich nie chce zrezygnować ze swojej wizji wspólnego życia. Wilczurówna nie potrafi jednak tak po prostu pogodzić się ze scenariuszem napisanym przez ówczesne konwenanse. Postanawia zawalczyć o wolność i prawo do własnego głosu w świecie, który nakazuje kobietom milczeć.

„Maria Jolanta Wilczurówna” to powieść poruszająca ważne tematy, dzięki której czytelnicy mogą znów spotkać się z ulubionymi postaciami i zanurzyć w klimacie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza.

W pewnej chwili Marysia podniosła się z kanapy, złapała szczeniaka pod pachę i powiedziała, że musi zostać sama. Pobiegła na górę, upadła na łóżko i rozpamiętywała w kółko to, co ją spotkało. Zastanawiała się, czy mogła postąpić inaczej. Może powinna zrezygnować ze swoich marzeń i pogodzić się z losem tysięcy innych kobiet, których ambicje zawodowe były traktowane przez większość mężczyzn jako fanaberie. Czy byłaby wówczas szczęśliwa? Mocno w to wątpiła. Może na początku, przez krótki czas, ale później? Pojawiłyby się dzieci i ona sama byłaby już tylko matką, opiekunką, pocieszycielką. Z jej potrzeb i dążeń nie pozostałoby nic. A teraz co jej zostało?

 

Powieść na stronie wydawcy:

https://novaeres.pl/katalog/tytuly/maria_jolanta_wilczurowna,druk

 

Wydawca: Novae Res

ISBN: 978-83-8313-777-3

Rok wydania: 2023

Liczba stron:

„Opowiadania filmowe”

 

Jarosław Iwaszkiewicz „Opowiadania filmowe”

 

Żaden z polskich pisarzy nie doczekał się tylu ekranizacji swojej prozy co Jarosław Iwaszkiewicz. Pierwsza adaptacja filmowa jednego z jego opowiadań powstała już pod koniec lat 40. ubiegłego wieku, później jego twórczość wzięło na warsztat wielu wybitnych polskich filmowców, między innymi Andrzej Wajda, Jerzy Kawalerowicz czy Andrzej Domalik. Plastyczna narracja, zręczne dialogi, pogłębione portrety psychologiczne postaci i zmysłowość świata przedstawionego sprawiają, że opowiadania Iwaszkiewicza fascynują kolejne pokolenia filmowców.

W tomie znalazły się najsłynniejsze sfilmowane opowiadania Iwaszkiewicza: Panny z Wilka, Brzezina, Matka Joanna od Aniołów, Zygfryd, Stracona noc, Tatarak, Kochankowie z Marony, należące dziś do kanonu polskiej literatury XX wieku.

 

Wydanie wstępem opatrzył Janusz Majewski, reżyser ekranizacji Stracona noc.

Źródło:

https://marginesy.com.pl/sklep/produkt/133813/opowiadania-filmowe?idcat=0

 

Wydawca: Wydawnictwo Marginesy

ISBN: 978-83-67262-89-7

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 496

„Mikołaj Kopernik. Życie po życiu”

 

Stanisław Roszak, Agnieszka Wieczorek „Mikołaj Kopernik. Życie po życiu”

Osiemnastowieczne kręgi pamięci

 

Książka ukazuje miejsce Mikołaja Kopernika w kulturze pamięci najpierw społeczności lokalnych Torunia i Fromborka, następnie środowiska erudytów Rzeczypospolitej, a wreszcie kręgu europejskich encyklopedystów. Autorzy stawiają ważne pytania: kim był Kopernik dla ludzi XVIII stulecia?, co decydowało o pamięci i zapomnieniu? Najprościej można by odpowiedzieć, że wybitny astronom był taki, jakim chcieli go widzieć i jakiego potrzebowali twórcy jego biogramów, fundatorzy tablic pamiątkowych i portretów oraz autorzy wierszy pochwalnych. I tu zaczynają się problemy z ustaleniem jednego przekazu, co potwierdza tezę Epikteta, że nie czyny poruszają ludzi, ale słowa o tych czynach, a słowa o Koperniku w XVIII w. stają się już nie tyle przedmiotem debaty naukowej, ile argumentem w rozmowach na tematy wyznaniowe i filozoficzne, w dyskusjach o wielości światów oraz postępie i oświeceniu ludzkości. Po pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej postać Kopernika nabiera nowych cech. Nie jest on już wyłącznie matematykiem, astronomem, kanonikiem, staje się bohaterem z panteonu narodowego, przywoływanym nie tylko dla pokrzepienia serc, lecz także dla pokrzepienia umysłu.

Wstęp JM Rektora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika / 7
Wstęp / 9

Rozdział I
Narodziny i śmierć. Toruń i Frombork jako miejsca uobecnienia i upamiętnienia / 15
1. W Prusach Królewskich / 17
2. Wśród toruńskich katolików / 52
3. Na Warmii / 61
4. Toruń i Frombork w kompendiach wiedzy / 80
5. W kręgu podróżników / 103

Rozdział II
W Rzeczypospolitej XVIII w. / 123
1. W kręgu saskich uczonych / 123
2. W kręgu sarmackich erudytów / 146
3. W kręgu opinii publicznej / 168
4. Droga do narodowego panteonu / 188

Rozdział III
W Europie oświecenia / 195
1. „Rozmowy o wielości światów” / 195
2. W kręgu filozofów / 212
3. W kręgu encyklopedystów / 226

Zakończenie / 245
Bibliografia / 253
Wykaz ilustracji / 281
Summary / 283
Indeks osobowy / 293

 

Publikacja na stronie wydawcy:

https://wydawnictwo.umk.pl/pl/products/6004/mikolaj-kopernik-zycie-po-zyciu-osiemnastowieczne-kregi-pamieci

 

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Seria: Nicolaus Copernicus

ISBN: 978-83-231-5127-2

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 306

„366 obiadów”

 

Maria Gruszecka „366 obiadów”

 

„366 obiadów” Marii Gruszeckiej to pierwszy tom serii książek „Kuchnia Przodków”. Seria przeznaczona jest dla miłośników dobrej, tradycyjnej kuchni. Niniejsze wydanie opracowano na podstawie edycji z 1930 roku. Na potrzeby wydania dokonano modernizacji interpunkcji oraz niektórych zasad ortograficznych, zachowano jednak archaizmy gramatyczne i słownikowe tak, aby publikacja była zrozumiała dla współczesnego czytelnika, a jednocześnie zachowała cechy i klimat oryginału.

Nawet jeśli umiecie gotować i lubicie kuchnię tradycyjną, to… tak jeszcze nie gotowaliście! :) To nie czcze słowa – książka, którą właśnie trzymacie w dłoniach, w okresie przedwojennym stała w domu każdej szanującej się gospodyni, a nazwisko Marii Gruszeckiej unosiło się w pomieszczeniach kuchennych niczym dobry duch opiekuńczy. (…) napisałam tę książkę w celu zaradzenia rzeczywistym potrzebom – deklarowała Gruszecka w przedmowie do 366 obiadów. Jej misja była szlachetna i narodowa – nauczyć Polaków, jak gotować smacznie i zdrowo bez pomocy służby, a także zapoznać ich z oryginalnymi recepturami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie.

Była jedną z pierwszych polskich autorek, które dostrzegły, jak ważne dla zachowania prawidłowego funkcjonowania organizmu jest przestrzeganie zasad związanych z przygotowywaniem i przechowywaniem żywności oraz racjonalnym odżywianiem. W książce 366 obiadów znajdziemy przepisy m.in. na zupy, potrawy z drobiu, wołowiny, cielęciny, wieprzowiny, baraniny, dziczyzny, ryb i raków. Usatysfakcjonowani będą również amatorzy pierogów, galaret, naleśników i sałatek. Choć w czasach Gruszeckiej wegetarianizm uznawano za zbyteczną fanaberię, w niezwykle urozmaiconym menu przewidziała ona też miejsce dla ryżu i warzyw. Wśród receptur nie mogło zabraknąć tych na słodkości i napoje – od kompotów po nalewki.

 

Źródło:

https://www.km.com.pl/ksiazka-563-366_obiadow.html

Kuchnia Przodków na Facebooku:

https://www.facebook.com/Kuchniaprzodkow

 

Wydawca: KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy Michał Koliński

Seria wydawnicza: Kuchnia Przodków

ISBN: 978-83-7729-643-1

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 328

„Girlaski”

 

Julian Krzewiński „Girlaski”

Miłość, dramat, łzy i młoda dziewczyna w przedwojennej Warszawie

(Pierwsze wydanie powojenne)

Warszawa, lata 20. Ryszard Rzymski, czterdziestopięcioletni przystojny dżentelmen bywa częstym gościem teatrzyku „Orfeum”. Zamożny mężczyzna podoba się kobietom i raz po raz nawiązuje nowe romanse. Pewnego dnia Rzymski postanawia zerwać z dotychczasowym trybem życia. Ma dość kolejnych rozczarowań i nic nie znaczących miłostek. Wkrótce potem Rzymski postanawia zaopiekować się mieszkającą w suterenie tej samej kamienicy ubogą dziewczyną Sonią i uczynić z niej swoją „damę do towarzystwa”…

 

Powieść na stronie wydawcy:

https://wydawnictwomg.pl/girlaski 

Recenzje powieści:

https://dlalejdis.pl/artykuly/girlaski-recenzja

https://expressbydgoski.pl/girlaski-juliana-krzewinskiego-recenzja-ewy-czarnowskiejwozniak/ar/c13-18123189

 

Wydawca: Wydawnictwo MG  

ISBN: 978-83-7779-913-0

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 192