„Wielkie Księstwo Litewskie. Podróż po bliskich Kresach”

 

Sławomir Koper „Wielkie Księstwo Litewskie. Podróż po bliskich Kresach”

 

Wielkie Księstwo Litewskie to nie tylko Litwa. Terytorium dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego rozciąga się na terenach dzisiejszej Litwy i Białorusi. Każde z tych Państw z dumą odnosi się do spuścizny największego organizmu politycznego Europy. Na ziemiach litewskich pozostały dawne stolice Księstwa; Wilno, Kowno i Troki, Białorusini remontują po swojemu siedziby dawnych rodów magnackich i przypominają, że najważniejsze dokumenty Wielkiego Księstwa zostały spisane nie w litewskim ale w ruskim języku.

Wielkie Księstwo Litewskie. Wyprawa do bliskich Kresów nie jest kontynuacją cyklu kresowego, a raczej jego uzupełnieniem. Od serii kresowej różni ją przede wszystkim narracja - to zapis współczesnych podróży, wywiadów i rozmów. Zestawia losy dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego z dzisiejszą rzeczywistością. Opowiadam o współczesności Litwy i Białorusi, o śladach polskości i wielkości na tych ziemiach, przypominając dawną chwałę Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Odwiedzając dawne magnackie siedziby wielkich rodów książęcych, nie zapominam o kosztowaniu specjałów kuchni białoruskiej i litewskiej. A przejazd przez granicę i podróż drogami Republiki Białorusi to swoiste deja vu filmów Barei. Sławomir Koper

 

- Jak wjechać do państwa Łukaszenki, czyli problemy z wizą.

- Białoruska kuchnia i piwo

- Brześć i unia brzeska oraz niesławny proces brzeski

- Grodno Batorego, Tyzenhauza, Orzeszkowej i Nałkowskiej

- Samochodem po białoruskich drogach

- Kąpiel w Świtezi - śladami wielkiej miłości wieszcza

- Wymarłe polskie wsie na Białorusi

- Radziwiłłowie. Bohaterowie czy zdrajcy?

(Kiejdany, Taurogi, Szawle, Teszle). Góra Krzyży.

- Ostatni taki Kmicic - Bułak Bułatowicz

- Kowno, najbardziej litewskie z miast (Mickiewicz, klasztor w Pożajściu)

- Prohibicja po litewsku i świńskie uszy z grochem

- Kaziuki i śledzie z grzybami

- Śladami Marszałka na Wileńszczyźnie (Druskienniki, Bezdany, Pikieliszki)

- Wilno po polsku, Troki i Karaimi.

Źródło:

https://www.wydawnictwofronda.pl/zapowiedzi/wielkie-ksiestwo-litewskie-podroz-po-bliskich-kre

 

Wydawca: Fronda

ISBN: 978-83-8079-914-1

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 464

„Kresy. Śladami wielkich Polaków” Tom 1 - 2

 

Mirek i Magda Osip-Pokrywka „Kresy. Śladami wielkich Polaków” Tom 1 - 2

 

Sposobów na poznawanie Kresów jest wiele. Ci, którzy musieli opuścić te tereny, wracają tam niczym do swoich małych ojczyzn, pełnych osobistych wspomnień. Inni jadą tam, chcąc odczuć magiczny klimat dawnej wielokulturowości tej krainy, który dziś pozostał w malowniczych ruinach świątyń i nekropoli różnych wyznań. Miłośnicy historii odszukują miejsca słynnych wydarzeń, pozostałości po wielowiekowych śladach dawnych mieszkańców, relikty przynależności tych terenów do polskiej kultury. Jeszcze inni traktują kresową wyprawę jako klasyczną turystykę mającą na celu poznawanie sąsiadujących z nami państw – Ukrainy, Białorusi, Litwy i Rosji.

Nasza najnowsza publikacja poświęcona Kresom to zachęta do podróży spersonifikowanej, gdzie opisywaną trasę wyznacza konkretna postać – wybitny kresowianin. Przygotowując się do wyboru naszych bohaterów, uświadomiliśmy sobie, jak wielu ze słynnych rodaków ma pochodzenie kresowe. Selekcja nie była prosta, jednak ograniczona objętość publikacji zmuszała do jej przeprowadzenia. Z tego powodu publikacja, planowana początkowo jako jedna książka, rozrosła się do 2-tomowego wydawnictwa, prezentując po osiem postaci w każdym z tomów. Ostatecznie wybraliśmy osoby różnego charakteru i profesji, żyjące w rozległej przestrzeni czasowej. Są wśród nich królowie, wodzowie, bohaterowie powstań, męczennicy za wiarę, poeci, pisarze i muzycy. Okres ich życia w przypadku najdawniejszych sięga średniowiecza, a w przypadku najmłodszych – schyłku XX wieku. Wybór przedstawianych miejsc ma charakter stricte autorski, jednak staraliśmy się ukazywać kluczowe dla poszczególnych postaci miejsca. Uzasadnienie doboru znajdą Państwo w krótkich opisach, które towarzyszą poszczególnym fotografiom. Przedstawiając poszczególnych bohaterów, zasadniczo staraliśmy się zachować układ chronologiczny wynikający z życiorysu postaci.

Podróż śladami naszych bohaterów to nie tylko miejsca związane z ich życiem. Czasami zakres przedstawianych miejsc rozszerzamy o nawiązanie do ich twórczości. Tak jest na przykład z rozdziałem poświęconym Henrykowi Sienkiewiczowi. Opowieść pokazuje sytuacyjne tło jednego z największych jego dzieł literackich – Trylogii. Wspinamy się więc na mury zbaraskiej twierdzy dzielnie bronionej przez Jaremę Wiśniowieckiego w „Ogniem i Mieczem”, stajemy przed ołtarzem kamienieckiej katedry, gdzie przysięgę składali tytułowy mały rycerz z Ketlingiem w „Panu Wołodyjowskim”, zaglądamy do szlacheckich zaścianków Laudy, gdzie toczy się akcja „Potopu”. W tym przypadku komentarzem do zdjęć są cytaty zaczerpnięte z powieści pisanych ku pokrzepieniu serc. Podobny charakter ma cześć rozdziału o Adamie Mickiewiczu, odnosząca się do Półwyspu Krymskiego, ilustrowana poetyckimi cytatami z „Sonetów krymskich”.

Innym przykładem jest rozdział poświęcony marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu. Tu poza jego ukochaną Wileńszczyzną i ulubionym uzdrowiskiem Druskieniki opowieść została rozszerzona o podróż na najważniejsze legionowe pola bitewne. I tak odnajdziemy tu pola chwały na miejscu największej bitwy Legionów Polskich pod Kostiuchnówką na Wołyniu, pokonamy marszrutę, którą pokonali żołnierze przyszłej Żelaznej Brygady pod dowództwem Józefa Hallera w Gorganach oraz zwiedzimy umocnienia twierdzy w Bobrujsku, gdzie walczyli Dowborczycy z I Korpusu Polskiego.

Za każdym razem proponowaną trasę prezentujemy na poglądowej mapie, na której zaznaczamy lokalizację kluczowych miejsc, co zainteresowanym może pomóc w samodzielnym wyruszeniu na taką kresową wyprawę. Warto poznawać historię Polski, by lepiej rozumieć wszystko, co dzieje się dzisiaj w naszej Ojczyźnie. Sięgajmy więc chętnie po takie lekcje dziejów, jak ta, którą proponują nam autorzy tego niezwykłego albumu, prowadząc nas przez miejsca związane z życiem słynnych kresowiaków: miasta i wsie dawnej Rzeczpospolitej, pola bitewne, kresowe nekropolie, grobowce i pomniki pamięci, zakątki uwiecznione w poezji narodowych wieszczów i na stronach znanych powieści.

 

Mirek i Magda Osip-Pokrywka tworzą zespół dziennikarsko-fotograficzny. Podróżują po świecie i publikują materiały o ciekawych miejscach, krajach i kulturach w magazynach podróżniczych, pismach popularnonaukowych i periodykach krajoznawczych. Są autorami kilku przewodników turystycznych po krajach europejskich, a także leksykonów zabytków architektury kresowej.

 

Album na stronie wydawcy:

https://www.jednosc.com.pl/sklep/5199/kresy-sladami-wielkich-polakow-dwa-tomy-w-etui

 

Wydawca: Jedność

ISBN: 9788381443296

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 792

„Wilno. Dzieje i obraz miasta”

 

Ryszard Jan Czarnowski, Eugeniusz Wojdecki  „Wilno. Dzieje i obraz miasta”

 

O ile większość miast, świecących jak drogie kamienie w koronie dawnej Rzeczypospolitej, poszczycić się może jedną jedyną legendą założycielską, o tyle Wilno ma ich nadmiar. Nawiązując do początkowych wywodów autorów, możemy powiedzieć, że książka ta traktowała będzie o mieście – stolicy bałtyckich legend. Brzmi to może niezwykle egzaltowanie i ociera się o grafomanię, ale jak wiadomo… w każdej legendzie jest źdźbło prawdy. Każdemu, kto odwiedza Wilno, jawi się ono jako perła baroku poprzetykana gdzieniegdzie spóźnionym, do zachodniej Europy, gotykiem. Upstrzone wielością kamienic nie ma centralnego rynku, który dla lokowanych wówczas miast wyznaczał jestestwo, punkt odniesienia. Spotykamy natomiast liczne ślady sięgania do wzorców antycznych, czego doskonałym przykładem jest chociażby miejscowa katedra.

 

Autorzy, opracowując ten niezwykły album, wykonali tytaniczną pracę. Uraczyli nas mnóstwem informacji, znanych i nieznanych epizodów z dziejów miasta i życia wielkich jego mieszkańców. Zostały zaprezentowane w sposób bezpretensjonalny, autentyczny, często ‘od serca’. Opowieść panów, Czarnowskiego i Wojdeckiego czyta się jednym tchem, choć jej rozmiary są ogromne. W żadnym razie ta pięknie ilustrowana książka nie jest przewodnikiem po Wilnie. Najważniejsze jest co innego. To wolna od poprawnościowych wymogów, zwarta historia miłosna: o uczuciu do ojczyzny, tradycji, historii, do wszystkiego, co tak pięknie gra nam czasem w duszy (z recenzji, Krzysztof Masłoń).

Ryszard Jan Czarnowski – pisarz, teoretyk sztuki, grafik. Działacz drugoobiegowego ruchu wydawniczego w PRL, za co został uhonorowany, przez Ministra Kultury i Sztuki RP, odznaczeniem Zasłużonego Działacza Kultury. Autor opracowań na ten temat, m.in.: „Lwów. Legenda zawsze wierna” oraz „Lwów – sacrum et profanum”, „Lwów. Dzieje miasta”.

Eugeniusz Wojdecki – założyciel i wydawca „podziemnego” wydawnictwa LOGOS. Za działalność wydawniczą odznaczony przez Ministra Kultury i Sztuki odznaczeniem Zasłużonego Działacza Kultury. Ciekawy świata podróżnik, fotografik i filmowiec. Każda jego podróż to tysiące zdjęć, godziny filmów i nowe breloki, do liczącej ponad trzy tysiące egzemplarzy kolekcji.

Odbiorcy:

– miłośnicy historii Polski

– amatorzy turystyki

– osoby wrażliwe na piękno architektury i sztuki

Dlaczego warto sięgnąć po tę książkę?

Autorzy starali się skupić na najważniejszych wydarzeniach z historii Wilna, tematach zupełnie nieznanych, bądź zapomnianych. Jednocześnie obdarzyli swoją publikację bogatym wachlarzem ilustracji: fotografii, dokumentów, reprodukcji malarstwa i grafik. Jest to zatem pierwsze tak szerokie ujęcie dziejów Wilna zawarte w formie gawędy, dalekie od sztampy trudnych do przyjęcia opracowań naukowych pisanych ex cathedra.

 

Książka na stronie wydawcy:

https://www.jednosc.com.pl/sklep/3102/wilno-dzieje-i-obraz-miasta

 

Wydawca: Jedność

ISBN: 9788379713394

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 416

„Aligator w Wilnie”

 

Piotr Jezierski „Aligator w Wilnie”

 

„Aligator w Wilnie” to tytuł książki, której premiera miała miejsce w litewskiej stolicy. Jej autorem jest polski pisarz i kulturoznawca Piotr Jezierski. Publikacja nawiązuje do cyklu Zbigniewa Nienackiego o Panu Samochodziku i innych klasyków polskiej powieści dla młodzieży.

Źródło:

https://www.polskieradio.pl/399/7978/Artykul/2870443,Aligator-w-Wilnie-Intrygujaca-powiesc-z-historia-Polski-i-Wilenszczyzny-w-tle

 

Rozmowa z autorem

 

 Więcej o powieści:

https://www.polskieradio24.pl/399/7978/Artykul/2877053,Historia-i-przygoda-Premiera-ksiazki-Aligator-w-Wilnie

Strona autora:

https://www.facebook.com/PiotrJezierskiAutor

 

 

Wydawca: Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”

ISBN: 978-83-952591-2-8

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 180

„Wilno i okolice. Przewodnik”

 

Jędrzej Majka „Wilno i okolice. Przewodnik”

 

Najnowszy, bardzo szczegółowy i bogato ilustrowany przewodnik po zabytkach Wilna ze szczególnym uwzględnieniem miejsc sakralnych. Autor podąża śladami wielkich Polaków, którzy żyli i tworzyli w tym wyjątkowym mieście. Przewodnik został podzielony na osiem części (Góra Zamkowa i Plac Katedralny, Od katedry do ratusza, Wokół Ostrej Bramy, Rossa - dzielnica cmentarzy, Zarzecze, Antokol, Aleja Giedymina i Zwierzyniec, Snipiszki), uzupełnionych o rozdział „Okolice Wilna". Każda część została poprzedzona szczegółowym wycinkiem z planu miasta. Przewodnik zawiera pakiet niezbędnych informacji dotyczących planowania podróży na Litwę.

Do przewodnika dołączono dwa obrazki - reprodukcje wizerunków: Matki Bożej Ostrobramskiej i Jezusa Miłosiernego (z Wilna).

 

Źródło:

https://www.aromatslowa.pl/wilno-i-okolice-przewodnik-jedrzej-majka

 

Wydawca: Wydawnictwo AA

ISBN: 978-83-7864-170-4

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 144

Konkurs książkowy - wyniki

 

Konkurs książkowy - wyniki

 

W organizowanym przez Zapomnianą Bibliotekę konkursie książkowym 

do wygrania była publikacja „Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Historia, sztuka, przyroda”: 

https://vistulana.pl/produkt/cmentarz-na-rossie-w-wilnie-historia-sztuka-przyroda

 

Nagrodę ufundowało Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”

 

Aby wzbogacić księgozbiór o monografię poświęconą dziejom 

jednej z polskich nekropolii narodowych, należało podać nazwiska trzech zasłużonych

dla polskiej kultury i sztuki osób, których prochy spoczywają na tym wileńskim cmentarzu.. 

Zgodnie z regulaminem, nagrodzona została 7 nadesłana prawidłowa odpowiedź. 

 

Laureatem konkursu został Piotr W. z Warszawy, 

który wymienił nazwiska Joachima Lelewela, Antoniego Wiwulskiego oraz Eustachego Tyszkiewicza.

  

Gratuluję zwycięzcy i dziękuję wszystkim uczestnikom za udział w konkursie.

Zachęcam także do odwiedzania strony fundatora nagrody – 

Wydawnictwa Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana” 

https://vistulana.pl

:)

Konkurs książkowy

 

Konkurs książkowy

 

Zapomniana Biblioteka oraz Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”

zapraszają do udziału w konkursie książkowym, w którym można wygrać egzemplarz książki

„Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Historia, sztuka, przyroda”:

https://vistulana.pl/produkt/cmentarz-na-rossie-w-wilnie-historia-sztuka-przyroda 

Aby wzbogacić księgozbiór o wspaniałą monografię poświęconą dziejom 

jednej z polskich nekropolii narodowych, należy podać nazwiska trzech zasłużonych

 dla polskiej kultury i sztuki osób, których prochy spoczywają na tym wileńskim cmentarzu.

 

Odpowiedzi proszę przesyłać na adres e-mail: zbkonkurs@interia.pl 

w terminie do dnia 9 kwietnia 2021 r.

 

Wygrywa 7 nadesłana prawidłowa odpowiedź. 

 

Fundatorem nagrody książkowej jest 

Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”.

 

Wszelkie wątpliwości i reklamacje rozstrzyga organizator konkursu - Zapomniana Biblioteka.

 

Powodzenia. J

„Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Historia, sztuka, przyroda”

 

Anna Sylwia Czyż, Bartłomiej Gutowski (red. naukowa)

„Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Historia, sztuka, przyroda”

 

Prezentowana monografia, wydana przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA i Towarzystwo Naukowe “Societas Vistulana”, jest pierwszym tak wszechstronnym i wieloaspektowym opracowaniem poświęconym wileńskiej nekropolii. Publikacja wpisuje się w nurt badań naukowych nad dziedzictwem kultury i sztuki polskiej pozostającej poza granicami Rzeczypospolitej. Z satysfakcją przekazujemy Czytelnikom książkę, w której niezwykle rzetelnie opracowane teksty, opatrzone bogatym materiałem ilustracyjnym, uzupełnionymi przez nieznane dotąd archiwalia, wzajemnie dopełniają się, tworząc jednorodną opowieść. Uwzględnia ona zarówno historię miejsca, ocenę wartości artystycznej nagrobków, grobowców i kaplic, epigrafikę nagrobną, jak i kompozycję przestrzenną cmentarza z analizą szaty roślinnej. Książka jest poniekąd kroniką wileńskiej Rossy, ukazującą równocześnie symboliczne znaczenie tej nekropolii.

 

Akcja wywożenia metalowych elementów ze Starej Rossy w 1975 r.

Książka na stronie wydawcy:

https://vistulana.pl/produkt/cmentarz-na-rossie-w-wilnie-historia-sztuka-przyroda

Więcej o publikacji:

https://dzieje.pl/ksiazki/cmentarz-na-rossie-w-wilnie-historia-sztuka-przyroda

 

Wydawca: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”

ISBN 978-83-66172-13-5

ISBN 978-83-65548-44-3

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 606

„Kresowa Atlantyda”

 

Stanisław Sławomir Nicieja „Kresowa Atlantyda”

Historia i mitologia miast kresowych. Tom XV – Wilno

 

W XV tomie „Kresowej Atlantydy” autor zawędrował na drugi biegun Kresów. Jeśli Lwów – miasto o wyjątkowym znaczeniu w kulturze polskiej możemy uznać za biegun południowy, to Wilno – o podobnej pozycji w polskiej historii – możemy nazwać biegunem północnym. Pomiędzy tymi dwoma metaforycznymi biegunami zamknięte są dzieje polskich Kresów Wschodnich.

 

O Wilnie powstało dziesiątki książek, tysiące artykułów, wierszy i wspomnień. Nicieja potraktował temat bardzo oryginalnie – tak nikt dotychczas nie uczynił. Przedstawiając dzieje Wilna, autor zderzył ze sobą frontalnie tak różne i tak odmiennie zapisane w historii postacie,  jak choćby Józef Piłsudski i Feliks Dzierżyński, Stanisław Cat-Mackiewicz i Witold Hulewicz, Czesław Miłosz i Jerzy Putrament, Leopold Tyrmand, Franciszek Walicki i Tadeusz Konwicki.

 

 Prof. Stanisław Sławomir Nicieja "Śladami Kresowej Atlantydy" (05.07.2020)

Źródło:

http://wydawnictwoms.pl

  

Wydawca: Wydawnictwo MS

ISBN: 078-83-61915-76-8

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 336

„Wracając do Wilna”

Tadeusz Tomaszewski „Wracając do Wilna”

Tadeusz Tomaszewski urodził się w 1957 r. na Wileńszczyźnie, ukończył studia aktorskie w Mińsku na Białorusi oraz reżyserskie w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Pracował następnie w Instytucie Polskim w Wilnie jako koordynator przedsięwzięć kulturalnych, a od ponad 10 lat jest redaktorem audycji polskich w wileńskim Radiu Litewskim. Od wielu lat śledzi losy dawnych wilnian – głównie Polaków, którzy albo urodzili się w Wilnie w okresie Dwudziestolecia międzywojennego, albo spędzili w mieście nad Wilią ważne lata swego życia. Książka Wracając do Wilna jest efektem licznych rozmów z tymi osobami, prowadzonych już na początku XXI wieku. Zawiera 21 wywiadów; wśród rozmówców Autora znaleźli się wybitni przedstawiciele polskiej kultury, sztuki i nauki, między innymi Barbara Skarga, Hanna Świda-Ziemba, Danuta Szaflarska, Emil Karewicz, Jadwiga Pietraszkiewicz, Romuald Twardowski, Franciszek Walicki, mieszkający po wojnie w Polsce w jej nowych granicach; a także osoby, które w Wilnie pozostały: Polka Janina Gieczewska i Litwinka Birutė Mackonytė.

„Jest to książka nie tyle napisana, co «nagadana», zbiór wspomnień sięgających czasów polskiego Wilna i okresu wojny oraz lat powojennych, przez większość moich rozmówców spędzonych w nowej Polsce, tej bez Wilna, do którego jednak każdy z nich tak czy inaczej wracał. Ci natomiast, którzy Wilna nie opuścili, sięgali we wspomnieniach do lat swojego dzieciństwa i młodości, przywołując obrazy miasta sprzed epoki powszechnego dostępu do techniki fotograficznej i filmowej. Jest zgrabne litewskie słowo: pakeleivis, znaczące tyle, co towarzysz podróży. Słuchając opowieści o powrotach do niegdysiejszego i współczesnego Wilna, czułem się takim cichym pakeleivisem, zasłuchanym w głosy ludzi na zawsze z tym miastem związanych i ich niepowtarzalne historie. Zebrane razem składają się one na portret zbiorowy wilnian XX wieku i historię miasta, do którego się wraca”. (Ze wstępu Tadeusza Tomaszewskiego do książki).

Teksty uzupełnia zbiór kilkudziesięciu fotografii; większość z nich pochodzi z archiwów rodzinnych rozmówców autora książki (wiele zdjęć nie było dotąd publikowanych), a część to fotografie Wilna i Wileńszczyzny z okresu Dwudziestolecia. Ponadto w książce zamieszczono dwie oryginalne, historyczne mapy: Wileńszczyzny oraz śródmieścia Wilna w latach 30. XX wieku.

Rozmówcami p. Tadeusza Tomaszewskiego są:

1. Stanisław Morelowski (ur. w 1931 r. w Wilnie), architekt, syn Mariana Morelowskiego, historyka sztuki, profesora Uniwersytetu Stefana Batorego.

2. Zofia Jamontt (ur. w 1928 r. w Wilnie, zm. w 2013 r. w Poznaniu), córka Macieja Jamontta, wileńskiego adwokata (aresztowany w październiku 1939 r. przez Sowietów, zmarł rok później w więzieniu w Mińsku).

3. Józefa Hennelowa (ur. w 1925 r. w Wilnie), od 1948 r. związana przez wiele lat z redakcją „Tygodnika Powszechnego” w Krakowie.

4. Janina Gieczewska (ur. w 1924 r. w Wilnie), mieszkająca w Wilnie do dziś, polonistka, była redaktorka podręczników w języku polskim na Litwie, obecna prezes Polskiej Sekcji Wileńskiej Wspólnoty Więźniów Politycznych i Zesłańców.

5. Stefan Burczyk (ur. w 1924, mieszkał w Wilnie w l. 1925–1945, zm. w 2014 r. w Olsztynie), aktor teatralny i filmowy (m.in. Aktorzy prowincjonalni, Jeszcze nie wieczór).

6. Danuta Szaflarska (ur. w 1915 r., zm. w 2017 r.), w Wilnie przebywała od sierpnia 1939 r. do lata 1941 r.; grała na polskiej scenie teatralnej w Wilnie w okresie rządów litewskich (1939–1940) i sowieckich (1940–1941), później przedostała się do Warszawy; powszechnie znana i lubiana aktorka filmowa (Zakazane piosenki, Skarb, Pora umierać), także teatralna.

7. Emil Karewicz (ur. w 1923 r. w Wilnie), aktor teatralny i filmowy, debiutował w 1941 r. w wileńskim Teatrze Małym; w l. 1944–1947 żołnierz „ludowego” Wojska Polskiego; szeroko później znany i popularny dzięki rolom w Krzyżakach i serialu Stawka większa niż życie.

8. Maciej Musa Konopacki (ur. w 1926 r. w Wilnie), Tatar, muzułmanin, syn Hassana Konopackiego, oficera armii carskiej, później działacza społeczności tatarskiej i białoruskiej w Wilnie.

9. Maria Janina Michejda (ur. w 1924 r. w Wilnie, zm. w 2010 r.), pochodziła z rodziny Kiełczewskich, a po matce z Wańkowiczów (krewna Melchiora); w czasie wojny łączniczka i sanitariuszka w Armii Krajowej; potem więziona w sowieckim łagrze; tłumaczka z języka angielskiego.

10. Wacław Dziewulski (ur. w 1924 r. w Wilnie), syn Władysława Dziewulskiego, astronoma, profesora i rektora Uniwersytetu Stefana Batorego, twórcy Obserwatorium Astronomicznego w Wilnie w latach 30.

11. Barbara Skarga (ur. w 1919 r., zm. w 2009 r.), studentka Uniwersytetu Stefana Batorego, w czasie wojny żołnierz Okręgu Wileńskiego ZWZ i AK, uczestniczka operacji „Ostra Brama”, potem do końca 1955 r. więziona przez Sowietów; filozof, etyk, profesor Polskiej Akademii Nauk, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

12. Leszek Jan Malinowski (ur. w 1925 r. w Wilnie, zm. w 2010 r.), uczestnik konspiracji Armii Krajowej, po wojnie kurier podziemia między Polską a Zachodem; później historyk literatury; niezwykle zasłużony dla dokumentowania historii i kultury polskiego Wilna i Wileńszczyzny: inicjator i redaktor „Wileńskich Rozmaitości” (1990–2010), współtwórca serii książek Biblioteka Wileńskich Rozmaitości oraz Encyklopedii Ziemi Wileńskiej.

13. Birutė Mackonytė (ur. w 1928 r., zm. w 2017 r.), wilnianka, Litwinka, dziennikarka, autorka powieści kryminalnych; córka Rapolasa Mackonisa (Rafała Mackiewicza), litewskiego działacza narodowego w Wilnie w okresie Dwudziestolecia międzywojennego i w latach wojny, w l. 1952–1956 więźnia łagru.

14. Tadeusz Bujnicki (ur. w 1933 r. w Wilnie), historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; syn Teodora Bujnickiego, przedwojennego literata, poety, członka grupy Żagary.

15. Andrzej Zgorzelski (ur. w 1934 r. w Wilnie, zm. w 2017 r.), filolog anglista, profesor Uniwersytetu Gdańskiego; syn Czesława Zgorzelskiego, polonisty, po wojnie profesora na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

16. Irena Totwen-Nowakowska (ur. w 1924 r., w Wilnie mieszkała w l. 1925–1945), wraz z matką Olgą i siostrą Ewą tworzyła Wileński Teatr Łątek (czyli marionetek), działający najpierw w Wilnie, a po wojnie kolejno w Białymstoku, Łodzi i Gdańsku.

17. Hanna Świda-Ziemba (ur. w 1930 r. w Wilnie, zm. w 2012 r.), córka wileńskiego adwokata (Witold Świda, późniejszy profesor Uniwersytetu Wrocławskiego) i lekarki; socjolog, w czasach PRL-u aktywna w opozycji, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

18. Romuald Twardowski (ur. w 1930 r. w Wilnie), kompozytor i pedagog, wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej, potem Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w warszawie.

19. Jadwiga Pietraszkiewicz (ur. w 1919 r. w Nalibokach w województwie nowogródzkim, zm. w 2013 r.), córka organisty w Chorzowie pod Mołodecznem; śpiewaczka operowa (sopran) i pedagog; po wojnie solistka Litewskiego Teatru Opery i Baletu, występowała też w Moskwie i Leningradzie, a od w 1959 r. w Polsce.

20. Franciszek Walicki (ur. w 1920 r., zm. w 2015), w Wilnie mieszkał w l. 1922–1942; po wojnie organizator życia muzycznego, promotor w Polsce jazzu, potem bigbitu i rocka, opiekun artystyczny zespołów (Czerwono-Czarni, Niebiesko-Czarni, Breakout, SBB), autor tekstów przebojów Czesława Niemena, Miry Kubasińskiej, Ady Rusowicz, Piotra Szczepanika…

21. Lidia Zonn (ur. w 1934 r. w Wilnie), córka astronoma Włodzimierza Zonna, przed wojną studenta i pracownika Uniwersytetu Stefana Batorego, po wojnie profesora Uniwersytetu Warszawskiego; montażystka filmowa, wykładowca PWSFTviT w Łodzi.

Źródło:

http://www.czytelnik.pl/?ID=ksiazka&ID2=519&nazwa_dzialu=BESTSELLERY

Wydawca: Czytelnik

ISBN:  978-83-07-03430-0

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 428

„Kresowi Sarmaci”

Joanna Puchalska „Kresowi Sarmaci”

„Kresowi Sarmaci”, kolejne po „Dziedziczkach Soplicowa” wydawnictwo związane z tematyką kresową w dorobku Joanny Puchalskiej, to jedna z najlepszych książek z niemal stu, jakie przeczytałem w upływającym 2015 r. Postacie przedstawione na kartach książki łączy nie tylko pochodzenie, lecz przede wszystkim przywiązanie do tradycji, polskości i dawnych ideałów. Wśród źródeł po jakie sięgała autorka pracując nad publikacją nie brak wspomnień i pamiętników, dzięki czemu udało się jej stworzyć niezwykle plastyczny, wiarygodny i ciepły obraz świata, który bezpowrotnie przeminął.

Dwór w Otmycie. Fot. Jan Bułhak. Źródło: Joanna Puchalska „Kresowi Sarmaci”, s. 215.

Jeden z rozdziałów poświęcony jest latom dziecinnym Jana Bułhaka. Przyszły wybitny fotografik spędził je w dworku w Ostaszynie położonym w pobliżu Nowogrodka. Obserwujemy jak pośród malowniczych lasów, nad brzegami Świtezi dojrzewa miłość do ziemi ojczystej oraz kształtuje się wrażliwość artystyczna młodego człowieka. Autorka nie szczędzi czytelnikowi detali, ułatwiających przeniesienie się do schyłkowych lat XIX stulecia. Wraz z małym Jankiem i jego rodzicami odwiedzamy okoliczne dwory, należące do skoligaconych z Bułhakami rodzin. Zasiadamy do stołów, na których królują potrawy przyrządzone ze składników pochodzących z własnych pól i folwarków. Przysłuchujemy się dyskusjom starszych. Mimo że w tamtych czasach dzieci przy stole nie odzywały się nie pytane, zniecierpliwione potrafiły porozumieć się ze sobą wzrokiem i bezgłośnie umówić na wyprawę po słodkie poziomki do najbliższego lasu.

Sielskie obrazki ukazane w tym rozdziale nieodparcie kojarzą się ze scenkami wyjętymi z klasycznych powieści dla młodych czytelników autorstwa Kornela Makuszyńskiego. Nie wszystkie historie są jednak aż w tak wielkim stopniu wypełnione słońcem i beztroską jak ta przedstawiona powyżej. Każdy z rozdziałów zawiera niezwykle precyzyjną rekonstrukcję codziennego życia Polaków, mieszkających na wschodnich rubieżach dawnej Polski.

Nie można zapominać, że XIX wiek upłynął naszym przodkom na marzeniach i walce o powrót Rzeczypospolitej na mapę Europy. Na niemal czterystu stronach książki Joanny Puchalskiej przeczytamy wiele dramatycznych opowieści, których bohaterami są powstańcy, działacze niepodległościowi, żołnierze, duchowni, politycy i ziemianie. Niewielu z nich miało szczęście zachować w pamięci choć okruchy wspomnień z lat, kiedy na polskim tronie zasiadał Stanisław August Poniatowski. Autorka we wstępie zdradza, że w składającej się czternastu opowieści książce, przedstawiła jedynie bohaterów, których losy potrafiły poruszyć jej emocje. Stąd też ukazane przez nią historie wzruszają, czasem rozśmieszają i zmuszają do refleksji. Polecam.

Wydawca: Fronda

ISBN: 978-83-8079-010-0

Rok wydania: 2015
Liczba stron: 392

„Cmentarz Bernardyński w Wilnie 1810-2010”

„Cmentarz Bernardyński w Wilnie 1810-2010”

Cmentarz Bernardyński w Wilnie jest jedną z najsłynniejszych i najpiękniejszych litewskich nekropolii. W październiku 2010 r. minęło 200 lat od chwili jego założenia na Zarzeczu między ulicami Połocką (Polocko] i Żwirową (Žvirgždyno) na prawym brzegu Wilenki z inicjatywy niemieckiej kongregacji rzymskokatolickiej im. św. Marcina przy kościele św. Anny.

Edycja prezentuje szczegółową analizę historii cmentarza, zwyczaje i tradycje pogrzebowe mieszczan. Podany jest również opis niezwykle cennego i rzadkiego zdobnictwa budowli sakralnych i inskrypcji nagrobnych z okresu trzeciej dekady XIX w. na Litwie. Autorzy w oparciu o szereg źródeł po raz pierwszy podają szczegółową listę osób pochowanych na cmentarzu Bernardyńskim, podsumowują doświadczenie renowacji cmentarza. Wydanie dopełniają lista odnowionych pomników nagrobnych oraz życiorysy wybitnych osobistości krajowych i wilnian.

Książka będzie pomocna osobom interesującym się przebogatą historią Wilna, życiem kulturalnym i społecznym wielonarodowościowego miasta. (z książki)

Fot. 1. Kaplica cmentarna. Ok. 1930 r. Fot. J. Bułhak. LMAVB RS, 

źródło: „Cmentarz Bernardyński w Wilnie 1810-2010”, s. 173.

Fot. 2. Grób Karola Dmiszewicza (1861-1896). Ok. 1900 r. Fot. S. Fleury. LNM, 

źródło: „Cmentarz Bernardyński w Wilnie 1810-2010”, s. 144.

Książka ukazała się w językach litewskim i polskim w nakładzie 1000 egzemplarzy w każdym języku.

---

Organizatorzy projektu:

Fundacja Wspierania Współpracy Litewsko-Polskiej im. Adama Mickiewicza

Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

Wydawca: Versus aureus

ISBN: 978-9955-34-406-3

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 776

Więcej o książce:

http://www.radaopwim.gov.pl/article_details/1050/maja-wilno-litwa/

oraz:

http://dzieje.pl/ksiazka/cmentarz-bernardynski-w-wilnie-1810-2010

"Druga bitwa o Monte Cassino i inne opowieści"

Aleksandra Ziółkowska-Boehm "Druga bitwa o Monte Cassino i inne opowieści"

Aleksandra Ziółkowska-Boehm, mieszkająca w Stanach Zjednoczonych pisarka miała przywilej pracować przez kilka lat jako sekretarka i asystentka Melchiora Wańkowicza. Wiele dzieł tego klasyka reportażu stoi na półkach mojej biblioteczki. Pamiętam też, że kilkanaście lat temu, po lekturze „Karafki La Fontaine'a” sięgnąłem po niewielką książeczkę jej autorstwa pt. „Blisko Wańkowicza” będącą podsumowaniem współpracy z wybitnym pisarzem. Wańkowicz w testamencie przekazał autorce swoje imponujące archiwum a jego duch często powraca w twórczości pisarki. Również książkę „Druga bitwa o Monte Cassino i inne opowieści” otwiera historia o ostatnich dniach życia córki pisarza - Krystyny Wańkowiczówny, znanej czytelnikom m.in. z powieści „Ziele na kraterze.” Relacja ta powstała w oparciu o wspomnienia Janusza Brochwicza-Lewińskiego „Gryfa” – świadka śmierci dziewczyny w szóstym dniu powstania warszawskiego.

Połowa sierpnia. Stanowisko strzeleckie przy Placu Zamkowym, pomiędzy Piwną i Ślepą.

Strzela z błyskawicy z lewego ramienia plutonowy podchorąży Jerzy Sikorski, 

obok kapral Jerzy Łyczkowski. Fot. Wiesław Chrzanowski. 

Źródło: Aleksandra Ziółkowska-Boehm „Druga bitwa o Monte Cassino i inne opowieści,” s. 40.

Elementem łączącym wszystkie historie przedstawione przez autorkę w tym obszernym tomie jest właśnie okres wojny i okupacji oraz wplecione weń losy kilkudziesięciu Polaków. Kiedy zerknąłem do spisu treści byłem przekonany, że w książce znajdę tylko dziewięć opowieści. Nic bardziej błędnego. Każdy z rozdziałów składa się z bardzo wielu barwnych, często dramatycznych epizodów tworząc wciągającą mozaikę historyczną.

Okładka pierwszej książki Aleksandry Ziółkowskiej-Boehm „Blisko Wańkowicza.” 

Fot. Autor Bloga.

W książce znajdziemy cały szereg emocjonujących, nie znanych szerzej historii: wspomnień z powstania warszawskiego, z ogarniętego wojną Wołynia, Wileńszczyzny i Polesia. Zapoznamy się z nieznaną wersją kluczowego momentu bitwy pod Monte Cassino oraz różnymi aspektami życia byłych żołnierzy polskiego państwa podziemnego na obczyźnie. Gdzieniegdzie pośród tragicznych historii znajdziemy wplecione bardziej radosne wspominki, jak np. o dziecinnych zabawach z dawnych lat. O grze w cymbergaja, dwa ognie i w klasy. Trudno się nie zgodzić z autorką zdania „Nie tylko zabawy były trochę inne, ale my, dzieci, byliśmy inni.”[1]

Aleksandra Ziółkowska-Boehm pozostaje lub pozostawała w przyjacielskich relacjach z większością bohaterów swej książki. Zaowocowało to powstaniem niezwykłego dzieła wypełnionego bardzo osobistymi wspomnieniami postaci, które często anonimowo, ale zapisały się złotymi zgłoskami w historii naszego kraju. Bohaterowie udzielili zgody na zamieszczenie w niniejszej publikacji prywatnej korespondencji z autorką, dzięki czemu książka zyskuje inny, bardziej osobisty wymiar.

Wydawnictwo: Iskry

ISBN: 978-83-244-0363-9
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 516

---

[1] Aleksandra Ziółkowska-Boehm „Druga bitwa o Monte Cassino i inne opowieści,” s. 246.