„W służbie wolnej Polski”

Dariusz Buras „W służbie wolnej Polski”

Organizacja i działalność Policji Państwowej w województwie kieleckim w latach 1919-1939

Policja Państwowa II RP uznawana była za jedną z najlepszych organizacji utrzymywania porządku i bezpieczeństwa publicznego na starym kontynencie. W ciągu stosunkowo krótkiego okresu dwudziestolecia międzywojennego udało się stworzyć organ, w którym aż 40% kadry oficerskiej legitymowało się wyższym wykształceniem, a 80 % niższych funkcjonariuszy ukończyło przeszkolenie zawodowe w szkołach policyjnych. Niestety polska policja, w tym także policja w województwie kieleckim zmagała się z problemami finansowymi oraz brakami sprzętowymi. Trzeba nadmienić, że na początku lat dwudziestych większość komisariatów i posterunków policyjnych w województwie nie posiadało telefonów.

Braki funduszy sprawiały, że kurczył się stan osobowy policji a ciągły wzrost przestępczości powodował nadmierne przeciążenie pracą funkcjonariuszy. Mimo to policja kielecka należała do ścisłej czołówki w kraju pod względem ilości zatrudnionych policjantów i dość dobrze wywiązywała się z nałożonych na nią zadań. Warty przypomnienia jest w tym miejscu fakt, że województwo kieleckie zajmowało czołowe miejsca w Polsce w kategoriach przestępstw pospolitych: ciężkich uszkodzeń ciała i kradzieży, a tutejsza policja mogła się pochwalić bardzo wysokim wskaźnikiem wykrywalności. W przypadku zabójstw i ciężkich uszkodzeń ciała wskaźnik ten oscylował wokół 90 %.

O ile ukazywały się już publikacje poświęcone historii Policji Państwowej w okresie dwudziestolecia międzywojennego, to niewiele jest opracowań przedstawiających dzieje tej formacji w skali województw. Jednym z nich jest książka Dariusza Burasa „W służbie wolnej Polski. Organizacja i działalność Policji Państwowej w województwie kieleckim w latach 1919-1939.” Składa się ona z sześciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym autor uwypuklił przemiany oraz kształtowanie się struktur policyjnych na ziemi kieleckiej po 24 lipca 1919 r. Jest to data uchwalenia przez Sejm Ustawodawczy ustawy o Policji Państwowej. W rozdziale drugim poruszono tematykę związaną z metodami pracy policji: wywiadem, inwigilacją, obserwacją, prowokacją a także działalnością pionu zajmującego się sprawami politycznymi. Rozdział trzeci, poświęcony został na przedstawienie walki z przestępczością kryminalną oraz sprawami zabezpieczenia porządku publicznego. W rozdziałach czwartym i piątym poruszono problem udziału policji państwowej w walce z ruchem komunistycznym oraz ze szpiegostwem. Ukazano działania policji w przypadku wystąpień politycznych a także udział w likwidowaniu buntów w zakładach karnych.[1] Rozdział szósty dotyczy zagadnień związanych ze stosunkiem policji do legalnych partii politycznych.

Pracę Dariusza Burasa uzupełniają aneksy. Pierwszy zawiera biogramy komendantów wojewódzkich Policji Państwowej w Kielcach w omawianym okresie: Jarosława Barwicza, Bronisława Ludwikowskiego, Czesława Grabowskiego, Józefa Piątkiewicza oraz Jana Misiewicza. W drugim aneksie znajdziemy krótkie życiorysy siedmiu policjantów, którzy polegli w czasie wykonywania czynności służbowych. Zamieszczono także wiele tabel zawierających dane statystyczne dotyczące m.in. wykrywalności przestępstw w województwie kieleckim. Polecam.

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Grado, Adam Marszałek

ISBN: 978-83-62941-60-5

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 259

---

[1] O buncie w więzieniu na Świętym Krzyżu pisał w swej pracy Bartosz Grzegorz Kułan. Patrz recenzja: http://www.zapomnianabiblioteka.pl/2014/08/bunt-w-wiezieniu-na-swietym-krzyzu.html

„Zofia – matka Żegoty. Wspomnienia o Zofii Kossak-Szatkowskiej”

„Zofia – matka Żegoty. Wspomnienia o Zofii Kossak-Szatkowskiej”

Zebrała i opracowała Jadwiga Mrożek-Myszkowska

Niemal zapomniana dziś Zofia Kossak-Szatkowska należała przed II wojną światową do grona najpopularniejszych polskich pisarzy. W 1936 r. została uhonorowana nawet Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury. Do najbardziej znanych dzieł autorki należą bez wątpienia powieści: historyczna „Krzyżowcy,” autobiograficzna „Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917-1919” oraz trzytomowa saga rodziny Kossaków „Dziedzictwo.”

Jadwiga Mrożek-Myszkowska przedstawiła postać Zofii Kossak wykorzystując do tego celu dziesiątki wypowiedzi osób bliskich autorce „Bez oręża,” jak również wybitnych literatów polskich z Marią Dąbrowską i Melchiorem Wańkowiczem na czele. Otrzymaliśmy dzięki temu nie tylko portret pisarki, której kandydatura rozważana była przez Polską Akademię Umiejętności w kontekście zgłoszenia do Literackiej Nagrody Nobla lecz przede wszystkim wizerunek kobiety o szerokich zainteresowaniach, pełnej ciepła, życzliwości i męstwa.

Fot. 1. Zofia Kossak, zdjęcie z czasów pobytu w Skowródkach 1913 rok, 

źródło: „Zofia – matka Żegoty…”, s. 33.

W 1942 r. Zofia Kossak-Szatkowska oraz Wanda Krahelska utworzyły Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom, który wkrótce przekształcił się w Radę Pomocy Żydom „Żegota.” Już pośmiertnie, w 1989 r. otrzymała za swą działalność w czasie okupacji medal oraz dyplom „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.”

Świadectwem bohaterskiej postawy Zofii Kossak-Szatkowskiej jest m.in. relacja pewnej żydowskiej dziewczynki, którą pisarka uratowała z krakowskiego getta. Wspomina ona, że pani Zofia bezinteresownie pomogła dziesiątkom ludzi przetrwać wojenną gehennę zabiegając m.in. o fundusze dla osób, które uciekły z getta, czy też pośrednicząc w wyrabianiu fałszywych dokumentów. Zofia Kossak kierowała również Ochronką dla ludzi, którzy potrzebowali pomocy w trudnych czasach okupacji.

Książkę uzupełnia bogate kalendarium poświęcone życiu i twórczości Zofii Kossak- Szatkowskiej. Znajdziemy w nim szczegółowe informacje o jej dzieciństwie, tragediach rodzinnych, edukacji, pierwszych publikacjach, małżeństwach, tułaczce po kraju, nabierającej rozpędu karierze, działalności konspiracyjnej, dramatycznych przeżyciach w okresie II wojny światowej, wyjeździe z kraju do Anglii na ponad 10 lat oraz pracy twórczej w kraju po 1957 r. Materiały zamieszczone w pracy pochodzą z bardzo wielu różnorodnych źródeł, wspomnień, notatek oraz książek. Warto dodać, że szereg wypowiedzi oraz fotografii, Jadwiga Mrożek-Myszkowska pozyskała specjalnie w celu wykorzystania w niniejszej publikacji.

Wydawca: Adam Marszałek

ISBN: 978-83-7780-981-5

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 187

„Dzieje kresów i granicy państwa polskiego na wschodzie”

Henryk Dominiczak „Dzieje kresów i granicy państwa polskiego na wschodzie 

od czasów najdawniejszych do roku 1945”

Już od zarania dziejów historia kształtowania się wschodnich granic Polski była niezwykle bogata i skomplikowana. Mimo to problematyka ta nie była zbyt często przedmiotem badań, stąd też brak wielu kompleksowych opracowań poświęconych temu zagadnieniu. Niestety wschodni sąsiedzi zadbali o to by nasi przodkowie już od czasów piastowskich musieli podejmować wiele zabiegów aby utrzymać ziemie między Bugiem a Dnieprem. Tak było już w X wieku, kiedy to najazdy wrogów miały w dużej mierze charakter rabunkowy, jak również  po zakończeniu II wojny światowej, kiedy na „konferencjach pokojowych” poprzez odcięcie od naszego kraju Wileńszczyzny, Wołynia i Ziemi Lwowskiej tereny te zostały zagrabione przez Związek Radziecki.

Książka płk. prof. dr hab. Henryka Dominiczaka składa się z sześciu obszernych części ułożonych w układzie chronologiczno-rzeczowym. W pierwszej przedstawiono podstawy kształtowania pogranicza i granicy wschodniej w okresie piastowskim. Część drugą autor poświęcił na ukazanie uwarunkowań politycznych i wojskowych unii polsko-litewskiej oraz przedstawił problemy związane przebiegiem granicy między Polską a Litwą i systemem obrony kresów wschodnich. Część trzecia obejmuje okres panowania królów elekcyjnych. Scharakteryzowano w niej m.in. stosunki polityczne z Moskwą, Tatarami, Turcją i Szwecją po zawarciu unii lubelskiej. Poruszono tu kwestię zaostrzenia sytuacji na Ukrainie i nasilenia walk z Kozakami oraz sporów z Rosją o terytorium Ukrainy. W ostatnim rozdziale tej części autor przedstawił schyłek i trzy rozbiory I Rzeczypospolitej oraz oczywiście związane z tym zmiany przebiegu granicy wschodniej.

Część czwarta ukazuje dążenia Polaków do odbudowy państwa polskiego w okresie zaborów. Po odzyskaniu niepodległości nasi pradziadkowie znów musieli walczyć o kształt granic naszego kraju. Zmagania polityczne i militarne oraz kształtujące się stosunki sąsiadami przedstawiono w części piątej. Wojna obronna w 1939 r., wcielenie wschodnich ziem polskich do ZSRR, zbrodnie UPA, sprawy polskich granic na konferencjach w Teheranie i Poczdamie to jedynie kilka z tematów szeroko omówionych przez autora w ostatniej, szóstej części niniejszej pracy.

Złożona sytuacja wewnętrzna na ziemiach wschodnich, sprawiła że Polska miała wiele trudności z zagospodarowaniem tego olbrzymiego terytorium. Na przekór tym problemom I Rzeczpospolita istniała na mapach Europy przez ponad cztery stulecia, stając się w pewnym okresie jedną z czołowych potęg na kontynencie. Po tragicznej II wojnie światowej i masowych wysiedleniach obywateli polskich, na kresach nadal pozostało wielu naszych rodaków. Mimo upływu już ponad siedemdziesięciu lat pozostała pamięć o historii tych ziem. Ziem, z których pochodzili nie tylko najwięksi twórcy naszej kultury narodowej jak Mickiewicz czy Słowacki lecz również wodzowie: Kościuszko i Piłsudski.

Wydawca: Adam Marszałek

ISBN: 978-83-7780-808-5

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 466

"Opatów i dobra opatowskie w drugiej połowie XVIII wieku"

Radosław Kubicki "Opatów i dobra opatowskie w drugiej połowie XVIII wieku"

Opatów, niewielkie, kilkutysięczne dziś miasteczko położone nieopodal wschodniego krańca Gór Świętokrzyskich było przez stulecia liczącym się ośrodkiem na mapie regionu. Przez miasto przebiegały ważne szlaki handlowe. I choć kilkukrotnie padało ofiarą najazdów Tatarów, za każdym razem podnosiło się ze zniszczeń. To tu przez ponad trzy stulecia odbywały się sejmiki województwa sandomierskiego. Po klęsce powstania styczniowego Opatów zaczął chylić się ku upadkowi. Na znaczeniu zyskał nowy ośrodek przemysłowy, położony na północ od miasta – Ostrowiec. Ostatnie chwile świetności miasta przedstawił w pracy „Opatów i dobra opatowskie w drugiej połowie XVIII wieku” doktor Radosław Kubicki.

Zachód słońca nad kolegiatą św. Marcina w Opatowie. Fot. Autor Bloga

Publikacja składa się z siedmiu rozdziałów obrazujących funkcjonowanie Opatowa i okolicznych dóbr. Jak sam autor przyznał we wstępie, główny nacisk położył na ukazanie życia mieszkańców oraz gospodarki ziemi opatowskiej. Radosław Kubicki scharakteryzował grupy zawodowe, etniczne i wyznaniowe miasta oraz przeanalizował relacje zachodzące pomiędzy nimi. W rozdziale poświęconym życiu codziennemu poruszone zostały zagadnienia dotyczące opieki medycznej, przestępczości oraz klęsk żywiołowych. W monografii znajdziemy ponadto obszernie przedstawione dzieje dóbr opatowskich w drugiej połowie osiemnastego stulecia, w tym bogaty zasób wiadomości dotyczących stacjonowania i przemarszów wojsk przez Ziemię Opatowską.

Ziemia Opatowska. Fot. Autor Bloga

Warty podkreślenia jest także rozdział „Opatów jako ośrodek miejski i gospodarczy,” w którym to autor oprowadza czytelnika po kluczowych punktach miasta: ratuszu, obiektach sakralnych, łaźni żydowskiej, poczcie, sklepach, folwarkach, zajazdach oraz innych budynkach użyteczności publicznej. W rozdziale tym znajdują się również dane dotyczące struktury narodowościowej. Musimy bowiem pamiętać, że w interesującym nas okresie Opatów zamieszkiwała również liczna społeczność żydowska, Cyganie, Ormianie, Grecy oraz kilka rodzin szkockich. Oczywiście Radosław Kubicki przedstawił w swej pracy organizację władz miasta oraz samorządów wiejskich. Osadnictwu oraz gospodarce chłopskiej i folwarcznej poświęcone są dwa rozdziały książki.

Należy zwrócić uwagę na obfitą, liczącą kilkaset pozycji literaturę źródłowa, jaką posiłkował się autor przy opracowywaniu niniejszej publikacji. Radosław Kubicki zrealizował cel przyświecający mu podczas pisania monografii, pieczołowicie rekonstruując całe spektrum spraw dotyczących funkcjonowania dóbr opatowskich w latach 1750-1796 (taki jest zasadniczy zakres chronologiczny niniejszej pracy). Książka zapewne zainteresuje miłośników ziemi świętokrzyskiej i umożliwi im pogłębienie wiedzy o historii malowniczego regionu nad Opatówką w okresie przedrozbiorowym. Polecam.

Wydawca: Dom Wydawniczy Duet, Adam Marszałek

ISBN: 978-83-61185-89-5
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 496