Stanisław Orzeł „Ziarno i
ciernie”
Stanisław Orzeł (1911–1978)
urodził się i wychował w sercu Gór Świętokrzyskich, w Chybicach. Po ukończeniu
seminarium nauczycielskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim wyjechał do pracy na
Polesie. Wkrótce jednak podjął studia politologiczne na Uniwersytecie
Wileńskim, które ukończył w 1939 r. Wybuch wojny zatrzymał Stanisława Orła
wraz żoną w drodze na placówkę dyplomatyczną do Paryża. Lata okupacji spędzili
oboje w Brześciu działając w konspiracji AK. W 1944 r. uciekli do Tarnobrzega,
rodzinnego miasta żony Bronisławy, gdzie mieszkali oboje do końca życia. Stanisław
Orzeł był tu znany jako nauczyciel, społecznik i dziennikarz gazety
zakładowej w Kopalni i Zakładach Przetwórczych Siarki. W 1951 r. wydał pierwszą
powieść – Pod Łysicą, a potem do 1969 r. trzy następne – Chmurne lata,
Kamienista droga, Zbój świętokrzyski. Prace nad kolejną powieścią przerwała
śmierć autora w 1978 r. Trzydzieści parę lat po jego śmierci porządkując domowe
dokumenty znalazłam część rękopisów i maszynopis dokończonej powieści – Ziarno i ciernie. Po dokonaniu
niezbędnych korekt przygotowałam ją do druku. Pragnę podziękować
wszystkim, którzy mi pomagali w tej pracy, a zwłaszcza pani Marzenie Jarzynie
za techniczne opracowanie tekstu. Maria Orzeł-Łysiak
Pokoik był mały, z małym oknem na sad.
Kiedyś był jego. Kiedy przeprowadził się na stałe do Tarnowca, Zośka się tu
wprowadziła. Przez to okienko uciekła z domu ze swoim Władkiem Zagają. Michał
odsunął haczyk i pchnął lekko obie połowy okna. Wionęło na niego przyjemnym
chłodem. Zapalił papierosa. Wszystko wydawało mu się tu obce. Cała ojcowizna, matka ze swym uporem trwania na gospodarce. Był kiedyś czas,
że chciał zostać w tym domu. Chciał inaczej gospodarzyć, po nowemu, jak mu się
wówczas zdawało. – Póki ja żyję, wszystko pozostanie jak dawniej – powiedział
mu wtedy ojciec. – Po mojej śmierci możesz sobie zmieniać, co chcesz. Do
śmierci wszystko moje. Nie wiedział stary Jacenty, że tymi słowami wygania syna
z domu. Ojciec wszystkim rządził: matką, nim, Zośką, końmi, krowami i psami.
Syna zdawał się nie zauważać. Dostrzegał go dopiero, kiedy oddawał zarobione w
zawodówce pieniądze. Potem oboje ich z Zośką wyklął, nie chciał znać. W końcu
została mu do rządzenia tylko matka. W tym domu zawsze było pełno pracy – bez
przerwy, od świtu do nocy. Tylko dzwon kościelny przerywał ją na chwilę modlitwy
lub na zawsze odprowadzając zmarłego na cmentarz. – Ojciec umierał samotnie –
opowiadała mu Zośka. Nawet ksiądz nie zdążył przyjść z ostatnim namaszczeniem.
Umarł w tej swojej złości na Zośkę, że uciekła, że za Zagaję bez
błogosławieństwa ojcowskiego wyszła, bez jego zezwolenia. I Michałowi też przed
śmiercią nie przebaczył. Kiedy mu donieśli, że w warsztatach nogę synowi
przygniotło, że mu będą operację robić i tę nogę mogą uciąć, splunął tylko i ze
złością syknął: – Niech go wszystkie nieszczęścia obsypią. Nie wiedział, że
jego przekleństwo tak szybko zacznie się spełniać. Czuł żal do zmarłego, choć w
moc ludzkich przekleństw nie wierzył. Dopiero teraz poprzez własny ból, własne
nieszczęście starał się zrozumieć ojca. Jacenty Dorobek do żadnego ze swych rówieśników
we wsi nie był podobny. Nawet siłą fizyczną innych przewyższał. Wór żyta
przechyliwszy na kolana, na ramię zarzucał sobie bez pomocy, do stodoły
odległej o dobre dwadzieścia metrów szedł i nogi nie ugięły się pod nim, ani
nie poplątały. Zmarszczki czyniły jego twarz podobną do zwiędłego w maju
ziemniaka. Gęstą, drobną siatką szyję tak dokładnie pokrywały, że centymetra
gładkiej skóry by na niej nie znalazł. Na twarzy nie oszczędziły nawet
policzków. Na czole, między kilkoma głębokimi bruzdami, które poziomo biegły,
znaczyły się, jakby wyszyte zgrzebnym ściegiem. Ojciec miał sześćdziesiąt
siedem lat, zmarszczek jednak na sto by mu starczyło. (fragment)
Powieść na stronie wydawcy:
https://lsw.pl/beletrystyka/372-ziarno-i-ciernie-stanislaw-orzel.html?search_query=Orzel&results=2
Więcej o książce:
https://leliwa.pl/tarnobrzeg-powiesc-wydana-po-40-latach-od-napisania-ziarno-i-ciernie
https://sandomierz.gosc.pl/doc/5641677.Tarnobrzeg-Powiesc-odnaleziona-po-latach
Wydawca: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza
ISBN: 978-83-205-5712-1
Rok wydania: 2019
Liczba stron: 216
