sobota, 12 kwietnia 2014

"Sopot 1939. Starcie wywiadów. Miłość i wojna. Thriller retro"


Zofia i Jan Puszkarow "Sopot 1939. Starcie wywiadów. Miłość i wojna. Thriller retro"


Nowy Jork, początek lipca 1939 r. Młodzi małżonkowie, Amerykanie polskiego pochodzenia Maks i Marta wsiadają na pokład statku „M/S Piłsudski.” Ślub wzięli zaledwie trzy godziny wcześniej. To ich wymarzony rejs do Europy. Marta ma już dość żmudnej pracy w piekarni u swego ojczyma, który zadecydował, że jako 15-letnia dziewczyna ma zakończyć edukację i pomagać mu w prowadzeniu interesu. Dla Maksa natomiast nie będzie to pierwsza wizyta w kraju przodków. Klika lat przed lipcowym rejsem był już w Warszawie wśród osób towarzyszących znanej amerykańskiej aktorce, która brała udział w zdjęciach do filmu „Niebezpieczny romans.” To wykształcony młody człowiek, posługujący się biegle kilkoma językami. Młodzi mają w planach założenie w Polsce wytwórni filmowej. Są pełni optymizmu i wiary w powodzenie swoich zamiarów, dlatego nie rezygnują z nich mimo bardzo o napiętej sytuacji międzynarodowej.

Podczas rejsu Maks i Marta poznają wielu pasażerów z różnych krajów, którzy jak się okazuje odwiedzają Rzeczpospolitą nie tylko w celach turystycznych. Prawdę mówiąc małżonkowie mimo, że są w sobie zakochani, także nie mówią sobie wszystkiego. Jedno z nich ukrywa tajemnicę, która sprawi, że ich pobyt w Polsce zamieni się w koszmar a małżeńska sielanka zakończy się wkrótce po tym gdy dopłyną do gdyńskiego portu.

Nasi bohaterowie wynajmują pokój w sopockim pensjonacie. Latem 1939 ten popularny, nadmorski kurort gościł znacznie mniej turystów niż w ubiegłych latach. Zarówno mieszkańcy miasta, jak i wakacyjni przybysze coraz bardziej zaczynają zdawać sobie sprawę, że po upalnym lecie może nadejść krwawa, wojenna jesień.

Pewnego wieczoru podczas powrotu z kasyna Maks zostaje napadnięty. Ktoś usiłuje upozorować jego samobójstwo. Tylko dzięki interwencji przypadkowych przychodniów udało mu się ocalić życie. Wkrótce potem dochodzi do całego szeregu tajemniczych i dramatycznych wydarzeń, które sprawią, że Marta straci zaufanie do wszystkich otaczających ją osób. Jej życie stanie się zagrożone. Giną osoby, z którymi się spotyka. Kobieta wreszcie odkryje, że znaleźli się w samym centrum walki wywiadów. 

Powieść Zofii i Jana Puszkarow nosi bardzo rozbudowany tytuł. Jest w nim miejsce na słowa wywiad, miłość, wojna, thriller, retro. Wątek miłosny, mimo pewnych niedopowiedzeń między głównymi bohaterami został przekonująco skonstruowany, walka wywiadów w przededniu wybuchy wojny także. Wszystko to mamy okraszone niewielką domieszką sepii, więc i dla „retro” znalazłem uzasadnienie. Jednak po zakończeniu lektury, zadałem sobie pytanie: czy faktycznie przeczytałem thriller? Mimo, że Autorom udało się wytworzyć klimat narastającego zagrożenia, niebezpieczeństw, a nawet iluzji otaczających główną bohaterkę, mam jednak wrażenie, że na thriller to trochę zbyt mało. To moim zdaniem powieść sensacyjna, z wartką, pełną zaskakujących zwrotów akcją. Jest to zarazem pierwsza część cyklu powieściowego.  Recenzję kolejnych przygód Marty i Maksa pt.: „Sopot 1940. Ścieżki miłości i szyfry wojny” również niebawem znajdziecie na stronach ZAPOMNIANEJ BIBLIOTEKI.

Wydawnictwo: Psychoskok
ISBN: 978-83-7900-077-7
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 144

Moja ocena: 4/6

środa, 9 kwietnia 2014

"Skarby w cieniu swastyki"


Leszek Adamczewski "Skarby w cieniu swastyki" 

Książka Leszka Adamczewskiego, poznańskiego pisarza i dziennikarza jest doskonałym kompendium wiedzy o poszukiwaniach zaginionych i zagrabionych dóbr kultury narodowej w czasach okupacji niemieckiej. Autor od wielu lat zajmuje się problematyką grabieży bezcennych dzieł sztuki ze znajdujących się na ówczesnych ziemiach polskich zbiorów muzealnych, kościelnych oraz kolekcji prywatnych. W wielu swoich dotychczasowych publikacjach powraca do tematyki utraconych dóbr kultury.[1]

Książkę „Skarby w cieniu swastyki” rozpoczyna opowieść o nieudanych próbach ratowania ołtarza Wita Stwosza w 1939 r., jego wojennej tułaczce po Berlinie i Norymberdze aż po szczęśliwy powrót do podwawelskiego grodu. Jak wiemy, nie wszystkie nasze skarby miały tyle „szczęścia” co najcenniejszy klejnot Kościoła Mariackiego. Wiele z nich spłonęło, zostało zasypane w gruzach bombardowanych miast i zamków, wiele padło łupem bandytów spod znaku swastyki i ich kolegów z radzieckich brygad trofiejnych. Stąd też myślę, że nie byłoby wielkim nadużyciem dopisanie w tytule książki pod swastyką także sierpa i młota, które to symbole rzuciły nie mniejszy cień na polskie skarby utracone w czasie wojennej zawieruchy dziejowej. Tym bardziej, że sam Leszek Adamczewski dość dużo miejsca poświęca także rabusiom z Armii Czerwonej, którzy wielokrotnie toczyli swoisty wyścig o łupy z ze złodziejami w niemieckich mundurach.

Leszek Adamczewski na trzystu stronach swej książki przedstawił kilkadziesiąt historii zaginionych zabytków. Najbardziej znane z nich to niewątpliwie wspomniany wcześniej Ołtarz Mariacki oraz legendarna Bursztynowa Komnata. Opisał też wojenne losy m.in. Biblii Płockiej,[2] obrazów Jana Matejki, Sądu Ostatecznego Hansa Memlinga, relikwiarza świętej Korduli,[3] rękopisu naszego hymnu narodowego, Księgi elbląskiej a także innych skarbów zrabowanych przez dwie walczące ze sobą armie. Utracone zabytki to nie tylko obrazy i rzeźby, ale także tysiące cennych naczyń liturgicznych, miliony ksiąg i rękopisów.

Autor nie zapomniał o podkreśleniu roli polskich uczonych, którzy tak jak profesorowie Stanisław Lorentz, czy Karol Estreicher przyczynili się w ogromnym stopniu do odzyskania wielu pamiątek. Skarbów szukamy ich m.in. w Oliwie, Głogowie, Górach Sowich, Szczecinie, Gdańsku, Lublinie, na Pomorzu, Mazurach i Śląsku. Często jednak Niemcom udawało się wywieźć swoje wojenne zdobycze za Odrę, gdzie również wraz z autorem staramy się odtworzyć ich wojenną drogę. Zaglądamy do piwnic, sztolni, skrytek, bankowych sejfów, penetrujemy gruzowiska. Autor zweryfikował i wyeliminował wiele hipotez dotyczących losów zaginionych dzieł sztuki. Przeprowadził setki rozmów ze świadkami, których z każdym rokiem jest przecież coraz mniej. Książkę uzupełnia wiele fotografii (niestety czarno-białych) z archiwum autora. Poszukiwaczy pamiątek przeszłości zainteresuje zapewne bibliografia zamieszczona na ostatnich stronach ksiązki, która stanowi doskonały punkt wyjścia do prowadzenia dalszych badań i poszukiwań.

Wydawnictwo: Replika
ISBN: 978-83-7674-245-8
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 308

Moja ocena: 4+/6


[1] Patrz np.: „Łuny nad jeziorami,” „Dymy nad Gdańskiem, ”Podziemny skarbiec Rzeszy.”

piątek, 4 kwietnia 2014

"Kroniki Klary Schulz. Zniknięcie Sary"



 Nadia Szagdaj "Kroniki Klary Schulz. Zniknięcie Sary"

Na blogu ZAPOMNIANA BIBLIOTEKA często goszczą recenzje polskich kryminałów w odcieniu sepii. Zazwyczaj ich bohaterowie to błyskotliwi panowie detektywi rozwiązujący najtrudniejsze zagadki kryminalne. Dziś mam przyjemność zrecenzować powieść kryminalną Nadii Szagdaj, w której szare komórki wytęża – kobieta detektyw. Klara Schulz to młoda matka i żona. Wraz z ojcem, byłym policjantem prowadzi biuro detektywistyczne w Breslau. Jest lipiec 1911 r. Talentami  dedukcyjnymi pani Schulz nie ustępuje swoim bardziej znanym kolegom po fachu Jerzemu Drwęckiemu czy też Ignazowi Braunowi. Jest przy tym piękną kobietą, odważną i nieco próżną. Ta właśnie próżność sprawi, że Klara wpakuje się w nie lada kłopoty. A wszystko zacznie się od pełnego pochlebstw listu z zaproszeniem do pracowni fotograficznej w Danzig. Pani Braun bez głębszego zastanowienia postanawia wyjechać nad morze by dać się uwiecznić na zdjęciach nieznajomemu fotografowi. Okazuje się, że ktoś usiłuje podstępnie wywabić ją z Breslau. W jej rodzinnym mieście dochodzi tymczasem do porwań dwóch dziewczyn. Rodziny uprowadzonych mają nadzieję, że detektywom uda się odnaleźć miejsce gdzie są przetrzymywane Sara i Renate.

Niestety podczas powrotu pociągiem z Danzig do Breslau Klarę spotyka dramatyczna przygoda, która sprawi, że pani Schulz będzie miała ogromne problemy z aktywnym udziałem w tropieniu porywaczy. Czy detektywom uda się połączyć ze sobą sprawy zaginięć młodych kobiet? Co wspólnego mają ze sobą obydwie dziewczyny, które pochodzą przecież z różnych światów? Jedna z nich pracuje w fabryce, druga zaś to córka znakomitego lekarza. Nadia Szagdaj postarała się, żeby nie tylko Klara z ojcem, lecz także Czytelnicy mieli twardy orzech do zgryzienia.

„Zniknięcie Sary” to druga powieść o przygodach Klary Schulz. Pierwszej – „Sprawy pechowca” nie miałem jeszcze okazji przeczytać. Umiejscowienie akcji w Breslau sprawiło jednak, że większość recenzentów porównuje książki Nadii Szagdaj do powieści kryminalnych Marka Krajewskiego. Ja pani detektyw nie będę porównywał do Eberharda Mocka. Zauważyłem jednak, że 10 lat przed Klarą podobną podróżą pociągiem odbył wspomniany wcześniej inspektor Braun.[1] Trasa jego wyprawy była nieco inna. Pan Braun przemierzył trasę Berlin - Wejherowo. Jakże inne temperamenty ma jednak ta para detektywów. Ignaz Braun - spokojny, dystyngowany inspektor, Klara Schulz - spontaniczna, pełna temperamentu, nie stroniąca od alkoholu kobieta, ktora swoim niekonwencjonalnym zachowaniem wielokrotnie wzbudzała co najmniej zdziwienie wśród postronnych osób.

Nadia Szagdaj przedstawiając bohaterkę powieści mówi: „To kobieta odważna jak na tamte czasy, wychodząca poza ramy kulturalno-obyczajowe. Przez czytelników nazywana wręcz feminizująco-emancypująca. Z pewnością jest przebojowa. No i robi swoje, realizuje pasję pomimo tego, że patrzy się na nią niezbyt poważnie jako na kobietę-detektyw.”[2]

W powieści „Kroniki Klary Schulz. Zniknięcie Sary” znajdziemy odniesienia do numerologii, hipnozy i jasnowidzenia. Nie będę jednak o nich szerzej pisał, aby nie zabierać Czytelnikom przyjemności płynącej z lektury powieści. Autorka nie zasypuje nas nadmiarem detali geograficznych i historycznych związanych z Breslau. Mimo to nie odczułem ich braku. W zamian mamy dość szczegółowo przedstawione życie rodzinne rodziny Schulzów. Może to wiecznie zapracowany, nie mający czasu mąż - lekarz sprawił, że Klara zdecydowała się na wyjazd do Danzig. Może potrzebowała przejrzeć się choćby w oczach nieznajomego fotografa, skoro wzrok męża ciągle błądził po teczkach z dokumentacją medyczną? Wypada tylko współczuć ich synkowi, który na nadmiar rodzicielskich uczuć nie może narzekać. Ciągle nieobecny ojciec, matka znajdująca czas tylko na to aby w biegu pogłaskać małego Fritza po głowie. Kto wie, czy pochodzący z tak „dobrej” rodziny chłopiec nie wkroczy w przyszłości na drogę przestępstwa i wtedy przypadkiem nie skrzyżują się na dłużej drogi matki-detektywa i syna.

No ale to tylko teoretyczne rozważania a recenzję czas kończyć. Dodam więc jeszcze tylko, że moją uwagę zwróciła estetyczna, dopracowana i bardzo klimatyczna okładka książki. Wydanie ilustrowane zawiera reprodukcje pocztówek przedstawiających zdjęcia Breslau i Danzig z początków XX wieku. W wywiadzie przeprowadzonym z Autorką, znalazłem informację, że planowane są kolejne tomy serii. Ich akcja ma rozgrywać się podczas I wojny światowej.[3] Mam nadzieję, że będą co najmniej równie interesujące jak „Zniknięcie Sary,” które oczywiście polecam miłośnikom kryminałów retro.

Wydawnictwo: Bukowy Las
Seria wydawnicza: Kroniki Klary Schulz
ISBN: 978-83-63431-59-4
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 311

Moja ocena: 4+/6



środa, 2 kwietnia 2014

"Tropem tajemnicy"


Maria Stengert "Tropem tajemnicy"


Telewizja, Internet, pseudogalerie, masa innych rozrywek sprawiają, że zanikają więzi rodzinne. Z wieloma członkami naszych familii spotykamy się tylko podczas okazjonalnych uroczystości. Niestety, najczęściej tych najsmutniejszych – pogrzebów. Kiedy betonowa płyta zakryje trumnę lub głucho zadudni rzucona na deski garść ziemi nie zamienimy już ze znajdującym się wewnątrz wujkiem czy ciocią ani jednego słowa.

Rodzinę Okęckich, bohaterów powieści Marii Stengert rozbiły nie media i powierzchowny, rozrywkowy styl życia lecz wojna. Stracone lata i zerwane kontakty próbuje naprawić najmłodsze pokolenie – Magda i Marcin. To uczniowie szóstej i piątej klasy szkoły podstawowej. Mieszkają wraz z rodzicami i młodszym rodzeństwem  w Kaliszu. To typowa, nie zamożna rodzina początku szarych lat 80-tych XX wieku. W ich niewielkim mieszkaniu rzuca się w oczy okazały regał wypełniony książkami. I  właśnie podczas porządkowania biblioteczki dzieci przypadkowo rozbijają pamiątkowy (po babci) obrazek stojący na półce. Pękła ramka i zza obrazka wypadła zapisana kartka. Okazało się, że jest to list z września 1943 r. W liście jest wymienione nazwisko i imię, prawdopodobnie przodków z czasu wojny. Jest także wzmianka o skarbie, która rozbudza zainteresowanie dzieci. Podejrzewają, że kluczem do rozwiązania zagadki są właśnie ich krewni o których mowa w liście. Niestety rodzice nie mogą im pomóc. Magda z Marcinem postanawiają więc udać się do cioci mieszkającej w Krakowie. Mają nadzieję, że może ona zna tajemniczych członków rodziny. Następnie dzieciaki wyjeżdżają do wujków w Gdańsku i Wrocławiu, odwiedzają okolice Poznania oraz Ziemię Świętokrzyską.

Rozwiązując zagadkę z przeszłości młodzi ludzie poznają nigdy nie widzianych członków rodziny, o których istnieniu gdyby nie tajemniczy list, nie mieliby zapewne pojęcia. Uzupełniając drzewo genealogiczne, odnawiając kontakty, dzieci stają się łącznikiem między coraz bardziej oddalającymi się od siebie przedstawicielami starszego pokolenia.

Autorka duży nacisk położyła na „wątki geograficzne” w powieści. Magda i Marcin zwiedzają muzea oraz obiekty zabytkowe na trasie swojej podróży. Czytając powieść „Tropem tajemnicy” przypomniałem sobie, że podobnie jak Magda w czasach szkoły podstawowej pełniłem zaszczytną funkcję łącznika z biblioteką. W książce możemy znaleźć jeszcze wiele innych ciekawych smaczków z czasów PRL-u, m.in.: wzmianki oszczędzaniu na książeczkach PKO, kasetach Lady Pank i Perfectu, czy też produkowaniu zimowych przetworów.

Powieść odznacza się słonecznym, wakacyjnym klimatem, umiarkowanym humorem (tu do klasyków nieco brakuje), dużą porcją dydaktyki (mimo to dobrze się czyta) oraz nutką nostalgii. To książka dla młodego czytelnika. Nie dla każdego (takie mamy czasy). Polecam.

Wydawnictwo: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
ISBN: 83-203-1546-8
Rok wydania: 1987
Liczba stron: 295

Moja ocena: 4/6


sobota, 29 marca 2014

"List z powstania"


Anna Klejzerowicz "List z powstania"

Wrzesień 1944 r. Powstanie Warszawskie chyli się ku upadkowi. Do drzwi mieszkających na Żoliborzu doktorostwa Bańkowskich puka młody człowiek z biało-czerwoną opaską na ramieniu. Znają go. To przyjaciel ich starszej córki Hanki, łączniczki Szarych Szeregów. Jej  rodzice pełni są najgorszych przeczuć, martwią się o córkę. Powstaniec sięga po broń. Kilkoma strzałami zabija starszych państwa, okrada mieszkanie z najcenniejszych przedmiotów, podpala je aby zatrzeć ślady i ucieka. Tak kończy się prolog najnowszej powieści Anny Klejzerowicz „List z powstania.”

Okazuje się, że sama Hanka zaginęła podczas powstania. I właśnie sprawa tajemniczego zniknięcia dziewczyny stała się przekleństwem i koszmarem jej młodszej siostry. Ocalona z wojennych zawirowań Julia ciągle wierzy, że jeszcze zobaczy Hankę. Całe swoje życie podporządkowuje poszukiwaniom siostry. Choć po wojnie przeprowadza się do Gdańska, nadal odwiedza warszawskich powstańców aby w ich wspomnieniach znaleźć choć cień nadziei pozwalający na odnalezienie siostry. Dorasta, zakłada rodzinę, lecz jej myśli ciągle krążą wokół Hanki. Swoją wiarą, która przerodziła się już w obsesję zaraża męża i córkę Mariannę, która z równą determinacją i pasją poświęci się tej sprawie, zaniedbując swoje własne życie.

Musimy pamiętać, że w latach PRL-u nie wszystkim były na rękę poszukiwania prowadzone głównie w środowiskach byłych żołnierzy Armii Krajowej. Ale nie tylko bohaterki powieści czują na plecach oddech funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Anna Klejzerowicz postarała się by również Czytelnicy mogli łatwością wyobrazić sobie, co czuły z Marianna z matką kiedy niespodziewanie rozlegało się pukanie do drzwi ich mieszkania lub w nocy zadzwonił telefon.

Historia osnuta jest na frapującym wątku, który choć na pierwszy rzut oka wydaje się dość prosty, w pewnej chwili rozgałęzia się sprawiając, że bohaterki nie wiedzą czy ludzie, których dotychczas uważały za przyjaciół godni są ich dalszego zaufania. Mimo, że tłem akcji jest Polska od czasów powojennych do współczesności, autorka skoncentrowała się na ludziach i emocjach. Na rozważania i dylematy dotyczące m.in. zasadności wybuchu Powstania Warszawskiego  Marianna z matką nie poświęcają w rozmowach zbyt wiele czasu. Jednak duch tamtych tragicznych dni cały czas unosi się nad kartami książki.

Szybkie tempo akcji sprawia, że nie mamy ochoty odkładać książki zanim razem z Marianną nie rozwikłamy zagadki zaginięcia łączniczki z Powstania. Wraz z autorką nabieramy krótkiego oddechu dopiero, kiedy docieramy do okresu przemian ustrojowych na początku lat 90-tych ubiegłego wieku. Muszę przyznać, że pewne obawy przed sięgnięciem po powieść Anny Klejzerowicz wzbudził we mnie (jako mężczyźnie) widniejący na okładce tulipan. Na szczęście wątek miłosny w książce nie przesłania pasjonującej, sensacyjnej historii a jest tylko jej dopełnieniem. „List z powstania” to kryminał, powieść obyczajowa i thriller w jednym. Polecam.

Wydawnictwo: Filia
ISBN: 978-83-63622-90-9
Rok wydania: 2014
Liczba stron:  326

Moja ocena: 5/6

środa, 26 marca 2014

"Afera Kolekcjonera"


Magdalena Layer-Sarzotti "Afera Kolekcjonera"


„Afera Kolekcjonera” to krótka, kilkudziesięciostronicowa opowieść o przedwojennym detektywie Karolu Kurce prowadzącym śledztwo w sprawie zabójstw młodych kobiet. Bandyta po dokonaniu morderstwa zawsze zabiera z miejsca zbrodni damską rękawiczkę. Akcja utworu toczy się w Warszawie i okolicach. Główny bohater to niezbyt inteligentny przedstawiciel wymiaru sprawiedliwości, dla którego wyjaśnienie sprawy kolekcjonera damskich rękawiczek może być kamieniem milowym w rozwoju kariery policyjnej.

Mimo niewielkiej objętości książki, udało się autorce szczegółowo scharakteryzować bohaterów powieści. Mało tego książka ilustrowana jest fotografiami z epoki,  pod którymi widnieją imiona i nazwiska „tychże bohaterów.” Oczywiście na podpisy te należy przymknąć oko. Oko należy przymknąć czytając również całą historię – to pastisz powieści kryminalnej. Dlatego też autorka położyła mniejszy nacisk na wątek kryminalny, skoncentrowała się natomiast przedstawieniu historii w odpowiednio wykrzywionym zwierciadle. Magdalena Layer-Sarzotti cel swój zapewne osiągnęła, jednak muszę przyznać, że po przeczytaniu kilkudziesięciu kryminałów z akcją umiejscowioną w okresie dwudziestolecia międzywojennego lektura „Afery Kolekcjonera” pozostawiła we mnie duży niedosyt.

Fakt, że słownictwo, którym posługują się bohaterowie powieści stylizowane jest na język przedwojennej Warszawy nie jest czymś nadzwyczajnym. A to właśnie podkreślane jest w recenzjach ksiązki jako jeden z jej największych plusów. Autorka wzorowała się również na tekstach zamieszczanych w popularnym w tamtych czasach ilustrowanym tygodniku kryminalno-sądowym „Tajny detektyw” i to akurat wyszło tej opowieści na dobre.

Pastisz – pastiszem, ale zbrodnia i śledztwo powinny mieć jakąkolwiek dramatyczną otoczkę. Tymczasem przedstawiona historia jest dość letnia, a gdy dodamy do tego detektywa, dla którego słowo „gamoń” to komplement i wspomniany wcześniej prosty wątek kryminalny, otrzymujemy książkę, o której zapominamy już kilka chwil po dotarciu do ostatniej strony.

„Afera Kolekcjonera” Magdaleny Layer-Sarzotti została wydana w serii wydawniczej „Mazowiecka Akademia Książki.” Opublikowano w niej ponad dwadzieścia książek historycznych, w tym wiele monografii regionalnych. Autorka ma również w dorobku zbiór nowel „Wspomnienia szatniarza teatralnego.” Są to wspomnienia fikcyjnego pracownika Warszawskiej Opery Narodowej z lat 30-tych XX wieku.

Wydawnictwo: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Agencja Wydawnicza „Egros”
ISBN: 978-83-60623-78-7
ISBN: 978-83-89986-74-0
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 78

Moja ocena: 3/6

wtorek, 25 marca 2014

"Gdański depozyt"


Piotr Schmandt "Gdański depozyt"


Kilka miesięcy temu na stronach bloga ZAPOMNIANA BIBLIOTEKA recenzowałem dwie książki Piotra Schmandta. Kryminały „Pruska zagadka” oraz „Fotografia” to bardzo udane próby przeniesienia czytelnika do Wejherowa początku XX wieku. Miasteczko jest bardzo bliskie autorowi, który również w nim umieścił część akcji kolejnej powieści „Gdański depozyt.” Jest to jednak część niewielka, gdyż zasadnicza akcja powieści toczy się w Wolnym Mieście Gdańsku przed wybuchem II wojny światowej.

O „Gdańskim depozycie” sam Piotr Schmandt pisze: „Konglomerat narodowości, interesów, namiętności. Urzędnik komisariatu rządu polskiego otrzymuje tajemniczy list od jeszcze bardziej tajemniczego nadawcy. Z treści pisma wynika, że w zasięgu ręki jest olbrzymi skarb. Wystarczy odpowiedzieć... Namiętna maszynistka, odważny referent, poważany dyrektor wydziału, as (w swoim mniemaniu) polskiego kontrwywiadu, wszyscy pragną szczęścia, miłości, ale i przygody, potrzebny im dreszcz emocji. Emocji nie zabraknie, bo obok czai się cała potęga III Rzeszy. Jest też piękna, tajemnicza kobieta o egzotycznej urodzie, której udział w intrydze jest niezwykle znaczący, choć niemal do końca niejasny. Jest wreszcie holenderski handlarz dziełami sztuki i jego żona o bardzo kobiecych kształtach... Moda lat trzydziestych, realia kinematograficzne, topograficzne, nazewnicze, wszystko to jest obecne na kartach książki. "Gdański depozyt" jest książką o uczuciach, budujących i niszczących, dotykającą meandrów historii, ale też zbiorem komicznych sytuacji, które prowokują ludzie o wyrazistych cechach osobowych. I jest to wreszcie kryminał o szybkiej akcji i wielu wątkach. Bo i wielbiciele tego właśnie gatunku literackiego znajdą w "Gdańskim depozycie" coś dla siebie.” [1]

Niezupełnie zgadzam się z powyższymi zdaniami. Niestety muszę napisać, że „Gdański depozyt” to przeciętna powieść sensacyjna. Daleko jej do świetnej „Pruskiej zagadki” tegoż autora. W zasadzie obie książki łączy tylko senne tempo akcji. Ale to co było zaletą, gdy Ignaz Braun powoli oprowadzał nas po dawnym Wejherowie („Pruska zagadka”) zupełnie nie sprawdza się Gdańsku, mieście w którym ścierają się jakże różne interesy i emocje Polaków i Niemców. Za rok, tuż obok na Westerplatte wybuchnie wojna, tymczasem w powieści nie potrafiłem dostrzec napięcia towarzyszącego tym trudnym czasom.

„Gdański depozyt” cierpi na nadmiar bohaterów. Niestety, żadnego z nich nie można nazwać pierwszoplanowym. Za to wszyscy, czy to owa „namiętna maszynistka” czy też „odważny referent” są bezbarwnymi postaciami przedstawionymi dość jednostronnie. Bez zbytniego uszczerbku dla konstrukcji powieści można zrezygnować z kilku z nich, tym bardziej, że nie wszyscy są istotni dla rozwoju akcji. Sama intryga dotycząca tajemniczego depozytu również nie jest zbyt frapująca i nie sprawia czytelnikowi większych kłopotów. Trudno mi ocenić, czy autor wiernie oddał topografię przedwojennego Gdańska, gdyż za słabo znam to miasto abym mógł się na ten temat wypowiadać. Muszę jednak podkreślić, że piękna okładka książki z pewnością oddaje klimat tamtych lat.

Moim zdaniem zamiast szukać „Gdańskiego depozytu” znacznie przyjemniej spędzimy czas rozwiązując „Pruską zagadkę,” która została właśnie wznowiona przez wydawnictwo „Oficynka.”



Wydawnictwo: Oficynka
ISBN: 978-83-62465-38-5
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 310

Moja ocena: 3+/6

piątek, 14 marca 2014

"Pawie pióro"


Zofia Bogusławska, Celina Tatarkiewicz "Pawie pióro"



Zofia Bogusławska i Celina Tatarkiewicz są autorkami kilku powieści dla młodszych czytelników. Nie przypominam sobie jednak, abym w czasach szkoły podstawowej miał okazję zapoznać się z którąkolwiek z ich książek. Z tym większą ciekawością sięgnąłem po „Pawie pióro.” Okładka powieści przedstawia młodą osobę (po przeczytaniu kilkunastu stron dowiadujemy się, że jest to chłopiec), która ze starego kufra pełnego wiekowych ksiąg wyjmuje tajemniczą kartkę. Na stoliku widzimy lampę naftową. Sufit zdobią pajęczyny i pęki suszonych ziół. Mamy więc strych niemal idealny. I tylko strych, bo samej książce do ideału dużo brakuje.

Tłem powieści „Pawie pióro” są urokliwe uliczki i kamieniczki Kazimierza nad Wisłą, w którym grupka dzieciaków: Kuba, Zdzich, Karolek, Kazek, Franuś, Tomek i Elka spędza wakacje. Tomek, z racji zamiłowania do literatury zwany przez kolegów „Myślicielem” odnajduje w kufrze (tym z okładki) kartkę z wiadomością, która sprawi że zwykłe wakacje nabiorą niespodziewanej dramaturgii. Kartka zawiera informację z lat wojny o haniebnym czynie, jakiego dopuścił się sąsiad dziadków Tomka, Edmund Miller. Osobnik ten doniósł Niemcom na syna dziadków a stryjka chłopca. Chłopiec dzieli się swym odkryciem z pozostałymi dzieciakami. W tajemnicy przed dziadkami młodzi detektywi postanawiają wykryć konfidenta i postawić go przed obliczem sprawiedliwości.

W tym samym czasie do Kazimierza przyjeżdża dwóch letników, z których jeden sprawia bardzo podejrzane wrażenie. Dzieciaki podejrzewają, że tajemniczy grubas przyjechał do miasta szukać ukrytego skarbu. Zaczynają go śledzić. Wkrótce okazuje się, że ma on także coś wspólnego z kartką odnalezioną przez Tomka.

W powieści „Pawie pióro” widzimy wysiłek włożony przez autorki w przedstawienie życia mieszkańców Kazimierza w połowie lat 60-tych ubiegłego wieku. Dzieci biorą udział popularnej wówczas akcji Niewidzialna Ręka. Wędrują uliczkami miasteczka, przeprawiają się na drugi brzeg rzeki do Janowca. Pomagają rodzicom, dziadkom, trochę psocą. Niestety, zbyt łatwo dostrzec, że w powstaniu powieści brały udział dwie osoby. Czytając, miałem wrażenie, że pisały każda po kilka rozdziałów a następnie złożyły całość bez należytej dbałości o spójność powieści. Akcja książki jest przewidywalna i toczy się jak lokomotywa prowadzona przez smutnego maszynistę po rozkręconych szynach. Daleko powieści pań Bugusławskiej i Tatarkiewicz do lekkości i humoru klasycznych książek Hanny Ożogowskiej czy Marty Tomaszewskiej, nie mówiąc już dziełach Edmunda Niziurskiego. Mimo to książkę polecam jako ciekawostkę wszystkim miłośnikom Kazimierza nad Wisłą. To doskonały przewodnik po jednym z najpiękniejszych miasteczek w naszym kraju.

Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy PAX
Rok wydania: 1972
Liczba stron: 155

Moja ocena: 3/6

niedziela, 9 marca 2014

"Śląskie dziękczynienie"


Konrad T. Lewandowski "Śląskie dziękczynienie"


Powieść „Śląskie dziękczynienie” zamyka kryminalną serię Konrada T. Lewandowskiego o przygodach nadkomisarza Jerzego Drwęckiego. Składa się na nią pięć powieści, których akcja rozgrywa się w latach dwudziestych XX wieku. Bohater prowadzi śledztwa nie tylko  w Warszawie. Ma okazje zaprezentować swój policyjny kunszt również na tle kolegów z Łodzi, Poznania, a w ostatniej powieści również ze Śląska.

W „Śląskim dziękczynieniu” nadkomisarz Drwęcki zostaje bowiem poproszony o podjecie się pośrednictwa polegającego na doprowadzeniu do „zawieszenia broni” między Wojciechem Korfantym a rządem. „Przy okazji” stołeczny policjant organizuje wykłady z kryminalistyki dla śląskich policjantów. Przypadkowa sprawa odkrycia zwłok mężczyzny splata się z właściwym celem  przyjazdu Drwęckiego na Śląsk. Wszystko komplikuje się jeszcze bardziej, gdy okazuje się, że w sprawę zamieszani są również przedsiębiorcy i gangsterzy zza oceanu, a sumienie samego Korfantego nie jest zbyt czyste.

Podobnie jak w czterech poprzednich powieściach Lewandowski stara się wiernie oddać realia okresu międzywojennego. Tym razem nadinspektor zamieszkuje w familoku u 60-letniej akuszerki, pani Renaty i jej wnuka, niesfornego Walika, dla którego na czas pobytu na Śląsku zostaje przyszywanym ojcem. Drwęckiemu z dość dużym trudem przychodzi przystosowanie się do stylu życia i obyczajów tutejszych mieszkańców. Nieznajomość miejscowych zwyczajów rekompensuje sobie niebywałą inteligencją, wiedzą i wyszkoleniem, czym zyskuje sobie szacunek u tymczasowych podkomendnych.

Lewandowski znany jest bardziej jako autor powieści fantazy i fantastyczno-naukowych. W jednym z wywiadów z autorem, możemy przeczytać, jak doszło do powstania serii kryminałów o nadkomisarzu Drwęckim: „W maju 2006 na Tar­gach Książki w War­sza­wie wzią­łem w teczkę garść moich ksią­żek po pol­sku i cze­sku, po czym ruszy­łem w obchód sto­isk przed­sta­wia­jąc się jako pisarz do wyna­ję­cia, który żadnego gatunku lite­rac­kiego się nie boi. Wszę­dzie potrak­to­wano mnie jak wariata, z wyjąt­kiem Wydaw­nic­twa Dol­no­ślą­skiego. Zamó­wili kry­mi­nał, ale rów­nie dobrze mogli zamó­wić powieść gejow­ską, bo też była na to moda i też bym się wywią­zał.”[1]

Choć od wydania „Śląskiego dziękczynienia” upłynęło już 4 lata, mam nadzieję, że Wydawnictwo Dolnośląskie złoży zamówienie u autora na kolejne części serii. W końcu lata dwudzieste i trzydzieste ubiegłego wieku to prawdziwa kopalnia inspiracji nie tylko dla autorów powieści kryminalnych.

Wydawnictwo: Wydawnictwo Dolnośląskie
Seria wydawnicza: Z odciskiem palca
ISBN: 978-83-245-8870-1
Rok wydania: 2010
Liczba stron: 266

Moja ocena: 4+/6

środa, 5 marca 2014

"Wakacje"

"Wakacje"


Jerzy Putrament "Wakacje"


Rok szkolny 1953/1954 dobiega końca. Czterej licealiści Andrzej, Kucyk, Zdzisio i Wojtek postanawiają wybrać się na Mazury. Daleki krewny jednego z chłopców ma udostępnić im jacht. Chłopcy nieco obawiają się, czy poradzą sobie na wodzie, gdyż dotychczas nie mieli żadnych doświadczeń związanych z żeglowaniem. Kucyk przekonuje pozostałą trójkę, że w ciągu kilku dni nabędą koniecznych umiejętności.

W pierwszych dniach lipca wsiadają więc do zatłoczonego pociągu i po uciążliwej podróży docierają do stacji Stobiec. Po noclegu w leśnej głuszy udają się nad jezioro, gdzie czeka na nich wspaniały jacht. Jak było do przewidzenia, mają olbrzymie problemy z okiełznaniem lin i żagli. W końcu udaje im się jednak odbić od brzegu. Po kilku dniach okraszonych szeregiem zabawnych przygód, młodzieńcy docierają do tajemniczej miejscowości Gorzyjałki. Wszystkie spotkane po drodze osoby nazywają wieś przeklętym miejscem.

I tam właśnie rozpoczyna się najbardziej smakowita dla mnie część powieści. Chłopcy zostają zakwaterowani w wieży starego pałacu. W okolicy dochodzi do wielu tajemniczych, trudnych do wyjaśnienia wydarzeń. Pojawia się cały szereg nowych postaci. Niektóre z nich dość dwuznacznie się zachowują. Akcja dramatycznie przyspiesza. Mamy do rozwiązania historyczną zagadkę. Mimo, że pierwsza część powieści również jest atrakcyjna dla czytelnika trochę żałowałem, że do deseru musiałem żeglować aż przez trzysta stron.

Na „Wakacje” z Jerzym Putramentem wybrałem się po raz pierwszy ponad 25 lat temu. Pamiętam, że wówczas książka wywarła na mnie dość duże wrażenie. Po latach ocena ta nie obniżyła się znacząco. Powieść wytrzymała próbę czasu. Kontrowersyjny autor stworzył bardzo plastyczną, wakacyjną opowieść. Nie ma tu nadmiernej propagandy politycznej, która położyła na łopatki tak wiele książek dla młodzieży w tamtych czasach. Powieść Putramenta, co dziwne, jest owinięta w znacznie cieńszą warstwę ideologiczną niż przedstawiona nie tak dawno na Blogu ZAPOMNIANA BIBLIOTEKA „Zatoka Żarłocznego Szczupaka.” Książka Eugeniusza Paukszty niewątpliwie jest znacznie bardziej wykwintna literacko, ale mimo wszystko „Wakacje” zasługują na miejsce na tej samej półce.

W powieści odnajdziemy oczywiście echa wojny, te zresztą obecne są w większości utworów powstałych w latach 50-tych i 60-tych. Młodzi bohaterowie powieści borykają się z problemami finansowymi i starają się dorobić przy sianokosach w miejscowym PGR. Ale możemy też dostrzec pierwsze, nieśmiałe jeszcze próby krytyki lokalnej biurokracji. Ciekawostką jest epizodyczny udział w powieści początkującego wtedy literata Tadeusza Konwickiego. Przede wszystkim jednak „Wakacje” Putramenta to kawał dobrej literatury przygodowej, która choć powstała ponad 60 lat temu nadal wciąga tajemniczością, humorem i klimatem. Polecam.

Wydawnictwo: Czytelnik
Rok wydania: 1956
Liczba stron: 689

Moja ocena: 6/6