„Sprawy kryminalne II RP”

Ludwik M. Kurnatowski, Daniel Bachrach „Sprawy kryminalne II RP”

Ludwik M. Kurnatowski i Daniel Bachrach to funkcjonariusze, którzy postanowili przed kilkudziesięciu laty spisać swe wspomnienia z czasów służby w przedwojennej Policji Polskiej. Dwa opowiadania z niniejszej książki, starszego stopniem nadkomisarza Kurnatowskiego („Salonowy bandyta” oraz „Krwawa niż życia i zbrodni Wiktora Zielińskiego”) zostały w ubiegłym roku opublikowane w serii „Kryminały przedwojennej Warszawy” w tomie pt. „Tajemnica Belwederu.”[1] Po ich lekturze z niecierpliwością oczekiwałem wznowienia pozostałych kryminalnych historii, które wchodziły w skład zbiorów wydanych w latach 1927-1932.

W maju 2014 r. ukazała się książka „Sprawy kryminalne II RP,” w której zamieszczono dwanaście opowiadań kryminalnych opartych o autentyczne wydarzenia z życia tej dwójki policjantów.  Pierwsze sześć historii opowiedziane przez Kurnatowskiego jest nieco bardziej rozbudowane od wspomnień Bachracha. Autor położył większy nacisk na wierne oddanie klimatu międzywojennej Warszawy. Nadkomisarz tropiąc przestępców gościł w podrzędnych lokalach i złodziejskich melinach. W opowiadaniu zatytułowanym „Banda Rybaka vel Pietrzaka” znajdziemy niemal „miniprzewodnik” po najbardziej niebezpiecznych i podejrzanych warszawskich spelunkach, z którego dowiemy się m.in., że na Pradze, na rogu ulicy Brukowej i Targowej znajdowała się knajpa „szczególnie umiłowana przez najrozmaitszych obwiesiów i ich godne kochanki ze względu na wielce wygodny rozkład, pozwalający na łatwe wymknięcie się z rąk natrętnej, a ciekawej policji.”[2]

Kurnatowski wspomina swoje kłopoty z rozpracowaniem band grasujących na terenie całego kraju. Opisuje także perypetie związane odnalezieniem dziewczynki uprowadzonej przez wędrujących Cyganów. W tym celu wysyła nawet swojego podkomendnego, co ciekawe, właśnie aspiranta Bachracha za południową granicę, do Rumunii. W ten sposób przeszliśmy do kolejnego z autorów, którego opowiadania wypełniają drugą część książki. Co ciekawe niemal wszystkie dotyczą walki z oszustami i fałszerzami banknotów. Również Daniel Bachrach kilkukrotnie wspomina w nich z szacunkiem postać Ludwika Kurnatowskiego, piastującego wówczas stanowisko zastępcy naczelnika Urzędu Śledczego w Warszawie.

Obydwaj policjanci zdradzają czytelnikowi także nieco z tajników swej detektywistycznej profesji. Mamy możliwość obserwowania przesłuchań prowadzonych przez tych doświadczonych policjantów oraz poznania  kilku sztuczek, które wykorzystywali w celu wydobycia prawdy od podejrzanych osobników. Dużo miejsca poświęcili także na przedstawienie pracy wywiadowczej, współpracy z konfidentami oraz sposobów zbierania informacji o przestępcach. Nie wahali się także przyznać, że nie raz popełniali błędy, które mogły kosztować ich życie. Polecam.

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Sprawy kryminalne

ISBN: 978-83-6342443-5

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 219

---

[1] Patrz recenzja: http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/2014/12/tajemnica-belwederu.html

[2] „Sprawy kryminalne II RP”, s. 98.

„Człowiek z Kimberley”

Adam Nasielski „Człowiek z Kimberley”

Zmarły w 2009 r. w australijskim Melbourne Adam Nasielski był autorem wielu powieści kryminalnych. Bohaterem dziewięciu z nich, w tym „Człowieka z Kimberley” jest inspektor z Centrali Służby Śledczej w Warszawie, Bernard Żbik. To genialny, obdarzony niezwykłą intuicją detektyw, który podczas przesłuchań stosuje nowatorskie metody sprawiające, że niewielu jest przestępców zdolnych wyprowadzić go w pole i uciec przed karzącą ręką wymiaru sprawiedliwości.

Akcja niniejszej powieści rozgrywa się w Warszawie w latach trzydziestych ubiegłego wieku. W mieszkaniu Bernarda Żbika przebywają z wizytą doktor Rodowicz, sędzia śledczy do spraw szczególnej wagi oraz jego najlepszy przyjaciel aspirant Adam Billewski. W trakcie wieczornej pogawędki Bernard Żbik odbiera telefon. Ze słuchawki dobiegają jedynie dwa słowa: ”czy to…”, ale to wystarcza aby jego przenikliwy umysł zwietrzył natychmiast, że za tajemniczym telefonem kryje się jakaś dramatyczna historia kryminalna. Po chwili, również telefonicznie ustala, że dzwoniono do niego z mieszkania słynnego neurologa, doktora Wiesława Borzęckiego.

Kilkanaście minut później trzej rozmówcy otrzymują wiadomość o zamordowaniu tego właśnie lekarza. Udają się więc na miejsce zbrodni, do mieszkania w starej kamienicy. Tu w bramie inspektor Żbik dowiaduje się od portiera, że kilka chwil wcześniej widział wychodzącego doktora Borzęckiego. Również zeznania członków rodziny ofiary zamiast pomóc jedynie zaciemniają tę i tak bardzo zagadkową sprawę.

Śledztwo jest popisem bystrości umysłu i logiki Bernarda Żbika. Rola Adama Billewskiego ogranicza się jedynie do pełnych podziwu spojrzeń i zadawania pytań starszemu stopniem przyjacielowi. Postać Żbika jest nieco przerysowana, i w trakcie lektury patrzymy zarówno na niego jak i na uwielbienie, z którym wpatruje się w niego Billewski z lekkim przymrużeniem oka. Adam Nasielski przyznaje się z resztą do stosowania takich zabiegów, pisząc w słowie wstępnym: „Aby uwydatnić coś – należy zawsze nieco przesadzić, inaczej nie wierzą ci i kwita.”[1]

Niemal całe śledztwo prowadzone jest w pełnym zakamarków, tajemniczym, ośmiopokojowym mieszkaniu ofiary. Jak więc łatwo się domyśleć, „Człowiekiem z Kimberley” Adama Nasielskiego nie rozczarują się miłośnicy starych angielskich kryminałów. Sam autor porównywany był do Edgara Wallace`a. Co prawda nie miał tak imponującego dorobku pisarskiego jak jego starszy kolega znad Tamizy, ale ok. czterdzieści książek napisanych przed II wojną światową stawia go w szeregu najbardziej płodnych autorów polskich powieści kryminalnych.

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Kryminały przedwojennej Warszawy

Podseria: Wielkie gry Bernarda Żbika

ISBN: 978-83-63424-42-8

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 202

---

[1] „Człowiek z Kimberley,” s. 5.

"Sęp"

Henryk Nagiel „Sęp”

Dzięki serii wydawniczej „Kryminały przedwojennej Warszawy” czytelnicy mają możliwość zapoznania się z szeregiem powieści klasyków gatunku, z Aleksandrem Błażejowskim,  Stanisławem Wotowskim i Adamem Nasielskim na czele. Przedwojenne egzemplarze książek tych i wielu innych twórców powieści kryminalnych są dziś trudne do zdobycia. O ile od czasu do czasu pojawi się gdzieś „Czerwony błazen” pierwszego z wymienionych autorów, czy któraś z pozycji pozostałej dwójki, to książka Henryka Nagiela „Sęp” należy bez wątpienia do absolutnych unikatów na rynku antykwarycznym.

„Sęp” to powieść napisana z niebywałym rozmachem. Henryk Nagiel przenosi akcję książki z małej mazowieckiej wioski do Warszawy a nawet do Paryża. Zasiadamy w sali Teatru Wielkiego, odwiedzamy kancelarię adwokacką i salę sądową. Przemykamy nocą po uliczkach warszawskiej Pragi i zaułkach francuskiej metropolii. Ale najpierw otwieramy drzwi do starej, wiejskiej plebanii, gdzie w kałuży krwi gospodyni znajduje zwłoki księdza Andrzeja. Podejrzenie o dokonania zabójstwa tego dobrego i życzliwego dla parafian duszpasterza pada na jego wychowanka - Stefana Polnera. Pomiędzy młodzieńcem a jego dobrodziejem doszło co prawda do pewnej różnicy zdań, kiedy ten wyznał księdzu, że zakochał się w pięknej stołecznej kelnerce, niemniej jednak to komuś innemu zależało na tym aby Polner, mimo wysiłków broniącego go adwokata zwanego „Julkiem” został skazany za zabójstwo.

Szlachetny adwokat jest jednak przekonany o niewinności swego klienta i stara się zrobić wszystko co w jego mocy, aby znaleźć prawdziwego zbrodniarza i wydostać Polnera zza więziennych murów. Sprawa nie jest prosta, „Julek” korzysta więc z pomocy swego przyjaciela, genialnego detektywa zwanego „Frygą.”

Trudno jednoznacznie określić, kto jest bohaterem powieści Nagiela. Nie jest nim bowiem ani oskarżony o dokonanie zabójstwa Stefan Polner, ani broniący go adwokat i pomagający mu detektyw, nie są też mocodawca i sprawcy aresztowania młodzieńca. Mimo to charaktery wszystkich kilkunastu postaci mających największy wpływ na przebieg akcji są bardzo precyzyjnie zarysowane. W każdej z nich, nawet skrajnie złej  autor starał się dostrzec jakąś pozytywną, cieplejszą cechę, np. przedstawiając typa spod ciemnej gwiazdy, jakim bez wątpienia był Onufry Leszcz, jako kochającego ojca. Co ciekawe, również postępki „reżysera” dramatu wokół którego ogniskuje się akcja, tytułowego „Sępa” autor próbuje niemalże usprawiedliwić. Podobnie skrupulatnie i plastycznie Henryk Nagiel zobrazował wnętrza, w których rozgrywają się wydarzenia powieści. Tu na plan pierwszy wysuwa się duszna, pełna szumowin społecznych paryska knajpa, gabinet byłego komornika Onufrego oraz ponura melina na Pradze.

Powieść Henryka Nagiela ukazała się po raz pierwszy w 1889 r. i w przeciwieństwie do bardziej znanych „Tajemnic Nalewek”[1] nie była wznawiana przed wybuchem wojny. Książka pierwotnie była określana jako romans. Nic w tym dziwnego, korzenie zbrodni na podwarszawskiej plebanii możemy bowiem odnaleźć w tajemniczej, mrocznej i nieszczęśliwej historii miłosnej z okresu powstania styczniowego. Zakończenie powieści pozwala domniemywać, że autor zamierzał napisać kolejny tom, w którym mieliby wystąpić niektórzy z bohaterów „Sępa.” Nie wiadomo czy zamiar udało mu się zrealizować, ale skoro niniejszej powieści zachowało się zaledwie kilka egzemplarzy, mam nadzieję, że może ktoś kiedyś odkryje zagubiony rękopis kolejnej powieści autora. Klimat świata i półświatka dawnej Warszawy wyczarowany piórem Henryka Nagiela przewyższa nieco te wykreowane przez jego bardziej znanych, wymienionych wcześniej jego kolegów po piórze. Polecam.

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Kryminały przedwojennej Warszawy

ISBN: 978-83-63424-53-4

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 410

---

[1] Recenzja powieści „Tajemnice Nalewek” na pewno pojawi się również w ZAPOMNIANEJ BIBLIOTECE. Książka już czeka na półce na swoją kolej.

"Teufel"

Izabela Żukowska "Teufel"

Wolne Miasto Gdańsk, sierpień 1939 r. W wodzie przy molo dwaj chłopcy znajdują zwłoki kobiety. Prowadzenie śledztwa powierzono rutynowanemu policjantowi z długoletnim stażem, komisarzowi Franzowi Thiedtke. To jego ostatnia sprawa, niebawem ma odejść na zasłużoną emeryturę. Identyfikacji dokonuje młoda asystentka policyjna, Lotte Meier. Stan zachowania ciała utrudnia rozpoznanie. Niemka spostrzega jednak znajomy medalion na szyi denatki. Wg niej ofiara to Marianna Walewicz, Polka pochodząca z zamożnej gdańskiej rodziny, dawna pracodawczyni panny Meier.

Wkrótce komisarz Thiedtke zostaje odsunięty od sprawy, a policja polityczna zamyka śledztwo. Thiedtke nie może się z tym pogodzić. Przecież raport z sekcji zwłok wskazuje, że kobieta została zamordowana przed wrzuceniem do wody. Również Lotte Meier wbrew zakazom przełożonych próbuje wyjaśnić prawdę. Zwraca się z prośbą o pomoc do starego komisarza. Okazuje się, że tylko jemu może zaufać.

Powieść Izabeli Żukowskiej trudno nazwać kryminałem, choć na pierwszych stronach wszystko wskazuje na to, że krok po kroku będziemy zbliżać się do rozwiązania zagadki zbrodni, łącząc ze sobą szereg wątków i eliminując kolejnych podejrzanych. Autorka zaskoczyła mnie przesuwając środek ciężkości powieści w kierunku przedstawienia portretu miasta w ostatnich dniach pokoju. Zamiast zaglądania do oszczędnie umeblowanych policyjnych gabinetów z okien tychże pomieszczeń patrzymy na rozbiórkę synagogi. Jesteśmy świadkami pełnych napięcia stosunków pomiędzy mieszkańcami miasta, widzimy przemarsze chłopców z Hitlerjugend. Żukowska za pośrednictwem Lotte Meier zabiera nas w podróż w przeszłość do poukładanego z pozoru świata Marianny Walewicz. Jak się okaże świat ten to nie tylko dostatnie życie, przyjęcia i romansowanie. Kryje się w nim tajemnica, która splata losy dwóch kobiet. Skomplikowane relacje pomiędzy nimi, gierki wywiadów, wypełnione bibelotami domy bogatych gdańszczan, zapachy ulicy, setki detali zamieszczonych na kartach książki nieco przytłaczają czytelnika, ale właśnie dzięki temu udało się Autorce doskonale oddać klimat wielokulturowego miasta w przededniu wybuchu wojny.

Dobiega końca ustalony porządek świata, dobiega końca służba komisarza Thiedtke. Co można powiedzieć o doświadczonym śledczym? To ambitny, uczciwy i dobry policjant. Z lektury wynika, że takich jak on można policzyć na palcach jednej ręki. Dlatego trochę szkoda, że wątek kryminalny jest tylko dopełnieniem powieści,  podobnie zresztą jak dwie nieszczęśliwie zakończone miłości naszych bohaterek.

Zbrodnia, Trójmiasto i klimat nadciągającej wojny to przepis na książkę sprawdzony przez wielu polskich autorów. Izabela Żukowska sięgnęła po wypróbowane składniki, doprawiła je gęstym dziejowym sosem ze szczyptą pierwiastków obyczajowych i poczęstowała czytelników daniem, które zadowoli podniebienia wielu miłośników powieści historycznych. Polecam.

Wydawnictwo: Oficynka

Seria wydawnicza: Komisarz Franz Thiedtke

ISBN: 978-83-64307-15-7
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 292

Moja ocena: 4+/6

"Król Tyru"

Tomasz Białkowski "Król Tyru"

„Drzewo morwowe,” „Kłamca” oraz „Król Tyru” wchodzą w skład trylogii kryminalnej Tomasza Białkowskiego. Czytelnikom sugeruję lekturę tych powieści właśnie w tej, właściwej kolejności.

Powieścią „Król Tyru” Tomasz Białkowski zamknął swoją trylogię poświęconą dramatycznym przygodom warszawskiego dziennikarza śledczego Pawła Werensa. Ta książka znacznie odbiega od poprzednich części cyklu. Nie znajdziemy tu aż tylu odniesień do Biblii i  makabrycznych zbrodni. Nadal jednak życie głównego bohatera dalekie będzie od spokoju i stabilizacji. W jego życiu zaszło bowiem kilka zmian. Dziennikarz porzuca pracę w redakcji warszawskiej gazety i podejmuje decyzję o przeprowadzce do Olsztyna, gdzie zamierza opiekować się chorym na Alzheimera ojcem. Pewnego dnia odbiera telefon, który burzy wszystkie jego plany. Dzwoni córka generała Szuberta, przywódcy sekty kainitów.  Szubert, zwany przez wtajemniczonych Montalto, doprowadził m.in. do zabójstwa stryja Pawła. Poruszony Werens na spotkaniu z córką decyduje się jej pomóc w odnalezieniu wnuczki generała – Klaudii.

W tym samym czasie w lesie na Mazurach, w słynnej piramidzie nieopodal Rapy zostają znalezione spalone zwłoki z odciętą głową. Sprawą zainteresował się policjant Adam Dera, którego zesłano karnie do niewielkiej miejscowości. Komisarz otrze się o śmierć, na własną rękę próbując rozwikłać tajemnicę piramidy.  W powieści pojawi się także kolejna nasza dobra znajoma z powieści „Kłamca” – piękna doktor Lena Lipska. Jak się okaże, w jej życiu również kryje się tajemnica. Dopadną ją cienie przeszłości, z którymi nie będzie mogła sobie poradzić. Możemy się domyślić, że drogi Leny i Pawła ponownie się skrzyżują, a młodzi pomogą sobie nie tylko w rozwiązywaniu problemów.

Tradycyjnie jak we wcześniejszych powieściach Białkowskiego często podróżujemy a więc i akcja jest bardzo dynamiczna. Umiejscowienie jej w okresie świątecznym (puste drogi, przydrożne bary i szpitalne korytarze, zaśnieżone lasy) sprawia, że zostajemy otoczeni niepokojącym, nieco mrocznym klimatem. Dlatego mimo iż intryga kryminalna nie należy do zbyt skomplikowanych z dużym zainteresowaniem przeczytałem powieść do końca i stwierdziłem, że chętnie dłużej zagościłbym z naszymi bohaterami w białej, mazurskiej scenerii.

Czyje zwłoki kryje piramida w Rapie? Czy Werensowi uda się odnaleźć wnuczkę swojego prześladowcy? Kogo obawia się Lena? Czy odpowiedzi na te pytania mają ze sobą jakiś związek, dowiemy się z trzeciej, ostatniej i najlepszej części trylogii Tomasza Białkowskiego „Król Tyru.” Polecam.

Wydawnictwo: Szara Godzina

ISBN: 978-83-935772-8-6
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 240

Moja ocena: 4+/6

"Kłamca"

Tomasz Białkowski "Kłamca"

„Drzewo morwowe,” „Kłamca” oraz „Król Tyru” wchodzą w skład trylogii kryminalnej Tomasza Białkowskiego. Czytelnikom sugeruję lekturę tych powieści właśnie w tej, właściwej kolejności.

„Kłamca” to druga powieść Tomasz Białkowskiego, której bohaterem jest Paweł Werens, którego poznaliśmy już przy okazji lektury „Drzewa morwowego.” Dziennikarz napisał bestsellerową książkę o sekcie, którą z narażeniem życia udało mu się rozpracować.[1] Nie musi martwić się o pieniądze, w redakcji pojawia się sporadycznie. Czas spędza na spotkaniach autorskich promujących książkę, wizytach w barach i klubach.

Niestety oprócz sławy niewiele pozytywnych zmian nastąpiło w jego życiu. Na domiar złego przywódca sekty, który dzięki Werensowi trafu za kratki  odzyskał wolność. Ofiarą zemsty tajemniczego Montalto pada Mariusz Werens wraz z żoną Elizą. Paweł jest wstrząśnięty śmiercią stryja. Żona krewnego została ukrzyżowana, a na plecach zamordowanego stryja odkryto napis „Szadrak.”

Podobnie jak w pierwszym tomie cyklu okazuje się, że inspiracja dla zabójców ukryta jest w Biblii. Ginie kilka kolejnych osób związanych ze sprawą. Ich ciała także są upozowane. I tym razem Paweł Werens nie musi sam zmagać się z tropieniem psychopatycznego szefa sekty i jego ludzi. Pomaga mu doświadczony policjant, podkomisarz Adam Dera oraz piękna doktor - Lena Lipska, absolwentka Instytutu Nauk Biblijnych specjalizująca się w historii starożytnej. Morderca bawi się naszymi bohaterami, stawiając przed nimi trudne do rozszyfrowania wskazówki, mające doprowadzić ich do jemu tylko wiadomego celu.

Z powieści Tomasza Białkowskiego dowiemy się co wspólnego ze sprawą ma historia chłopca znalezionego pod koniec II wojny światowej w barokowym pałacu w Joachimstein, zaginiony „Portret młodzieńca” pędzla Rafaela, tajne archiwa wojenne oraz Bazylika Mariacka w Gdańsku.

„Kłamca” częściowo powiela schematy powieściowe znane Czytelnikom z „Drzewa morwowego.” Jest to jednak powieść z o wiele bardziej skomplikowaną fabułą, której ukoronowaniem jest rozplątywanie biblijnych wątków przez parę bohaterów (głównie Lenę). Trochę szkoda, że główny bohater Paweł Werens jest nieco bezbarwną postacią. Zarówno w pierwszej jak i drugiej książce serii czarną robotę wykonuje za niego ktoś inny. Mimo, że jego postać znajduje się w centrum akcji, odniosłem wrażenie że znajduje się gdzieś obok. Szybkie tempo, sensacyjna akcja z domieszką zagadek historycznych sprawia, że powieść Tomasza Białkowskiego mogę polecić jako dobrą lekturę na kilka wiosennych lub letnich wieczorów.

Wydawnictwo: Szara Godzina

ISBN: 978-83-935772-3-1
Rok wydania: 2012
Liczba stron: 252

Moja ocena: 4/6

---

[1] http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/2014/05/drzewo-morwowe-tomasz-biakowski-drzewo.html

"Drzewo morwowe"

Tomasz Białkowski "Drzewo morwowe"

„Drzewo morwowe,” „Kłamca” oraz „Król Tyru” wchodzą w skład trylogii kryminalnej Tomasza Białkowskiego. Czytelnikom sugeruję lekturę tych powieści właśnie w tej, właściwej kolejności.

Olsztyn to rodzinne miasto Pawła Werensa, dziennikarza pracującego w warszawskiej gazecie „Wieści.” To zdolny młody człowiek. W dodatku przystojniak i kobieciarz. Nie lubi komplikować sobie życia, dla tego nie wiąże się z paniami, które pojawiają się u jego boku. Kiedy powierzono mu napisanie reportażu o szeregu makabrycznych zabójstw, których dokonano właśnie w Olsztynie, nasz bohater nie jest tym zachwycony. To tam właśnie w dzieciństwie przeżył rodzinną tragedię. Kiedy nie udaje mu się znaleźć noclegu w hotelu, przypomina sobie o stryju Mariuszu, który oferuje mu gościnę. To właśnie Mariusz, były ksiądz, pomaga młodemu Werensowi. I nie chodzi tu o zwykły reportaż. Dociekliwy dziennikarz rozpoczyna bowiem własne śledztwo. Nie zdaje sobie sprawy, że kiedy odkryje zbyt dużo, jego życie stanie się zagrożone.

Ktoś zabija ludzi, odtwarzając historię sprzed wielu wieków. Ofiary, starsi mężczyźni są przed śmiercią torturowani a ich ciała dziwacznie upozowane. Werensowie odkrywają, że zbrodnie inspirowane są egzekucjami pierwszych chrześcijańskich męczenników. W ustach każdego z zabitych policja znajduje motyla. Trop prowadzi do starego pałacu, w którym w latach 70-tych spotykają się członkowie tajemniczej sekty.

Mimo licznych odniesień biblijno-historycznych czytelnik nie traci w nich orientacji. Zawsze pod ręką jest sympatyczny stryj głównego bohatera (ex-duchowny), który zna odpowiedź na większość pytań zadawanych przez krewniaka. Podobnie Tomasz Białkowski umiejętnie kieruje czytelnika antycznymi meandrami. Przyznam się, że kilka razy odniosłem wrażenie, że wszystko mam zbyt łatwo podane na tacy, a wolałbym sam nieco więcej pogłówkować prowadząc wraz z głównym bohaterem dziennikarskie śledztwo.

Kobiety w powieści pełnią rolę dekoracyjną. Podają obiad lub pozwalają się uwieść głównemu bohaterowi, kusząc go wcześniej swoimi wdziękami. Czarne charaktery nie mają skrupułów a policji nie można do końca zaufać.   

Książki  Tomasza Białkowskiego to lektury nie tylko dla miłośników kryminałów, ale także dla mieszkańców Olsztyna i okolic, którzy mogą w nich odnaleźć wiele znanych sobie miejsc. Już niebawem podzielę się wrażeniami po przeczytaniu drugiej książki cyklu pt. „Kłamca.” Na jej okładce z otwartej walizy wysypują się stare papierzyska. Ogołocone z liści, pokrzywione drzewo samotnie opiera się burzy. Nadlatują czarne ptaszyska. A ja już wiem, że na pierwszych stronach drugiego tomu zostanie zamordowany jeden z bohaterów książki, której recenzję właśnie zakończyliście czytać. 

Wydawnictwo: Szara Godzina

ISBN: 978-83-933462-5-7
Rok wydania: 2012
Liczba stron: 302

Moja ocena: 4/6

"Lwowska noc"

Wiesław Helak "Lwowska noc"

„Lwowska noc” to dramatyczna i wzruszająca opowieść o ostatnich latach Lwowa. Polskiego Lwowa. To opowieść o Polakach, Ukraińcach i Żydach, którzy współtworzyli  historię tego miasta. To wreszcie opowieść o Rosjanach i Niemcach, którzy brutalnie zamknęli pewien rozdział w dziejach Lwowa, rozpoczynając jednocześnie nowy, pełen bólu, zakłamania i zawiedzionych nadziei. „Lwowska noc”  Wiesława Helaka to niemal dokumentalna relacja o swoistej drodze krzyżowej, którą przeszedł bohater powieści Józef Sztendera, polski nauczyciel mieszkający wraz z żoną, Ukrainką w wiosce nieopodal Lwowa.

Ten kochający swoją rodzinną ziemię patriota bez wahania zakłada mundur i mimo, że nie otrzymał karty mobilizacyjnej decyduje się wyjechać, aby walczyć w obronie ojczyzny. To właśnie wrzesień 1939 r. rozpoczął jego gehennę, która już nigdy miała się nie zakończyć. Za miłość do ojczyzny przyjdzie Józefowi zapłacić najwyższą cenę. Bohater traci rodzinę. Ukochana żona oraz dwójka dzieci zostaje bestialsko zamordowana przez sąsiadów – Ukraińców. Sam wielokrotnie unika śmierci, trafia do sowieckiego więzienia. Jest świadkiem rozstrzelania profesorów lwowskich, eksterminacji ludności żydowskiej  oraz wielu innych zbrodni dokonywanych przez wojska okupantów. Obserwuje rabowanie polskiego mienia, wywózki Lwowian na Syberię oraz przymusowe deportacje do Polski, na Ziemie Odzyskane.

W powieści Wiesława Helaka nie brakuje wstrząsających scen, które jak wspomniany wcześniej mord na rodzinie Józefa, czy też dramat dzieci żydowskich w getcie lwowskim na długo pozostają w pamięci czytelnika.

„Lwowska noc” to także historia o tragicznej miłości, którą głównemu bohaterowi dane jest przeżyć aż dwukrotnie. Za pierwszym razem on traci rodzinę, za drugim - nowa rodzina - jego. Sztendera szukając ukojenia w bólu oraz odpowiedzi na kłębiące się w głowie pytania i wątpliwości zamyka się w klasztornych murach, które jednak opuszcza  i dalej toczy walkę o zachowanie człowieczeństwa. Przebywając we Lwowie angażuje się w pomoc dla osieroconych dzieci a także wstępuje do zakonspirowanej organizacji wojskowej. Wielokrotnie naraża życie dla przyjaciół, a na błaganie żony proszącej aby pozostał z nią i dziećmi odpowiada: „Głos sumienia nakazuje mi iść.”[1]

Ma to szczęście, że u jego boku są osoby, które czują, myślą i kochają podobnie jak on: ojciec, zaprzyjaźniony ksiądz, żydowski lekarz, młody harcerz, czy też kobiety które opiekują się dziecięcym przytułkiem. Mimo wszystko może także liczyć na swą małżonkę, która w chwili próby nie zdradza ukraińskim bandytom jego miejsca pobytu. Niestety, niemal wszystkie te osoby za swą miłość do Lwowa i ojczyzny straciły życie.

W pamięci Wiesława Helaka pozostały relacje jego dziadków i rodziców, którzy przeżyli lwowską gehennę oraz zesłania na Syberię. Im właśnie dziękuje na ostatnich stronach powieści za to, że ich wspomnienia pozwoliły mu „odnaleźć w sobie choć w części miłość do tego miasta i jego losów oraz wzbogacić opowieść o szczegóły, których żaden autor by nie wymyślił.”[2] „Lwowska noc” to również kawał dobrej polskiej prozy. Polecam.

Wydawnictwo: Trio

ISBN: 978-83-7436-304-4
Rok wydania: 2012
Liczba stron: 326

Moja ocena: 6/6

---

[1] Wiesław Helak „Lwowska noc,” s.164.

[2] Tamże, s. 326.

"Prawda to marny interes, a policja wie tylko tyle, ile jej ludzie powiedzą"

Jacek Matecki "Prawda to marny interes, a policja wie tylko tyle, ile jej ludzie powiedzą"

Posępna, mroczna warszawska dzielnica żydowska jest tłem znakomitej powieści Jacka Mateckiego o rozbudowanym tytule „Prawda to marny interes, a policja wie tylko tyle, ile jej ludzie powiedzą.” Nie tylko tytuł książki jest rozbudowany. Wielowątkowa, wartka akcja, kilkudziesięciu bohaterów, kilka trupów, kilku podejrzanych oraz znakomicie oddany klimat  dawnej stolicy gwarantuje Czytelnikowi, że wieczory spędzone przy lekturze książki dostarczą wielu emocji.

Jest rok 1909. Na ulicach Warszawy znajdowane są zwłoki młodych żydowskich dziewcząt. Morderca zabija w piątki. Przedstawiciele carskich organów ścigania nie potrafią znaleźć prawdziwego motywu zbrodni. Nie biorą poważnie pod uwagę mordu rytualnego i odpowiedzialnością za zbrodnie usiłują obarczyć m.in. przywódcę organizacji spiskowej.

Każdy z nich, czy to sędzia, czy też podrzędny policjant usiłuje wykorzystać  te sprawę do przeforsowania swoich własnych interesów. Sędzia śledczy Piotr Wolfowicz Blüchert zawiera umowę z ojcem jednej z zamordowanych młodych kobiet, bogatym kupcem Chaimem Prewesem. Za kilka tysięcy rubli zobowiązuje się odnaleźć mordercę. Jest mu obojętne, kto nim będzie. Dla pieniędzy gotów jest wysłać na szubienicę nawet najlepszego przyjaciela, gdyby go oczywiście miał.

Ale w powieści Jacka Mateckiego każdy jest zdany tylko na siebie, a wyraz przyjaźń nie pojawia się w słowniku żadnego z bohaterów. Nikomu nie można zaufać. Policjanci zamiast tropić przestępców toczą walkę między sobą. O to aby lepiej wypaść w oczach przełożonych, podgryźć gałąź na której siedzi niewygodny kolega, czy też wyłudzić choć parę rubli. Każdy na każdego ma jakiegoś haka, a życie ludzkie jest niemal bezwartościowe.

Więzienie, dom publiczny, gabinety policyjnych dygnitarzy, meliny pijackie, knajpy, prosektorium, zapyziałe, nędzne klitki w odrapanych kamienicach to tylko niektóre z miejsc, w których umiejscowił akcję swej powieści Jacek Matecki. Z bohaterami trudno się identyfikować. To w większości skorumpowane kanalie bez żadnych skrupułów. No może jeden z nich, wplątany przypadkowo w tryby maszyny śledczej, młody żydowski dziennikarz Adam Warszawski jest nie do końca zepsutym osobnikiem, który z pewną naiwnością prowadził będzie własne śledztwo łudząc się, że  uda mu się pomóc doprowadzić przed oblicze sprawiedliwości prawdziwego sprawcę seryjnych mordów.

„Prawda to marny interes, a policja wie tylko tyle, ile jej ludzie powiedzą” to pierwsza powieść Jacka Mateckiego wydana przez niego pod własnym nazwiskiem. Jak dowiadujemy się z krótkiej informacji zamieszczonej na wewnętrznej stronie okładki, trzy pierwsze książki Auror napisał jako „murzyn.” Mam nadzieję, że na jego kolejną powieść pod własnym nazwiskiem nie będziemy musieli zbyt długo czekać. A tymczasem polecam lekturę niniejszej książki. Ta niemal epicka powieść zadowoli najbardziej wybrednych koneserów polskich kryminałów retro.

Wydawnictwo: Trio

ISBN: 978-83-7436-330-3
Rok wydania: 2014
Liczba stron: 322

Moja ocena: 6/6

"Pitaval krakowski"

Stanisław Salmonowicz, Janusz Szwaja, Stanisław Waltoś "Pitaval krakowski"

Często sięgam po powieści historyczne, lubię od czasu do czasu przeczytać dobry kryminał, którego akcja dzieje się kilkadziesiąt lat temu. Wszystkie najlepsze cechy tych gatunków łączy w sobie „Pitaval krakowski” Stanisława Salmonowicza, Janusza Szwai i Stanisława Waltosia. Pitaval to zbiór relacji z głośnych przed laty procesów sądowych. Podczas lektury „Pitavalu krakowskiego” mamy okazję niemal trzydzieści razy zanurzyć się w przeszłość i otrzeć o dramatyczne przeżycia dawnych mieszkańców podwawelskiego grodu.

Iście drakońskie kary spadały bowiem już w epoce renesansu na przedstawicieli różnych profesji. I tak niejaką Jadwigę trudniącą się nierządem wrzucono do Wisły a służącą która zabiła swą panią skazano na upieczenie żywcem. Jedna z dawnych Krakowianek za matkobójstwo została „utopiona w worku z zaszytym psem i kotem”[1] a szyja niejednego cudzołożnika poczuła zimnie, stalowe ostrze katowskiego topora.

Bulwersuje nas dziś rozkład moralny części duchowieństwa, a tymczasem już w XVI w. „gorszące wybryki zakonników były na porządku dziennym.”[2] Nie gorsi od nich byli krakowscy żacy, którzy zasłynęli jako „wielce rozpustni, lekkomyślni, knajpiarze, pijacy, oddani szpetnym chuciom, skłonni do bitek i zabójstw.”[3]

Nieco obszerniejsza jest druga część Pitavalu, obejmująca sprawy kryminalne z drugiej połowy XIX w. oraz okresu do wybuchu II wojny światowej. Możemy zapoznać się m.in. z głośną przed laty sprawą długoletniego uwięzienia w klasztorze Karmelitanek Bosych zakonnicy Barbary Ubryk oraz z pierwszymi, nieudanymi próbami wykrycia zbrodniarza za pomocą telepatii, co miało miejsce w 1921 r. Po odzyskaniu niepodległości na przestępców nie czekały aż tak wymyślne kary jak czterysta lat wcześniej. Warto tu wspomnieć o jednej, mianowicie zabójca musiał liczyć się z długoletnim, ciężkim więzieniem, obostrzonym twardym łożem co miesiąc oraz ciemnicą każdego dnia w rocznicę popełnienia zbrodni.

Autorzy wykonali olbrzymią pracę. Nie zawsze mogli dotrzeć do akt sądowych, których wiele zaginęło podczas wojennej zawieruchy i późniejszych dziejowych zakrętów historii, korzystali więc z roczników dawnych czasopism jak np. „Ilustrowany Kurier codzienny,”  „Kurier Poranny” czy „Tajny Detektyw.” Publikacja zawiera kilka wkładek z fotografiami bohaterów: ofiar, katów, miejsc i narzędzi zbrodni. Możemy spojrzeć w oczy „Pięknej Zośce” – jednej z najsłynniejszych krakowskich modelek lat dwudziestych bestialsko zamordowanej przez męża czy też podziwiać wystrojoną w wytworny kapelusz Marię Ciunkiewiczową, która w latach międzywojennych zasłynęła jako jedna z pierwszych oszustek ubezpieczeniowych. Wielu budynków przedstawionych na fotografiach nie znajdziemy już dziś spacerując krakowskimi ulicami. Zdjęcia pochodzą m.in. z Archiwum Miasta Krakowa, Biblioteki Jagiellońskiej, Muzeum Narodowego w Krakowie jak również zbiorów prywatnych. Choć w wielu przypadkach nie było to możliwe względu na brak świadków, czy też źródeł, autorzy często podejmowali próby oceny przebiegów wydarzeń z patrząc na nie z perspektywy dnia dzisiejszego.

Historie przedstawione w „Pitavalu krakowskim” są wciągające niczym najlepsze powieści kryminalne. Wielka w tym zasługa autorów, którzy potrafili przełożyć terminologię akt sądowych na język przystępny dla każdego czytelnika, okraszając go obficie licznymi ciekawostkami z minionych lat. Nie skąpili opisów miasta, kamienic, wnętrz domów, obyczajów i charakterów ludzkich, tworząc barwną kryminalną mozaikę Krakowa na przestrzeni kilku stuleci.

---

[1] „Pitaval krakowski” s. 71.

[2] Tamże, s. 25.

[3] Tamże, s. 27.

Wydawnictwo: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas

ISBN: 97883-242-1229-3
Rok wydania: 2010
Liczba stron: 734

Moja ocena: 6/6

-------

Prof. Janusz Szwaja i prof. Stanisław Waltoś opowiadają o „Pitavalu krakowskim”: 

http://www.youtube.com/watch?v=0MuaRq2aoB0