"Opatów i dobra opatowskie w drugiej połowie XVIII wieku"

Radosław Kubicki "Opatów i dobra opatowskie w drugiej połowie XVIII wieku"

Opatów, niewielkie, kilkutysięczne dziś miasteczko położone nieopodal wschodniego krańca Gór Świętokrzyskich było przez stulecia liczącym się ośrodkiem na mapie regionu. Przez miasto przebiegały ważne szlaki handlowe. I choć kilkukrotnie padało ofiarą najazdów Tatarów, za każdym razem podnosiło się ze zniszczeń. To tu przez ponad trzy stulecia odbywały się sejmiki województwa sandomierskiego. Po klęsce powstania styczniowego Opatów zaczął chylić się ku upadkowi. Na znaczeniu zyskał nowy ośrodek przemysłowy, położony na północ od miasta – Ostrowiec. Ostatnie chwile świetności miasta przedstawił w pracy „Opatów i dobra opatowskie w drugiej połowie XVIII wieku” doktor Radosław Kubicki.

Zachód słońca nad kolegiatą św. Marcina w Opatowie. Fot. Autor Bloga

Publikacja składa się z siedmiu rozdziałów obrazujących funkcjonowanie Opatowa i okolicznych dóbr. Jak sam autor przyznał we wstępie, główny nacisk położył na ukazanie życia mieszkańców oraz gospodarki ziemi opatowskiej. Radosław Kubicki scharakteryzował grupy zawodowe, etniczne i wyznaniowe miasta oraz przeanalizował relacje zachodzące pomiędzy nimi. W rozdziale poświęconym życiu codziennemu poruszone zostały zagadnienia dotyczące opieki medycznej, przestępczości oraz klęsk żywiołowych. W monografii znajdziemy ponadto obszernie przedstawione dzieje dóbr opatowskich w drugiej połowie osiemnastego stulecia, w tym bogaty zasób wiadomości dotyczących stacjonowania i przemarszów wojsk przez Ziemię Opatowską.

Ziemia Opatowska. Fot. Autor Bloga

Warty podkreślenia jest także rozdział „Opatów jako ośrodek miejski i gospodarczy,” w którym to autor oprowadza czytelnika po kluczowych punktach miasta: ratuszu, obiektach sakralnych, łaźni żydowskiej, poczcie, sklepach, folwarkach, zajazdach oraz innych budynkach użyteczności publicznej. W rozdziale tym znajdują się również dane dotyczące struktury narodowościowej. Musimy bowiem pamiętać, że w interesującym nas okresie Opatów zamieszkiwała również liczna społeczność żydowska, Cyganie, Ormianie, Grecy oraz kilka rodzin szkockich. Oczywiście Radosław Kubicki przedstawił w swej pracy organizację władz miasta oraz samorządów wiejskich. Osadnictwu oraz gospodarce chłopskiej i folwarcznej poświęcone są dwa rozdziały książki.

Należy zwrócić uwagę na obfitą, liczącą kilkaset pozycji literaturę źródłowa, jaką posiłkował się autor przy opracowywaniu niniejszej publikacji. Radosław Kubicki zrealizował cel przyświecający mu podczas pisania monografii, pieczołowicie rekonstruując całe spektrum spraw dotyczących funkcjonowania dóbr opatowskich w latach 1750-1796 (taki jest zasadniczy zakres chronologiczny niniejszej pracy). Książka zapewne zainteresuje miłośników ziemi świętokrzyskiej i umożliwi im pogłębienie wiedzy o historii malowniczego regionu nad Opatówką w okresie przedrozbiorowym. Polecam.

Wydawca: Dom Wydawniczy Duet, Adam Marszałek

ISBN: 978-83-61185-89-5
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 496

"Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939–1945"

  

Tomasz Domański, Andrzej Jankowski  "Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939–1945"

W 1986 r. na kolonijnej wycieczce nasz autokar zatrzymał się w wiosce nieopodal Suchedniowa. Michniów – ta nazwa niewiele mówiła 11-letniemu wówczas chłopakowi. Był to tylko kolejny punkt na trasie między klasztorem na Świętym Krzyżu a nestorem wśród dębów polskich – zagnańskim Bartkiem. Niebawem dowiedziałem się dlaczego odwiedziliśmy właśnie tę miejscowość.

To właśnie Michniów był wsią, którą latem 1943 r. otoczyli niemieccy żandarmi. W odwet za pomoc okolicznym oddziałom partyzanckim mieszkańców rozstrzelano lub spalono żywcem w domach i stodołach. Na płycie grobu ofiar pacyfikacji w Michniowie wyryto imiona i nazwiska 203 ofiar. Najmłodszą ofiarą był Stefan Dąbrowa - miał 9 dni.

Z wycieczki przywiozłem niewielką broszurę wydaną przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Kielcach będącą jednocześnie cegiełką na fundusz Budowy Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. 

Michniów jest dziś symbolem martyrologii wsi polskich. Ale każda wieś na Kielecczyźnie ucierpiała w wyniku zbrodniczej działalności wojsk niemieckiego okupanta. W monografii "Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939-1945" Tomasza Domańskiego i Andrzeja Jankowskiego przywrócono pamięć tamtych dni. Przedstawiono zbrodnicze działania niemieckiego aparatu represyjnego, zagładę całych wsi, egzekucje i pojedyncze zabójstwa. Andrzej Jankowski opisał także strukturę i zadania policji niemieckiej do roku 1945. Autorzy korzystali m.in. z akt procesów niemieckich zbrodniarzy, oparli się również na zeznaniach naocznych świadków.

Mimo rangi przedsięwzięcia MWK oraz IPN, nie da się ukryć, że autorom udało się ukazać tylko ułamek zbrodni, jakich dopuścił się niemiecki okupant na Ziemi Świętokrzyskiej.  Sam z opowieści moich dziadków mógłbym przytoczyć przynajmniej kilka przypadków bestialskich mordów dokonanych przez hitlerowców, o których w książce nie wspomniano. Pominięto choćby wymordowanie wieloosobowej rodziny wraz małymi dziećmi we wsi Duranów (gm. Tarłów) choć wspomniano o zbrodniach dokonanych w sąsiednich miejscowościach.

Nie wpływa to jednak na wysoką ocenę całej monografii. Ogrom bestialskich zbrodni dokonanych przez Niemców w widłach rzek Wisły i Pilicy jest przecież niemożliwy do oszacowania. Świadków tamtych lat z każdym dniem jest coraz mniej. Za kilka lat badaczom pozostaną tylko rzędy zakurzonych akt na półkach w archiwach.

Książkę uzupełniają liczne indeksy osobowe, nazw geograficznych oraz fotografie. Załączono również dwie mapy z zaznaczonymi miejscami masowych straceń egzekucji, łapanek, akcji represyjnych, miejscowości spalonych i zbombardowanych we wrześniu 1939 r. oraz lokalizacją więzień i dużych aresztów. Druga mapa przedstawia sieć placówek, dowództw i ogniw organizacyjnych policji niemieckiej oraz komendantur Wehrmachtu na Kielecczyźnie w latach 1939-1945.

Wydawca: IPN i Muzeum Wsi Kieleckiej

ISBN: 978-83-61240-06-8
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 422

Więcej informacji o Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie 

można znaleźć na stronach: http://www.martyrologiawsipolskich.pl/ oraz

http://mwk.com.pl/pl/sg/nasze_obiekty/mauzoleum_martyrologii_wsi_polskich_w_michniowie