„Życie i przygody Wiktora Gruena”

Ludwik M. Kurnatowski „Życie i przygody Wiktora Gruena”

Ze wspomnień naczelnika Urzędu Śledczego

Nadkomisarz Ludwik Kurnatowski należał do nielicznych przedwojennych urzędników, którzy pozostawili po sobie wspomnienia z czasów pracy w policji carskiej i  polskiej Policji Państwowej[1]. W biografii zastępcy Naczelnika Urzędu Śledczego w Warszawie można doszukać się epizodów rzucających cienie na długotrwałą, obfitującą w wiele sukcesów karierę. Kurnatowskiego oskarżano m.in. o przyjmowanie łapówek. Zarzutów nie zdołano mu udowodnić a pan Ludwik opuścił areszt po wpłaceniu kaucji. W czasie pracy w policji warszawskiej Kurnatowski miał możliwość spotykania się na co dzień z wieloma wysokimi urzędnikami. Jednym z nich był szef referatu ds. politycznych Wiktor Grün. Była to postać barwna i kontrowersyjna, nic więc dziwnego, że nadkomisarz postanowił przypomnieć ją czytelnikom, i poświecił Grünowi kilkudziesięciostronicową opowieść.

Wywodzący się z zamożnej rodziny żydowskiej Wiktor Grün już w wieku 17 lat postanowił porzucić szkołę. Pociągało go hulaszcze życie, trwonił pieniądze ojca biesiadując do białego rana w najlepszych restauracjach. Po pewnym czasie zaczął pracę w Urzędzie Śledczym w Warszawie. Szybko piął się po szczeblach kariery. Podobnie jak Kurnatowski, także i on był podejrzewany o przyjmowanie łapówek, przez co na pewien czas został wydalony ze służby. Kiedy echa afery łapówkarskiej umilkły, powrócił do policji, tym razem jednak do policji politycznej. Ciągnęła się za nim zła sława. Wsławił się aresztowaniami polskich i żydowskich działaczy socjalistów. Wielokrotnie balansował na granicy prawa. Wiedział o wydanym na niego wyroku śmierci i starał się jak mógł załagodzić sprawę. Przez pewien okres był nawet podejrzewany o współpracę z organizacją rewolucyjną. Nie uchroniło go to przed śmiercią. Został zastrzelony 31 stycznia 1907 r.

W niniejszym tomie zostało zamieszczone również opowiadanie „Znak zapytania”. Jest to historia romansu młodej dziewczyny, wychowanki pewnego ziemianina. Będąca u progu dorosłości Joasia ma dość życia na głębokiej prowincji. Ulega zgubnym wpływom mieszkającej w sąsiedztwie kobiety i wyrusza szukać szczęścia w Warszawie. Jej opiekun z bólem serca zezwala jej na wyjazd do stolicy. Piękna dziewczyna rzuca się w wir zabaw i szaleństw. Ciągle otoczona jest wianuszkiem adoratorów. Pewnego dnia do Warszawy przybywa jeden  z synów ziemianina. Pomiędzy dwojgiem młodych rodzi się uczucie. Życie w stolicy na przyzwoitym poziomie ma jednak swoja cenę, a parze kończą się powoli fundusze. Zdesperowany młodzieniec robi co tylko może, aby nie pozbawiać swej ukochanej przyjemności do jakich już przywykła. Niestety, nie kończy się to dobrze… Opowiadania nadkomisarza Kurnatowskiego były drukowane w latach 1931-1935 na łamach „Ostatnich wiadomości krakowskich”. Polecam.

Książka na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/ludwik-m-kurnatowski-zycie-i-przygody-wiktora-gruena-ze-wspomnien-naczelnika-urzedu-sledczego-kpw-63-p-424.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Kryminały przedwojennej Warszawy

ISBN: 978-83-66371-13-2

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 135

---

[1] Opowiadania Ludwika Kurnatowskiego: http://www.zapomnianabiblioteka.pl/search/label/Ludwik%20M.%20Kurnatowski

„Przez namiętność do zbrodni”

Daniel Bachrach „Przez namiętność do zbrodni”
Sensacyjne pamiętniki byłego aspiranta Urzędu Śledczego w Warszawie
Tom IV

W serii Kryminały przedwojennej Warszawy ukazało się kilka tomów zawierających wspomnienia funkcjonariusza przedwojennej policji państwowej Daniela Bachracha. W księgarniach pojawił się także dwutomowy cykl „Sprawy kryminalne”, w którym znajdziemy opowiadania napisane przez aspiranta Bachracha oraz nadkomisarza Ludwika Kurnatowskiego[1]. W zbiorze  „Przez namiętność do zbrodni” opublikowane zostało siedem kolejnych opowiadań, których akcja rozgrywa się w latach 1910-1930. W pięciu przypadkach detektyw Bachrach wsadza za kratki rodzimych przestępców. W pierwszych dekadach ubiegłego stulecia na ulicach Warszawy nie brakowało jak wiemy oszustów, szantażystów, szulerów i wszelkiego autoramentu innych osobników, którzy brzydząc się uczciwa pracą, gotowi byli popełniać największe łajdactwa, by tylko zdobyć środki mogące zapewnić dostatni i beztroski byt.

Policjant doszukuje się przyczyn takiego stanu rzeczy, i dochodzi do wniosku, że główną przyczyną wzrostu przestępczości w Polsce i w Europie jest rozluźnienie obyczajów, do którego przyczyniła się długotrwała wojna oraz bezrobocie. Brak środków do zapewnienia sobie minimum egzystencji spycha ludzi na drogę zła i występku. W jednym z opowiadań Bachrach podaje kilka dramatycznych przykładów, kiedy to impulsem do popełnienia niegodziwych i karygodnych czynów był głód. O ile spostrzeżenia aspiranta w tej materii nie są zbyt odkrywcze, to przyznać należy, że o przypadkach ze swej policyjnej kariery Bachrach potrafił pisać barwnie  i zajmująco.

Ostatnie dwa opowiadania zamieszczone w niniejszym tomie nawiązują do czasów kiedy Daniel Bachrach pracował jako detektyw kontraktowy w angielskiej policji. W pierwszym z nich, zatytułowanym „Tajemnica wielkiego miasta”, Bachrach powraca wspomnieniami do sprawy, która nie zapowiadała się pasjonująco. Ot, na chodniku przy jednej z londyńskich ulic zostaje znaleziony martwy mężczyzna. W pierwszej chwili policjanci nie są pewni jaka była przyczyna zgonu, nie wykluczają przyczyn naturalnych, ataku serca lub nieszczęśliwego wypadku. Jednak pewne szczegóły dostrzeżone na miejscu przez detektywa upewniają go w przekonaniu, że mężczyzna został zamordowany.

Równie trudna do rozwikłania okazuje sprawa związana ze śmiercią mężczyzny w pociągu relacji Glasgow-Londyn. Skrupulatny i dociekliwy detektyw, odsłaniając rodzinne powiązania i tajemnice,  również i z tym zadaniem radzi sobie jednak doskonale. Londyński okres w karierze Bachracha przyczynił się do tego, że w późniejszych latach nierzadko nazywano go „warszawskim Sherlockiem Holmesem”. Opowiadania aspiranta Daniela Bachracha publikowane były na łamach „Ostatnich wiadomości krakowskich” w latach 1931-1935. Polecam.

Powieść na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/daniel-bachrach-przez-namietnosc-do-zbrodni-sensacyjne-pamietniki-bylego-aspiranta-kpw-62-p-418.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Kryminały przedwojennej Warszawy

ISBN: 978-83-66371-08-8

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 173

---

[1] http://www.zapomnianabiblioteka.pl/search/label/Daniel%20Bachrach

„Małżeństwo Neili Forster”

Marek Romański „Małżeństwo Neili Forster”

Stany Zjednoczone, lata 20. ubiegłego wieku. Do gabinetu doktora Piotra Vulpiusa zgłasza się niejaki Józef Scat, marynarz pływający przez lata po morzach i oceanach. Vulpius, mimo że nadal bywa tytułowany doktorem, od dawna nie przyjmuje już chorych. Kiedy odkrył  w sobie talent detektywistyczny, postanowił nie czekać więcej na pacjentów, lecz zająć się rozwikływaniem pasjonujących zagadek kryminalnych. Mógł sobie na to pozwolić, gdyż pochodził z dobrze sytuowanej kupieckiej rodziny. Nie przyjmował więc Vulpius zleceń, które wydawały mu się mało ciekawe. Kręcił nosem kiedy do drzwi jego gabinetu pukał klient proszący o pomoc w rozwiązaniu sprawy, z którą poradziłby sobie pierwszy z brzegu policjant z najbliższego posterunku.

Również sprawa z jaką przyszedł marynarz, w pierwszej chwili wydawała się doktorowi banalna i nie warta zachodu. Scat zgłosił bowiem zaginięcie przyjaciela, także byłego wilka morskiego, Martina Forstera. Zniecierpliwiony detektyw zadał jednak Scatowi kilka pytań. Odpowiedzi marynarza sprawiły, że mimo wszystko postanowił mu pomóc. W trakcie rozmowy wychodzi bowiem na jaw, że Forster nie tak dawno ożenił się z piękną, młodszą o kilka lat kobietą. Nie byłoby w tym nic dziwnego, okazało się jednak, że pani Forster nie zgłosiła się jeszcze na policję mimo, że od czasu zniknięcia męża upłynęło już kilka dni. W trakcie śledztwa Vulpius odkrywa cały szereg mrocznych tajemnic związanych z rodziną Forsterów. Gdyby nie dociekliwość doktora tajemnice te nigdy nie ujrzałyby światła dziennego.

Na kartach powieści pojawia się cała galeria postaci, spośród których na plan pierwszy wybija się zaprzyjaźniony z Vulpiusem redaktor miejscowej gazety Jan Otmar. Detektywa wspiera oczywiście kilku funkcjonariuszy policji. Wydana po raz pierwszy w 1934 r. powieść Marka Romańskiego to napisana zgodnie z wszelkimi regułami gatunku klasyczna historia kryminalna. Mamy tu również do czynienia z niemal melodramatyczną historią miłosną. Zapewne przed laty, w trakcie lektury opowieści, w jaką uwikłała się małżonka zaginionego marynarza, niejedna łza spłynęła po policzku czytelniczki niniejszej książki. Autor postarał się na szczęście o rozjaśnienie fabuły bardziej humorystycznymi akcentami. Polecam.

Powieść na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/marek-romanski-malzenstwo-neili-forster-spk-4-p-436.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Stary polski kryminał

ISBN: 978-83-66371-27-9

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 193

„Szpieg z Falklandów”

Marek Romański „Szpieg z Falklandów”

Bywa tak czasami, że jedna niezbyt roztropnie podjęta decyzja potrafi zaważyć na całym dalszym życiu. Często decyzja taka podjęta zostaje pod wpływem nagłego impulsu czy niespodziewanego porywu serca. Tak było w przypadku Freda Crutchera, młodego kasjera pracującego przed ponad wiekiem w jednym z australijskich banków w Melbourne. Gdyby pewnego popołudnia Fred nie posłuchał rady swojego bliskiego kolegi, jego kariera zawodowa rozwijała by się powoli i harmonijnie. Kto wie, może za 10 czy 15 lat zostałby awansowany na kierownika działu, poślubiłby którąś z panien z sąsiedztwa, doczekałby się gromadki dzieci a później wnuków. Niestety, feralnego dnia Crutcher wraz z kolegą wybrał się do położonego w jednej z peryferyjnych dzielnic Melbourne podrzędnego lokalu „Pod trzema lampionami”.

Największą atrakcją tej spelunki są występy młodej i pięknej tancerki, Lucy Benamor. Kiedy w pełnym podejrzanych typków lokalu dochodzi do awantury, Fred bez wahania staje w obronie dziewczyny, czym zaskarbia sobie jej względy. Od tej chwili, mimo ryzyka, coraz częściej odwiedza jej miejsce pracy. Po pewnym czasie pomiędzy młodymi ludźmi rodzi się uczucie, a Lucy postanawia zamieszkać razem z Crutcherem. Nie wychodzi to młodzieńcowi na dobre. Lubiąca pieniądze tancerka nakłania partnera do zdefraudowania dużych sum. Kiedy Crutcher zaczyna zdawać sobie sprawę, że jego nadużycia w banku mogą zostać wykryte, postanawia razem z dziewczyną uciec z Australii.

Marek Romański z wprawą doświadczonego żonglera, przerzuca swoich bohaterów z kontynentu na kontynent, z wyspy na wyspę i z miasta do miasta. Rozpoczęta po opuszczeniu Australii tułaczka dwójki kochanków trwa bardzo długo. Jednak wkrótce po dotarciu do portu w San Francisco, uczucie Lucy do Freda wypala się, a każdy ze zbiegów zaczyna życie na własny rachunek. Na kartach powieści melodramatyczny wątek miłosny osnuty jest wartką sensacyjną akcją. Gdzieś na dalszym planie pobrzmiewają echa wielkiej wojny. Jest już bowiem rok 1914. Służby wywiadowcze pracują z najwyższym zaangażowaniem, a z okrętów wojennych rozlega się donośny huk armat. Pośród tej dziejowej zawieruchy o przeżycie walczy samotny Fred Crutcher. Czy jego drogi skrzyżują się jeszcze kiedyś z piękną, lecz egoistyczną tancerką, która przed laty wywróciła jego życie do góry nogami? Polecam.

Powieść na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/marek-romanski-szpieg-z-falklandow-spk-3-p-435.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Stary polski kryminał

ISBN: 978-83-66371-26-2

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 182

Siedem pytań do Grzegorza Skorupskiego

Grzegorz Skorupski, autor powieści kryminalnych

1. ZAPOMNIANA BIBLIOTEKA: Jakie elementy uważa Pan za najistotniejsze w czasie pracy nad powieścią kryminalną, której akcja przenosi czytelnika o kilkadziesiąt lat wstecz? W jaki sposób stworzyć lub odtworzyć klimat dawnego miasta, tak aby czytelnik zagłębiając się w lekturze zapomniał choć na chwilę o tym, że żyje w XXI stuleciu?

GRZEGORZ SKORUPSKI: Dla mnie nastrój powieści jest przynajmniej tak samo istotny jak fabuła. Staram się przekazać pewien klimat miasta wpisany w określoną epokę. Składa się na to wiele czynników. Ważna jest przestrzeń miejska, charakterystyczna dla danego okresu. Ale to nie wszystko. Przecież dziś pewne jej elementy nadal funkcjonują. Trzeba spojrzeć na nią z perspektywy człowieka tamtych czasów. I nie jest to proste. Jestem historykiem, szczególnie zafascynowanym okresem międzywojennym. To bardzo interesujące czasy, nie tylko ze względu na wydarzenia polityczne czy militarne. Najciekawsi są jednak ludzie, którzy mimo, że doświadczyli ogromnej traumy Wielkiej Wojny, to po zaledwie 20 latach pakują się w kolejny kataklizm. Staram się wejść w ich sposób odczuwania, myślenia, pojmowania świata. To właśnie człowiek i jego wzajemne relacje charakterystyczne dla epoki mogą w powieści kryminalnej tworzyć klimat dawnego miasta.

2. W jednym z wywiadów przyznał Pan, że główne wątki swych książek wymyśla Pan sam. A czy jakieś wydarzenia z tła powieści lub postacie drugoplanowe są inspirowane rzeczywistymi historiami sprzed lat?

Moje zbrodnie :), o ile oczywiście mogę tak mówić, są całkowicie wymyślone. Ale, aby tło powieści było jak najbardziej rzeczywiste, wplatam realne sytuacje. Na przykład w „Dłoniach śmierci” niektóre wspomnienia bohaterów, dotyczące makabrycznych wydarzeń z czasów wojny, oparłem na wspomnieniach żołnierzy niemieckich i angielskich. Krzyżostaniak i jego specyficzny styl  bycia, wzorowany jest na moim zmarłym przyjacielu.

3. Jak dużo czasu w trakcie pracy nad powieściami pochłaniało Panu wertowanie materiałów archiwalnych, przeglądanie starych gazet, pamiętników?

Przeważnie jest to od kilku miesięcy do pół roku. Jestem autorem trzech książek dotyczących historii Gostynia, więc jest mi dużo łatwiej, część pracy już mam za sobą. Ale czasami akcja przenosi się na przykład do Poznania i wówczas muszę szukać innych materiałów: zdjęć czy pocztówek przedstawiających dane ulice, ogłoszeń handlowych, rozkładów jazdy tramwajów czy repertuaru kin. Czasami sprawdzam na przykład nazwy  firm produkujących gramofony czy znanych szewców. Oczywiście w powieści kryminalnej takie drobiazgowe odzwierciedlanie rzeczywistości historycznej nie jest konieczne, ale odzywa się we mnie niestety dusza historyka, która dąży do maksymalnej realności przedstawionych sytuacji. :). To zdecydowanie opóźnia pracę nad książką. Teraz bezskutecznie szukam, gdzie mieściła się siedziba BBWR w Poznaniu. Najwięcej czasu jednak zajmuje czytanie prasy z danego okresu. Czytam wszelkie gazety wychodzące w Wielkopolsce i kilka centralnych. Nie tylko w celu uzyskania informacji, ale by przenieść się w tamten świat, zacząć myśleć, czuć, bać się i śmiać jak ludzie z epoki, którą opisuję.

4. Czy może Pani odsłonić przed czytelnikami trochę z tajników swojego warsztatu pisarskiego? 

Temat sam mnie znajduje. Zawsze oprócz zbrodni, jest coś, co chciałbym poruszyć, przedstawić czytelnikowi jakiś problem. W „Smaku błękitu” była to kwestia człowieka przełomu epok, ze swoimi niepokojami, upoetycznieniem rzeczywistości i podświadomym strachem przed nadchodzącym kataklizmem wojny. „Dłonie śmierci” to nastrój strachu i niepewności jutra wkomponowany w poranione okrucieństwem wojny umysły ludzi początku lat 20-tych.  I wtedy przychodzi czas, by wpleść w to zbrodnię :). Zdarza się, że obmyślam ją nawet kilka tygodni. Kiedy już wszystko jest ułożone, dzielę rozdziały, by stopniowo dozować czytelnikowi informację i zaczynam pisać. I tu często, wszystko co pierwotnie wymyśliłem, ewoluuje w niewiadomym kierunku. Piszę przeważnie wieczorami, ze słuchawkami na uszach. Nie potrafię pisać w ciszy! Rozprasza mnie! A muzyka ma dla mnie ogromne znaczenie. Mam ulubione płyty, właściwie przypisane do konkretnych książek. Nie wiem jaki nastrój będzie miała najnowsza, ale na razie wałkuję Mars Red Sky przeplatając KEN Mode. Mieszanina wybuchowa :).

 

5. Jakich autorów polskich kryminałów historycznych ceni Pan najwyżej? Kto jest Pana ulubionym powieściowym detektywem?

Obecnie mamy w Polsce tak wielu wspaniałych autorów kryminałów, że wymieniając nawet kilkunastu, mógłbym kogoś pominąć. Wspomnę może tylko Macieja Słomczyńskiego, którego Joe Alex zaskakiwał inteligencją dedukcji i z innej beczki, już zagranicznej: Philipa Marlowa, którego z kolei uwielbiam za cynizm i soczystość porównań. Chciałbym, aby mój Adam Karski był wypadkową obu postaci.

6. W październiku 2020 r. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Gostyniu organizuje Gostyński Festiwal Kryminału Retro "Kryminalny Magiel". Czy pomysł aby festiwal ten odbywał się właśnie w Gostyniu, ma jakiś związek z Panem lub Pana powieściami kryminalnymi?

Podczas premiery „Dłoni śmierci” doszło do spotkania mojej wydawcy, Joli Świetlikowskiej (Oficynka) i dyrektora Biblioteki Miejskiej Przemka Pawlaka. Ponieważ dyrektor jest otwarty na różne innowacyjne, a nawet ryzykowne przedsięwzięcia, szybko zapalił się do tego pomysłu. W Polsce jest wiele festiwali kryminału, że wymienię choćby Wrocław, Poznań, Warszawę, Gdańsk czy Piłę. Ale gostyński „Kryminalny Magiel” ograniczać się będzie tylko do nurtu „retro”, myślę zresztą, że i tak szerokiego. Liczymy, że trwale wpisze się w cykl imprez fanów kryminału.

7. Kiedy będziemy mogli przeczytać kolejny tom przygód Adama Karskiego? Czy areną kolejnych zbrodni i śledztw ponownie będzie Gostyń?

Jeszcze w tym roku, prawdopodobnie jesienią ukaże się kolejna część z Adamem Karskim, czyli oczywiście akcja będzie się dziać w Gostyniu. Tym razem śmierć polityka w określonej przestrzeni, gdzie podejrzanych można ograniczyć do kilkoro osób. A tło wydarzeń to wrzesień 1930 roku, rządy autorytarne, łamanie konstytucji przez partię rządzącą, walka rządu z samorządami, czystki w administracji i niepewność wobec aresztowania posłów opozycji i coraz większej brutalności politycznej. Oczywiście jest też potężne nagromadzenie emocji, które zawsze pchają do zbrodni. Nawet tych misternie obmyślonych. „Dom pod czerwonym dębem” nie jest trzecią częścią serii z Adamem Karskim, być może wrócę jeszcze do lat 20tych (mam kilka pomysłów), jednak czułem potrzebę tym razem przenieść akcję właśnie do roku 1930.

Dziękuję za rozmowę.

Strona Grzegorza Skorupskiego:

https://www.skorupski.net

Powieści Grzegorza Skorupskiego na stronach Zapomnianej Biblioteki:

http://www.zapomnianabiblioteka.pl/2019/12/smak-bekitu.html

http://www.zapomnianabiblioteka.pl/2019/12/donie-smierci.html

 

„Znak zapytania”

Marek Romański „Znak zapytania”

Międzywojenną Europą wstrząsają wiadomości o atakach terrorystycznych dokonywanych przez tajemniczą organizację nazywaną „Znakiem Zapytania”. Co pewien czas wykonujący rozkazy centrali szalony zamachowiec doprowadza do katastrof kolejowych, w których giną dziesiątki osób. Przywódca stojący na czele szpiegowskiej organizacji terrorystycznej wymaga bezwzględnego posłuszeństwa. Organizacja ma rozbudowane struktury. Jej ludzie są zakamuflowani w zarządach wielu ważnych przedsiębiorstw, w sztabach armii i urzędach różnych szczebli. Nowi członkowie werbowani są szantażem i pieniędzmi. Kto przeciwstawia się woli organizacji, lub próbuje zakończyć współpracę ze „Znakiem Zapytania” ryzykuje pewną śmierć.

Pewnej deszczowej nocy do bramy kamienicy, w której mieszka naczelnik warszawskiej policji Adam Gorzycki wchodzi mężczyzna w kapeluszu. Już w mieszkaniu urzędnika dowiadujemy się, że to niejaki Roger Crandall, agent Intelligence Service. Mężczyzna zwierza się Gorzyckiemu, że natrafił na istotny ślad mogący doprowadzić do zdemaskowania i likwidacji „Znaku Zapytania”. Zdaje sobie jednak sprawę, że terroryści także wiedzą o jego odkryciu i nie pozwolą aby zbyt długo przebywał pośród żywych. Crandall zamierza przekazać swą wiedzę o organizacji naczelnikowi policji. Przed rozpoczęciem opowieści  sięga do kieszeni po gumę do żucia. Niestety, guma do żucia została wcześniej zatruta, a agent TH-113 umiera nim zdąży wypowiedzieć choć jedno słowo  o wszechmocnej organizacji.

W powieści pojawiają się oczywiście postacie zwerbowane do współpracy przez terrorystów. Autor dokładnie opisuje jak przebiega proces pozyskiwania agentów. Widzimy jak zaciska się pętla wokół szyi jednego z bohaterów, wysokiego polskiego oficera i do jakich chwytów posuwają się agenci „Znaku Zapytania”, aby mieć na swoich usługach pewną piękną tancerkę kabaretową. Warszawa to nie jedyny kraj, w którym rozgrywają się ważne dla rozwoju fabuły wydarzenia. Odwiedzamy także Wiedeń oraz mroźne i odludne tereny nad Morzem Białym. Nie sposób nie wspomnieć o najbardziej dramatycznych scenach w powieści, czyli o katastrofach kolejowych spowodowanych przez opętanego szaleńczą wizją zbrodniarza Sylwestra Matuszkę. Ta postać, oraz opisy rozpędzonych pociągów, dźwięki wydawane przez poskręcane szyny i miażdżone wagony są jakby żywcem wyjęte z tomu opowiadań „Demon ruchu” Stefana Grabińskiego[1]. Polecam.

Książka na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/marek-romanski-znak-zapytania-61-kpw-p-412.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Kryminały przedwojennej Warszawy

ISBN: 978-83-66022-92-8

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 337

---

[1] Stefan Grabiński „Demon ruchu”: http://www.zapomnianabiblioteka.pl/2019/04/demon-ruchu.html

„Tajemnica Kanału La Manche”

Marek Romański „Tajemnica Kanału La Manche”

Francja, lata 20. ubiegłego wieku. Wszystkie gazety w kraju nad Sekwaną żyją sprawą tajemniczego zniknięcia jednego z najbogatszych ludzi na kontynencie, barona Alfreda van Lövenstama. Zamożny przedsiębiorca zaginął z trakcie podróży lotniczej pomiędzy Anglią a Francją. Wraz z nim na pokładzie samolotu znajdowali się jedynie dwaj zaufani sekretarze oraz pilot. Po wylądowaniu okazało się, że z maszyny nie wysiadł jedynie baron. Przesłuchania uczestników lotu nie przyczyniają się w najmniejszym stopniu do rozwikłania zagadki. Smaczku sprawie dodaje natomiast fakt, że van Lövenstam był ubezpieczony na wypadek śmierci w czasie lotu samolotem na bardzo pokaźną sumę.

Mimo braku wystarczających dowodów, władze francuskie oficjalnie uznały barona za zmarłego. W śmierć potentata nie wierzą jedynie sławny angielski detektyw amator Mac Grady oraz przedstawiciel amerykańskiej firmy ubezpieczeniowej, prywatny, nieco mniej doświadczony detektyw Cola Flips. W przeciwieństwie do francuskich śledczych, detektywi są przekonani, że van Lövenstam nie wypadł z samolotu, lecz przy pomocy sekretarzy otworzył w czasie lotu drzwi i wyskoczył na spadochronie. W czasie kiedy w Europie trwa zakrojone na szeroką skalę śledztwo, z lotniska w Buenos Aires startuje inny samolot. To będzie pionierski lot. Nigdy wcześniej żaden samolot nie pokonał tak długiej trasy nad Oceanem Atlantyckim.

Samoloty to nie jedyne środki transportu pojawiające się w powieści. Istotne dla rozwoju fabuły wydarzenia rozgrywają się również w przedziale pociągu kursującego pomiędzy Paryżem, Lyonem a Marsylią. Powieść Marka Romańskiego to napisana z przymrużeniem oka, lekka historia kryminalna. Detektyw Mac Grady zawstydza logiką swojego rozumowania doświadczonych zawodowców z Paryża. Jesteśmy świadkami także różnych zabawnych   pomyłek, które są skutkiem działań młodego i pełnego energii, detektywa z Argentyny - Flipsa. „Tajemnica Kanału La Manche” została wydana po raz pierwszy w 1930 r. Polecam.

Powieść na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/marek-romanski-tajemnica-kanalu-la-manche-p-419.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Stary polski kryminał

ISBN: 978-83-66371-00-2

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 123

„Biały jacht”

Adam Nasielski „Biały jacht”

Adam Nasielski należał do najbardziej poczytnych i najpłodniejszych autorów powieści kryminalnych w Polsce. Do wybuchu II wojny światowej napisał około 50 książek. Niewątpliwie do najpopularniejszych jego dzieł należy cykl powieści, których bohaterem był detektyw Bernard Żbik. Genialny detektyw rozwiązywał zagadki kryminalne i tropił niebezpiecznych przestępców głównie na terenie Warszawy, ewentualnie gdzieś w jej najbliższych okolicach. Bardzo wiele powieści tego zmarłego w 2009 r. pisarza zostało wydanych przez wydawnictwo CM w serii „Kryminały przedwojennej Warszawy”. Nadal jednak dużo książek tego autora, a także innych jego kolegów po fachu, z Markiem Romańskim na czele, czeka na pierwsze po latach wznowienie. Z myślą o przedwojennych polskich powieściach kryminalnych, których akacja rozgrywa się poza Warszawą, powstała seria „Stary polski kryminał”.

Serię otwiera powieść „Biały jacht” wspomnianego wyżej Adama Nasielskiego. Mamy lata 30. ubiegłego wieku. Młody anglik Lionel Todd wyrusza w rejs z Dakaru do Montevideo na pokładzie niezwykłej jednostki pływającej. Olbrzymi, luksusowo wyposażony „White Yacht” nazywany jest jachtem snobów. Na podróż na jego pokładzie mogą sobie pozwolić jedynie osoby z niezwykle zasobnym portfelem, a rejs należy rezerwować z co najmniej dwuletnim wyprzedzeniem. Już na samym początku wycieczki przystojny bohater ulega zauroczeniu piękną Evelyn Ruth Ashley. To miłość od pierwszego wejrzenia. Niestety, niebawem Lionel otrzymuje telegram informujący o śmierci jednego z bliskich przyjaciół, a na jachcie dochodzi do kilku dramatycznych wydarzeń, które przerywają sielankę dwojga zakochanych.

Todd zaczyna zdawać sobie sprawę z tego, że ludzie którzy stali za śmiercią jego przyjaciela, mogą i dla niego stanowić śmiertelne niebezpieczeństwo. Zaczyna dokładniej przypatrywać się towarzyszom podróży i dochodzi do przekonania, że wielu z nich skrywa jakieś tajemnice. Mimo że uczestnicy rejsu mają do dyspozycji ograniczoną przestrzeń, autor zadbał oto aby nie zabrakło im wrażeń i emocji. Tak więc bohaterowie nie tylko spacerują po pokładzie, nawiązują znajomości, flirtują lub spożywają posiłki, lecz również muszą być przygotowani na liczne nieprzewidziane atrakcje. Późną porą Lionel Todd zostaje napadnięty, na szczęście udaje mu się ujść z życiem. Niebawem mężczyzna odkrywa w jednym z pomieszczeń zwłoki radiotelegrafisty.

Akcja wydanej w 1934 r. powieści, od pierwszej aż do ostatniej strony rozgrywa się na pokładzie jachtu. Adam Nasielski uprzedził tym samym Agatę Christie, która kilka lat później wykorzystała podobny środek lokomocji (statek wycieczkowy) w powieści kryminalnej „Śmierć na Nilu”. Powieść brytyjskiej pisarki doczekała się wielu wydań i tłumaczeń, została nawet dwukrotnie zekranizowana. O nigdy nie wznawianej po wojnie książce Nasielskiego niewiele osób pewnie słyszało. Polecam.

Książka na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/adam-nasielski-bialy-jacht-p-401.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Stary polski kryminał

ISBN: 978-83-66022-86-7

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 155

Ranking „Kryminałów przedwojennej Warszawy”

Ranking „Kryminałów przedwojennej Warszawy”

Seria „Kryminały przedwojennej Warszawy” wydawnictwa CM ukazuje się od 2012 r. Ukazało się w niej już kilkadziesiąt powieści. Czytelnik często rozpoczyna swą przygodę z dawnymi kryminałami od „Czerwonego Błazna” Aleksandra Błażejowskiego. Wydana po raz pierwszy w 1925 r. książka, jest bywa błędnie określana jako pierwsza polska powieść kryminalna. Nie jest to prawda. Wcześniej ukazało się kilka, a może nawet kilkanaście kryminałów. Henryk Nagiel „Tajemnice Nalewek” i „Sępa” napisał pod koniec lat 80-tych XIX wieku.

Po przedwojenne powieści kryminalne sięgamy nie tylko ze względu na skomplikowane zagadki kryminalne. W trakcie lektury chcemy przenieść się choć na kilka godzin do innego świata. Świata dawnej Warszawy. Klimatu dawnych kabaretów, nocnych lokali, kamienic, ulic, teatrów i melin, lepiej od Błażejowskiego, Romańskiego, Wotowskiego czy Nasielskiego nie są w stanie oddać nawet najlepsi współcześni autorzy kryminałów retro. I to jest właśnie główne kryterium jakie przyjąłem przy tworzeniu kolejnych rankingów. Czytelnicy, którzy cenią jednak wyżej wątki kryminalne, powinni zapoznać się powieściami Adama Nasielskiego z cyklu „Wielkie gry Bernarda Żbika.”

Od niedawna ukazuje się seria „Stary polski kryminał”. Publikowane są w niej powieści, których akcja rozgrywa się poza Warszawą. Ich autorami są ci sami autorzy, których książki wznawiane są w serii „Kryminały przedwojennej Warszawy”. Warto więc i tomy tej serii dołączyć do swoich biblioteczek.

1. Aleksander Błażejowski, Korytarz Podziemny B
2. Henryk Nagiel, Sęp
3. Ryszard Braun, Manekin nr 6
4. Henryk Nagiel, Tajemnice Nalewek
5. Marek Romański, Odwet
6. Marek Romański, Mirko Borkowicz, Szajka Biedronki
7. Marek Romański, Mirko Borkowicz, Akcje ATN
8. Stanisław A. Wotowski, Tajemniczy wróg
9. Marek Romański, Mord na Placu Trzech Krzyży
10. Marek Romański, Czarny trójkąt
11. Marek Romański, Człowiek z Titanica
12. Adam Nasielski, As Pik (Wielkie gry Bernarda Żbika)
13. Józef Jeremski, Tajemnica komisarza policji
14. Adam Nasielski, Puama E (Wielkie gry Bernarda Żbika)
15. Walery Przyborowski, Widmo na Kanonii, t. 1
16. Walery Przyborowski, Widmo na Kanonii, t. 2
17. Ludwik Kurnatowski, Tajemnica Belwederu
18. Leon (Ludwik) Kurnatowski, Zagadkowi milionerzy
19. Stanisław A. Wotowski, Upiorny dom
20. Antoni Hram, Upiór podziemi
21. Adam Nasielski, Dom tajemnic (Wielkie gry Bernarda Żbika)
22. Adam Nasielski, Pociąg w nieznane
23. Adam Nasielski, Koralowy sztylet (Małe gry Bernarda Żbika)
24. Jan Grom, Bokser i dziewczyna. Hazardzista
25. Ludwik M. Kurnatowski, Samochodwa banda Kłaka
26. Otto Stemin, Musiałem zabić
27. Adam Nasielski, Człowiek z Kimberley (Wielkie gry Bernarda Żbika)
28. Rafał Scherman, Samobójstwo zmarłego
29. Marek Romański, W walce z Arseniuszem Lupinem
30. Stanisław A. Wotowski, Demon wyścigów
31. ELMAR, Mord przy Chmielnej
32. Marek Romański, Pająk
33. Stanisław A. Wotowski, Człowiek, który zapomniał swego nazwiska
34. Adam Nasielski, Alibi (Wielkie gry Bernarda Żbika)
35. Adam Nasielski, Mecz o kobietę
36. Stanisław A. Wotowski, Czarny Adept
37. Marek Romański, Żółty szatan
38. Marek Romański, Ostatnia gra Yoshimury
39. Otto Stemin, Otchłań ciągnie
40. Zenon Różański, Ostatnia gra Normana Kinga
41. Daniel Bachrach, Król sutenerów Rozenberg działa
42. Adam Nasielski, Opera śmierci (Wielkie gry Bernarda Żbika)
43. Adam Nasielski, Skok w otchłań (Wielkie gry Bernarda Żbika)
44. Ludwik M. Kurnatowski, Szczury hotelowe
45. Adam Ty-ski, Mściciel. Opowiadania kryminalne
46.  Adam Nasielski, Minus trzy
47. Adolf Doliński, Opowiadania kryminalne. Część 1.
48. Stanisław A. Wotowski, Sekta diabła
49. Walery Przyborowski, Szkielet na Lesznie
50. Walery Przyborowski, Czerwona skrzynia
51. Daniel Bachrach, Epidemia samobójstw
52. Daniel Bachrach, Kobieta, wino i hazard
53. Adolf Doliński, Opowiadania kryminalne 2
54. Adam Nasielski, Grobowiec Ozyrysa (Wielkie gry Bernarda Żbika)
55. Aleksander Błażejowski, Czerwony Błazen
56. Tadeusz Starostecki, Krwawy reporter
57. Daniel Bachrach, Niebezpieczne poszlaki
58. Ludwik M. Kurnatowski, Niebieskie ptaki Warszawy
59. Antoni Starzewski, Męty
60. Aleksander Błażejowski, Sąd nad Antychrystem

Pogrubioną czcionką zaznaczono ostatnio dodane tytuły.

Recenzje wszystkich tomów znajdziecie na stronach ZAPOMNIANEJ BIBLIOTEKI:

http://www.zapomnianabiblioteka.pl/search/label/Krymina%C5%82y%20przedwojennej%20Warszawy

Kryminały przedwojennej Warszawy na Facebooku:

https://www.facebook.com/Krymina%C5%82y-przedwojennej-Warszawy-110549899073223

„Niebieskie ptaki Warszawy”

Ludwik M. Kurnatowski „Niebieskie ptaki Warszawy”

Nadkomisarz Urzędu Śledczego w Warszawie Ludwik Marian Kurnatowski pozostawił po sobie kilkadziesiąt opowiadań kryminalnych[1]. Niezwykle barwnie, z gruntowną znajomością rzeczy, opisał w nich mnóstwo przypadków z lat swojej długiej i obfitującej w emocjonujące epizody kariery w Policji Państwowej. We wspomnieniach nadkomisarza pojawia się cała galeria postaci reprezentujących wszystkie warstwy społeczne. Mamy więc upadłych arystokratów, kobiety lekkich obyczajów, urzędników, kupców, malwersantów, przeróżnego rodzaju złodziei, paserów i stręczycieli. Są również zwykłe wydawałoby się osoby z sąsiedztwa, których do wejścia na drogę przestępstwa skłaniają najrozmaitsze pobudki i sytuacje życiowe. Mamy wreszcie wszelkiej maści kombinatorów i oszustów, osobników którzy nie mając zamiaru wziąć się do jakiejkolwiek uczciwej pracy, głowią się w jaki sposób zdobyć fundusze, aby przez najbliższe dni i tygodnie beztrosko bawić się i balować. Takim właśnie niebieskim ptakom poświęcone jest liczące niemal 80 stron tytułowe opowiadanie zamieszczone w niniejszym tomie.

Kurnatowski opisuje w nim hulaszczy żywot kilku sprytnych oszustów-lekkoduchów, którzy wykorzystują naiwność wkraczających dopiero w dorosłe życie młodych ludzi. Kilkuosobowa szajka na swe ofiary wybiera osoby pochodzące z zamożnych rodzin. Wyrafinowani przestępcy zdobywają zaufanie nie spodziewającego się niczego delikwenta, biesiadują na jego koszt w najdroższych lokalach, a gdy wyczerpią się już środki, umiejętnie namawiają naiwniaka do zaciągania kolejnych kredytów i pożyczek. Kiedy zaczyna palić się im grunt pod nogami oszuści starają się niepostrzeżenie zniknąć. Nie zawsze sprzyja im oczywiście szczęście i od czasu do czasu trafiają za kratki. Nawet jednak w więzieniu nie marnują czasu i nawiązują znajomości, które po wyjściu na wolność procentują przy planowaniu kolejnych szachrajstw. Szajka operuje nie tylko na terenie ziem polskich, kiedy zmusza ich do tego sytuacja, jej członkowie doskonale radzą sobie nawet w Moskwie.

W sześćdziesiątym już tomie serii Kryminały przedwojennej Warszawy znajdziemy także opowiadanie „Tragiczny morderca”. Ta nieco krótsza historia związana jest z zabójstwem pewnej prostytutki. Zbrodni dokonano latem 1921 r. w kamienicy przy ulicy Jerozolimskiej w Warszawie. Nadkomisarz Kurnatowski między wierszami swoich opowiadań ostrzega czytelników jak radzić sobie w podobnych sytuacjach. Udziela także rad swoim młodszym kolegom po fachu, na co zwracać uwagę, aby skuteczniej ścigać tego typu niebezpiecznych przestępów. Opowiadania Ludwika Kurnatowskiego drukowane były na łamach „Ostatnich wiadomościach krakowskich” w latach 1931-1935. Polecam.

Książka na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/ludwik-m-kurnatowski-niebieskie-ptaki-warszawy-kpw-60-p-396.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Kryminały przedwojennej Warszawy

ISBN: 978-83-66022-79-9

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 102

---

[1] Opowiadania Ludwika M. Kurnatowskiego: http://www.zapomnianabiblioteka.pl/search/label/Ludwik%20M.%20Kurnatowski

„Minus trzy”

Adam Nasielski „Minus trzy”

Warszawa, druga połowa lat 30. ubiegłego wieku. Młody mężczyzna Zbigniew Puchalski marzy o karierze w policji śledczej. Niestety jego podanie o przyjęcie do służby zostaje rozpatrzone odmownie. Jako powód decyzji podano wyniki badań lekarskich. Według nich rozpiętość klatki piersiowej mężczyzny przy pełnym wdechu wykazuje minus trzy centymetry poniżej normy. Puchalskiemu trudno jest przyjąć do wiadomości ten argument. Kilkukrotnie z niedowierzaniem czyta otrzymane pismo, po czym postanawia podzielić się smutną informacją ze swoim przyjacielem, podkomisarzem Janem Penkiem. Policjant usiłuje pocieszyć trzy lata młodszego druha, ale sam też jest bardzo rozczarowany decyzją Komendy Głównej. Liczył po cichu, że wspólnie ze Zbigniewem rozwiążą nie jedną kryminalną zagadkę.

W trakcie rozmowy Penk nieopatrznie zdradza przyjacielowi szczegóły prowadzonego przez siebie dochodzenia w sprawie zaginięcia Urszuli Lasockiej. Jan podejrzewa, że z nagłym zniknięciem młodej dziewczyny może mieć coś wspólnego 60-letni lekarz Herman Bisping. Doktor nie tak dawno oświadczył się Urszuli, a ona odrzuciła jego zaloty. Puchalskiemu udaje się wyjednać zgodę przyjaciela na to, aby na własną rękę prowadził poszukiwania. Również matka zaginionej obdarza go zaufaniem i upoważnia do prowadzenia prywatnego śledztwa. Już spotkania z pierwszymi osobami, które miały kontakt z zaginioną przynoszą niespodziewane rezultaty. Detektyw-amator Puchalski dostrzega rzeczy, które zostały pominięte przez zawodowców z policji. Co krok wpada na trop zagadkowych wydarzeń. Zawęża się krąg podejrzanych. Ktoś próbuje zastraszyć niedoszłego funkcjonariusza policji i sprawić, aby ten jak najszybciej przestał interesować się zaginięciem młodej studentki.

Utwór Adama Nasielskiego drukowany był w 1936 r. w odcinkach, w popularnej serii „Co tydzień powieść”. Rok później rozszerzona nieco wersja tego kryminału ukazała się w formie książkowej. Podejrzewam jednak, że „Minus trzy” może być młodzieńczą powieścią Nasielskiego. Autor nie przywiązuje w niej tak wielkiej wagi do przedstawienia realiów pracy śledczej jak w innych swoich książkach. Przeciwnie, policjanci łamiąc procedury pozwalają, aby wyręczała ich osoba z zewnątrz, narażając się przy tym na rozliczne niebezpieczeństwa. Akcja powieści rozwija się dynamicznie. Rozpoczyna się od przesłuchań, lecz już za chwilę jesteśmy świadkami pościgów i zasadzek. Nie brakuje zabawnych scenek, główny bohater co krok sypie żartami niczym komik. Na kartach książki rozwija także wątek miłosny pomiędzy Zbigniewem a jedną z przesłuchiwanych przez niego przyjaciółek zaginionej. Kto wie, czy książka przez kilka lat nie leżakowała w szufladzie, a została odkurzona i wydana na fali popularności innych powieści Adama Nasielskiego, w tym tych ze słynnym detektywem Bernardem Żbikiem?[1] Polecam.

Powieść na stronie wydawcy:

https://www.wydawnictwocm.pl/adam-nasielski-minus-trzy-kpw-59-p-395.html

Wydawca: CM

Seria wydawnicza: Kryminały przedwojennej Warszawy

ISBN: 978-83-66022-78-2

Rok wydania: 2018

Liczba stron: 175

---

[1] Inne powieści Adama Nasielskiego: http://www.zapomnianabiblioteka.pl/search/label/Adam%20Nasielski