Magazyn „Bankoteka” poświęcony
jest powstającemu Centrum Pieniądza NBP. Zawiera on informacje o przebiegu prac
realizacyjnych, wywiady z twórcami koncepcji merytorycznej i artystycznej oraz
wypowiedzi ekspertów współpracujących z NBP przy projektowaniu przestrzeni
wystawienniczej.
W „Bankotece” prezentowane są
również najciekawsze eksponaty, jakie w przyszłości będzie można oglądać w
Centrum Pieniądza NBP. Wygląd kilkunastu ekspozycji przybliżają wizualizacje i
zdjęcia z realizacji kolejnych etapów prac.
Dotychczas ukazało się trzydzieści
numerów „Bankoteki” w wersji polskiej, angielskiej i rosyjskiej. Trzy wydania
magazynu zostały poświęcone tematyce wystaw czasowych przygotowanych w holu
Oddziału Okręgowego NBP w Warszawie.
W „Albumie” udało się zgromadzić
głównie materiał historyczny mimo, że zaginęła większość źródeł dokumentalnych.
Właśnie te zachowane fragmentarycznie, dotyczące czasów od początku XIX wieku,
znalazły tutaj swoje miejsce.
Obszerny zestaw źródeł do historii Sienna i okolic, ułożyli Autorzy w ramach
siedmiu następujących działów tematycznych: 1) „Samorząd”, 2) „Bezpieczeństwo
publiczne”, 3) „Gospodarka i spółdzielczość”, 4) „Oświata, kultura i zdrowie”,
5) „Życie polityczne i społeczne”, 6) „Walka o niepodległość i kombatanci” i 7)
„Życie religijne”. „Przez taki układ dokumentów źródłowych chciano pokazać
wszystko to, czym żyli mieszkańcy Sienna począwszy od połowy XIX do początków
XXI wieku” (s. 7).
Sienno. Pierwszy wóz strażacki Ochotniczej Straży Pożarnej w
1934 roku.
W trakcie analiz badawczych zawartych w merytorycznej części historii Sienna i
okolic, odnajdziemy częste odwołania do źródeł opublikowanych w „Albumie” . Fragment z artykułu A. Lecha pt.
„Trylogia Sienna (1389-2012) autorstwa Stefana J. Pastuszki i Romualda
Turkowskiego”, Zeszyty Wiejskie, nr 21.
Spis treści
S. Pora – Przedmowa
S.J. Pastuszka, R. Turkowski –
Wstęp
Dokumenty – Samorząd,
Bezpieczeństwo publiczne, Gospodarka i spółdzielczość,
Oświata i kultura, Walka
o niepodległość i kombatanctwo, Życie religijne
Fotografie – Architektura i
samorząd, Oświata i kultura, Walka o niepodległość,
kombatanci, tradycja,
Ochotnicza Straż Pożarna, Mieszkańcy i gospodarka
Marek Dobrawiński jest
pochodzącym z Pomorza studentem, którego próżniaczy żywot w Warszawie zostaje
przerwany przez wybuch powstania listopadowego. Młody mężczyzna trafia nagle w
centrum wydarzeń, stając się mimowolnym świadkiem zamachu na wielkiego księcia
Konstantego, brata cara Mikołaja I. Tak rozpoczyna się jego osobliwy udział w
walkach z rosyjskim wrogiem. Jak każdy młody człowiek, Marek nie chce jednak
przedwcześnie umierać. Dzięki sprytowi, a także fortunie, która niewątpliwie mu
sprzyja, udaje mu się uniknąć kul i szabli. Mało tego, parę razy – za sprawą
zupełnego przypadku – staje się niemal bohaterem narodowym, za co jest hojnie
nagradzany stopniami wojskowymi i orderem. Mimo niewesołych okoliczności
Dobrawiński potrafi odnaleźć się w każdej sytuacji, a szalejąca dokoła śmierć
nie jest dla niego żadną przeszkodą w smakowaniu wszystkich przyjemności
młodzieńczego życia…
Emilia zapalała się coraz bardziej,
poczerwieniała na bladej twarzy, potrząsała szablą.
– Trzeba skruszyć kajdany, którymi się nas pęta! Trzeba rosyjskich gwałtowników
pogonić żelazem!
Jakiś pachołek wymachiwał za nią smętnie flagą na długim drzewcu, która miała
biało-czerwone barwy. Kiedy Cezary wypomniał mu ślamazarność, chłopak zaczął
machać żywiej, a prawie piękna heroina Platerówna wywijała szablą i mówiła
dalej:
– Dwa dni temu zaczął się Wielki Tydzień. Czas oczekiwania na Zmartwychwstanie
Pana Naszego Boga Ojca i Jezusa Chrystusa. Niech i zmartwychwstanie matka
nasza, Rzeczpospolita! Polska biedna i znękana!
Mariusz W. Kliszewski - magister historii oraz zarządzania i marketingu.
Wieloletni gdański nauczyciel historii, współautor materiałów dydaktycznych z
historii dla nauczycieli i uczniów na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i
liceum ogólnokształcącego. W roku 2018 zwyciężył w Konkursie
Literacko-Edukacyjnym „40 Pokoleń”, zorganizowanym przez Muzeum Historii Polski
w Warszawie, dzięki pracy Polskie ziemie w kategorii „Jak
kształtowały się granice Polski?”. W kolejnym roku, nakładem wydawnictwa Novae
Res, ukazała się jego debiutancka powieść Bez rozgrzeszenia, osnuta na kanwie
historii klasztoru kartuzów nieopodal Gdańska. Aktualnie pracuje nad jej
kontynuacją. Akcja książki „Dobry od listopada” przeniesie Czytelnika w czasy
powstania listopadowego.
"Król trędowaty" to
druga część trylogii poświęconej wyprawom krzyżowym, w której Zofia Kossak
przedstawia dramatyczne próby utrzymania Jerozolimy, zakończone utratą
Królestwa Jerozolimskiego w 1291 roku. Jest to barwna opowieść o klęsce
Krzyżowców, którzy w wyniku samowoli i egoizmu zdemoralizowanych książąt nie
zdołali obronić Grobu Świętego. Jednym z ważniejszych wątków książki jest bitwa
pod Montgisard, w której nieuleczalnie chory król jerozolimski Baldwin IV
odnosi największe militarne zwycięstwo nad wojskami muzułmańskimi.
Wielka Lechia i inne teorie i pseudoteorie pochodzenia
Polaków
Pisząc o Słowianach, Prokopiusz z
Cezarei nie zadał sobie nawet trudu, aby dowiedzieć się, skąd przybyli. Po
prostu nic go to nie obchodziło. Istotne było, że napierają od północy na
cesarstwo. Sześć stuleci później problem ich pochodzenia skwitował Gall Anonim:
„ Dajmy pokój rozpamiętywaniu dziejów ludzi, których wspomnienie zaginęło w
niepamięci wieków i których skaziły błędy bałwochwalstwa”.
Kim jesteśmy, skąd nasz ród? Czy to prawda, że przed Chrztem Polski
tworzyliśmy Wielką Lechię, słowiańskie imperium stające jak równy z
równym z Cesarstwem Rzymskim? Przybyliśmy tu w ramach Wielkiej Wędrówki Ludów
czy – jak chcą niektórzy – byliśmy po okresie lodowcowym pierwszymi osadnikami
w Europie, a reszta narodów to przybysze i przechodnie na naszym kontynencie?
Przedstawiamy większość teorii –
nawet najbardziej karkołomnych – opowiadających o naszym pochodzeniu. I powiemy
uczciwie, co o nich myślimy. Wiele z nich nie ma żadnego naukowego
uzasadnienia.
Wielka Lechia – niezwyciężone
imperium lekceważone przez oficjalną historiografię
Tysiąclecie państwa polskiego za
Zygmunta Starego, czyli sarmackie dziedzictwo Polaków
Czy Polacy to Scytowie? Ale
Ariowie – to już na pewno i dlaczego?
Aleksander Wielki był
Słowianinem, a jego wojska z naszej wyszły ziemi
Lechiccy Wenedowie. Polka Weneda,
co nie chciała obcych
Czy Lechici to Lewici którzy
pomagali Mojżeszowi?
A może polska państwowość
przypłynęła na łodziach Wikingów?
Co mówią mity, co językoznawcy, a
co genetyka?
Dziejopisarze i kronikarze – jak
odróżnić dzieła pisane „ku pokrzepieniu serc“ od zwykłej blagi?
Dzięki genetyce już wiemy, że to
naszej haplogrupy R1a1 nie imała się Czarna Śmierć, czyli dżuma. I to nas
nie dziwi bo my Lechici, jesteśmy nie do spiłowania. I tu jest nasze miejsce.
Rzeczpospolita w przededniu
rozbiorów, wielokulturowa, wieloetniczna kraina bliższa Stambułowi niż Paryżowi
i człowiek znikąd, który zmieni los wielu tysięcy ludzi. Wielka podróż od
chłopskich chat poprzez magnackie dwory aż do cesarskich komnat.
Na Podolu pojawia się młody,
przystojny i charyzmatyczny Żyd – Jakub Lejbowicz Frank. Tajemniczy przybysz z
odległej Smyrny zaczyna głosić idee, które szybko dzielą społeczność żydowską.
Dla jednych heretyk, dla innych zbawca zgromadzi już niebawem wokół siebie krąg
oddanych sobie uczniów, wywołany zaś przezeń ferment może odmienić bieg
historii i zmienić kształt tej części świata.
„Przewrotne i wielopoziomowe
dzieło, które wymyka się wszelkim prawdom ostatecznym”. „Svenska
Dagbladet”
„W niezwykle żywy sposób
Tokarczuk ukazuje złożoność i różnorodność Europy Środkowej u zarania epoki
Oświecenia. To warte przypomnienia zwłaszcza dziś, gdy różnorodność neguje się
w imię mitologii nacjonalistycznych”. „Le Temps”
Spotkanie wokół „Ksiąg Jakubowych” Olgi Tokarczuk
„Nagrodzona książka jest
wspaniałą pochwałą różnorodności i bogactwa mówiącego świata, który nie ma
kulturowego centrum, do którego każdy skądś przybył i ma do opowiedzenia swoją
historię. Nie ma wiodącego narratora, nie ma głównego bohatera, każdy ma swoją
wersję. Świat puchnie i trzeszczy od nadmiaru opowieści. Nie sprosta im
encyklopedia, rozsadzą każdą historyczną narrację. Jedynie ucho Boga może je
pomieścić, zrozumieć i nadać sens uniwersalny”. Ryszard Koziołek,
Laudacja, Nagroda Literacka Nike 2015
Stefan J. Pastuszka, Romuald
Turkowski „Dzieje Sienna 1389-2012”
T. 2
Tom II mimo, że jest odrębną
pozycją książkową jednego autora, Romualda Turkowskiego, zachowuje ciągłość
numeracji rozdziałów w odniesieniu do tomu I. Część merytoryczną historii
Sienna z lat 1945–2012, otwiera więc rozdział V: „W latach powojennej odbudowy
i utrwalania nowego systemu (1945–1948)”. Składa się z 11. części
przedstawiających dzieje miejscowej gminy w różnych aspektach przeobrażeń
społeczno-gospodarczych.
Część 1 („Pierwsze dni po wypędzeniu Niemiec”) przynosi informację, że „W dniu
15 stycznia 1945 r. Armia Czerwona wyzwoliła Sienno spod okupacji niemieckiej,
przynosząc i na ten skrawek Polski system tzw. demokracji ludowej” (s. 21). Na
chłodniejszym stosunku miejscowego społeczeństwa chłopskiego do nowej władzy,
przecież już polskiej, zaważyły nałożone przez gminę Sienno kontyngenty
zbożowe, które były wyższe od norm niemieckich. Z kolei nowa władza zajęła się
„reorganizacją administracji gminnej” (cz. 2). Podstawową jednostką podziału
administracyjnego kierowała Gminna Rada Narodowa (1945–1954 i 1973–1990),
będąca kontynuacją przedwojennej Rady Gminnej. GRN wprowadziła „(…) model
zarządzania już wcześniej przygotowany wzorując się na radzieckim systemie
administracyjnym” (s. 24). „Aparat milicyjny i bezpieczeństwo w gminie” (cz. 3)
zależały z pewnością od jakości funkcjonowania miejscowego posterunku Milicji
Obywatelskiej, tymczasem ten „(…) jak wiele podobnych w kraju obsadzony
milicjantami o wątpliwej reputacji moralnej, nienadających się do tak ważnej
służby” (s. 30). Tę ocenę Autora można skojarzyć z faktem, na który się
powołuje, iż „Dnia 2 marca 1947 r., przy ul. Lipskiej, zamordowano milicjanta
Władysława Prokopa, urodzonego w Siennie” (s. 31). Warto też zauważyć, iż wśród
funkcjonariuszy MO, „(…) nie zawsze przygotowanych do służby, często
stosujących przemoc i będących w dyspozycji PPR” (s. 31), przeważała jednak
młodzież chłopska (…) fragment z artykułu A. Lecha pt. „Trylogia Sienna (1389-2012)
autorstwa Stefana J. Pastuszki i Romualda Turkowskiego”, Zeszyty Wiejskie, nr
21.
Spis treści
Indeksy
Przedmowa
Wstęp
Rozdział V – W latach powojennej
odbudowy i utrwalaniu nowego systemu (1945-1948)
Rozdział VI – W okresie
stalinizacji Sienna i okolic (1948-1955)
Rozdział VII – W okresie rozbicia
terytorialnego gminy Sienno (1955-1972)
Rozdział VIII – W ponownie
scalonej gminie (1973-1989)
Rozdział IX – Współczesne
problemy życia mieszkańców gminy (1989-2012)
„Księga kryminalna miasta Krakowa
z lat 1589–1604”
Opracowali i wydali: Wacław
Uruszczak, Maciej Mikuła, Krzysztof Fokt, Anna Karabowicz
Księga kryminalna miasta Krakowa
z lat 1589–1604 (AN Kraków rkps 865) ukazuje się w ramach serii wydawniczej
Fontes Iuris Polonici, jako tom 3 serii Prawo miejskie. Księgi złoczyńców, tzw.
libri maleficorum, są jednym z bardziej doniosłych poznawczo żródeł
historycznych. Ich znaczenie zostało docenione w literaturze naukowej,
otwierając obszar dla kolejnych badań nad krakowskim społeczeństwem staropolskim.
Zawarte w księdze zapiski
odkrywają przed czytelnikiem przeszłość widzianą z bardzo szerokiej perspektywy
i dostarczają wielu wiarygodnych informacji z różnych dziedzin życia. Jako
księga sądowa, która powstała w związku z działalnością aparatu wymiaru
sprawiedliwości, informuje ona o funkcjonujących w Krakowie na przełomie XVI i
XVII w. instytucjach zwalczających przestępczość. Pozwala poznać aktywność rady
miasta Krakowa jako sądu kryminalnego oraz współpracujących z nią innych
urzędów: cechmistrza i kata miejskiego. Odsłania także praktykę współpracy
władz miasta z miejscowym urzędem grodzkim w osobie podstarościego
krakowskiego, będącym jednym z organów władzy odpowiedzialnych za
bezpieczeństwo stałych i czasowych mieszkańców miasta.
Właściwie nie sposób jest wskazać
na wszystkie możliwości poznawcze, jakie oferuje krakowska księga kryminalna.
Wśród nich trzeba wymienić w pierwszej kolejności pogłębione badania nad
zjawiskiem przestępczości w XVI i XVII w. i poznanie topografii Krakowa w końcu
XVI w. Księga stanowi także niewyczerpany rezerwuar wiadomości na temat kultury
materialnej dawnej Polski. Poza wszystkim innym, dostarcza informacji o
człowieku, o jego potrzebach, namiętnościach, emocjach, mentalności i naturze
ludzkiej.
Popularna i autorska wersja
historii medycyny, napisana gawędziarskim stylem, pełna dygresji i
osobistych przemyśleń Zdzisława Gajdy – profesora Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Dlaczego Kazimierz Wielki zmarł
bez męskiego potomka? Jaka choroba była przyczyną niepłodności Zygmunta
Augusta?
Przedwczesna śmierć Stefana
Batorego wywołała oskarżenia wobec jego lekarzy, posądzano ich o otrucie
króla na zlecenie Rosji. Dopiero po kilkuset latach współcześni medycy wystawili
diagnozę: nieuleczalna choroba nerek.
Wilhelm Röntgen, zdjęcie z roku 1901.
Gdy Ludwik Pasteur wprowadził
w połowie XIX wieku szczepienie ochronne przeciw wściekliźnie, nauka nie
miała jeszcze pojęcia o immunologii i wirusologii. Gdyby czekał na
naukowe uzasadnienie swoich poczynań, wiele istnień ludzkich straciłoby życie.
W bitwie pod Waterloo,
Napoleon – bóg wojny, który zazwyczaj ze wzgórza, siedząc na koniu, wydawał na
bieżąco rozkazy i zagrzewał do walki swoich wiarusów, tym razem,
zniewolony ostrymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi spędził większość czasu
w latrynie. W jakim stopniu choroba cesarza miała wpływ na tragiczny
wynik bitwy?
Skutkiem choroby nadciśnieniowej
są zmiany w naczyniach krwionośnych wszystkich narządów, nie wyłączając
mózgu. A to prowadzi do zaburzeń koncentracji, osłabienia pamięci, zmian
osobowości, trudności w nawiązywaniu kontaktu, zaniku inteligencji.
W Teheranie w 1943 i w Jałcie w 1945 roku spotkało się
trzech przywódców państw, zarazem trzech poważnie chorych na nadciśnienie.
"Krzyżowcy” to pierwsza,
składająca się z czterech tomów, część trylogii opowiadającej o wyprawach
krzyżowych. Akcja powieści zaczyna się w Polsce w 1095 roku, a kończy
wyzwoleniem Jerozolimy i odzyskaniem Grobu Świętego. Wyprawy krzyżowe to fascynujący
dla dzisiejszego czytelnika splot czynów chwalebnych i pospolitych zbrodni,
mieszanka cnót rycerskich i drobnych nikczemności, mozaika ludzkich charakterów
i nieokiełznanych namiętności. Wybitna polska autorka w klasycznej powieści
historycznej opisuje konfrontację rozpadającej się feudalnej Europy ze światem
islamu: jego duchowością, obyczajem i kulturą.
Na trylogię o wyprawach krzyżowych składają się:
• Krzyżowcy (t. 1 Bóg tak chce; t. 2 Fides graeca; t. 3 Wieża Trzech Sióstr; t.
4 Jerozolima wyzwolona)
Żywot człowieka majętnego.
Rokokowa odsłona bestsellerowej sagi o dziejach szlacheckiego rodu z Litwy i
historii, która stała się kamieniem węgielnym naszej współczesności.
Wilno, Anno Domini 1748.
Trzydziestosiedmioletni Piotr Antoni z Milkont Narwojsz, najstarszy syn Anny
Katarzyny i Jana Izydora, wraz z żoną i trójką dzieci mieszka w okazałym dworku
w mieście. Nie poszczęściło się jego rodzeństwu – Teofila zeszła na manowce, a
bracia ledwo wiążą koniec z końcem. On jednak, dzięki posadzie ekonoma u
księcia Michała Kazimierza Radziwiłła Rybeńko, wie, co to wystawne życie, i nie
wtajemniczając w to żony, Placydy Amelii, ochoczo korzysta z jego uroków i
rozkoszy. „Milczenie jest złotem” – mawia, a potężny magnat płaci hojnie za
dyskrecję sługi.
I oto właśnie Piotr Antoni wrócił
z przeszpiegów u książęcego kuzyna, jak fama niesie – porywacza, zabójcy,
gwałtownika, który zniewolił żonę, trzyma harem kochanek, a co gorsza,
przeszedł na żydowską wiarę... Spotkanie z człowiekiem, który przekroczył
wszelkie możliwe granice, niespodzianie wytrąca stabilne życie Piotra Antoniego
z kolein liczb, cyfr i faktów, którym ufał dotąd bez zastanowienia. Co takiego
stało się w Turnie, utopijnej krainie rodem z filozoficznych traktatów? Jak
potoczą się dalsze losy Narwojsza i jego bliskich, jaką historię zapisze w
rodzinnej sylwie?
W tej podróży do utraty tchu – z
tętniącego życiem Wilna, przez zielone litewskie lasy i niebezpieczne trakty,
po zamek w Nieświeżu, stolicę Radziwiłłowskiego państwa w państwie – poznajemy
oszałamiający zmysły i pełen powabu świat rokokowy, rozkochany w muzyce i
teatrze – ulotnych i ułudnych, jak i on sam. Świat rozdarty, pełen ukrytych
napięć, niejasnych tęsknot oraz przeczuć nadchodzących nieszczęść, otwierający
się z wolna na idee, które przyniesie stojąca u progu epoka – naukowe poznanie,
początki pojęcia praw człowieka, marzenie o wolności myśli, stanów i płci.
Czy na Wołyniu
i w Małopolsce Wschodniej musiało dojść do ukraińskiego
ludobójstwa ludności polskiej? Pytanie to wciąż pasjonuje historyków
i badaczy, którzy wciąż nie potrafią lub nie chcą udzielić
na nie jednoznacznej odpowiedzi. Wśród ukraińskich badaczy są też
i tacy, którzy twierdzą, że żadnego ludobójstwa Polaków
nie było. Co najwyżej, to Polacy mordowali Ukraińców,
a nie na odwrót.
Poszukując odpowiedzi, autor prezentuje działania Organizacji Ukraińskich
Nacjonalistów oraz losy i poglądy Stepana Bandery i metropolity
Andreja Szeptyckiego. W okresie sowieckiej i niemieckiej okupacji
stali się oni głównymi aktorami ukraińskiej sceny politycznej. OUN zaś stała
się jedyna organizacją mającą realny wpływ na społeczeństwo, zdradzającą
ambicje wpływania na wszystkie dziedziny życia Ukraińców w okupowanym
kraju. I choć Bandera i Szeptycki stali na przeciwstawnych biegunach,
a zestawienie ich razem wydaje się nawet niestosowne, to jednak
łączył ich cel – obaj dążyli do zbudowania niepodległego państwa
ukraińskiego. Dla jego realizacji byli w stanie poświęcić wiele. Nawet
sprzymierzyć się z Hitlerem.
Niniejsza książka ukazuje wiele mało znanych mechanizmów ukraińskiego
ludobójstwa, ginących często w cieniu zbrodni i stosów ich ofiar.
Andrzej Żychowski „500 lat
osadnictwa żydowskiego w Opatowie”
Niniejsze opracowanie przedstawia
rys historyczny ludności żydowskiej w Opatowie od początku osadnictwa, aż po
dzień dzisiejszy. Najwięcej miejsca poświęcono okresowi międzywojennemu i II
wojny światowej, czyli czasom stosunkowo nam bliskim i dotychczas najmniej
zbadanym. Podczas pisania pracy wykorzystano materiały z kilkunastu archiwów,
bibliotek i ośrodków naukowych mieszczących się w Warszawie, Radomiu,
Sandomierzu, Opatowie, Krakowie, Kielcach i Jerozolimie. Najwięcej
wykorzystano źródeł z Archiwum Państwowego w Kielcach – Oddział w Sandomierzu
oraz archiwów prywatnych. Dzięki temu zaprezentowano szereg dokumentów, zdjęć i
przedmiotów dotychczas nikomu nieznanych i uznawanych za bezpowrotnie
zaginione. Ze Wstępu.
Opatów. Domy żydowskie przy ulicy Wąskiej, grudzień
1942 roku.
Andrzej Żychowski (ur. 14
września 1961 roku w Opatowie) – nauczyciel, regionalista, działacz harcerski. Absolwent
Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie (1993); dodatkowo ukończył studia
podyplomowe w zakresie zarządzania w Akademii Pedagogicznej w Krakowie (2000)
oraz informatyki w Politechnice Świętokrzyskiej w Kielcach 2001. Od roku 1986
nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 2 w Opatowie. Miłośnik i badacz historii
Opatowa, ziemi opatowskiej oraz harcerstwa. Autor wielu artykułów publikowanych
w: „Silva Rerum”, „Innowacjach”, „Czuwaj”, „Ziemi Opatowskiej”, „Głosie
Opatowa”, „Kwartalniku Opatów”, „W blasku Kolegiaty”, a także publikacji
książkowych: 80 lat harcerstwa w Opatowie (Opatów 1996), Był
kiedyś Opatów i jego zacni mieszczanie, cz. I, II, III (Opatów 2004 i
2005), 90 lat harcerstwa w Opatowie (2006), 50 lat Szkoły
Podstawowej Pomnik Tysiąclecia w Opatowie (2013).
Powieść historyczna Teodora
Parnickiego wydana w 1944 roku w Jerozolimie (wydanie w Polsce: Wrocław 1949).
Utwór objęty był w 1951 roku zapisem cenzury w Polsce, podlegał
natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek. Srebrne orły to druga powieść w dorobku
Parnickiego, a zarazem jedna z najpopularniejszych, o czym zdecydował
tematyczny związek z dziejami kształtowania się polskiej państwowości (Parnicki
rzadko nawiązywał w swoich książkach do historii Polski) oraz fakt, że jest to
utwór zbudowany dość tradycyjnie w porównaniu do późniejszych dokonań pisarza.
Parnicki wkroczył do literatury z
programem odnowy powieści historycznej. Postulatowi maksymalnej wierności
źródłom i opracowaniom naukowym towarzyszyła ambicja wykorzystania zdobyczy
nowoczesnej prozy psychologicznej. W Srebrnych orłach dążenia te znalazły wyraz
w samej konstrukcji utworu, przypominającej nieco Cudzoziemkę Kuncewiczowej.
Ciągłe opowiadanie zastąpił montaż scen, opisywanych ze stosunkowo niewielkiego
dystansu. Autor posłużył się trzecioosobową narracją personalną, główną
postacią powieści czyniąc Arona, wychowanka papieża Sylwestra II, a później -
opata klasztoru w Tyńcu za rządów Bolesława Chrobrego. Wydarzenia w roku 1015,
poprzedzające wybuch kolejnej wojny Chrobrego z Cesarstwem, o których mowa w
pierwszych i ostatnich rozdziałach, tworzą fabularną i narracyjną ramę.
Powieść została uznana przez
krytykę za najwybitniejsze osiągnięcie wśród utworów podejmujących temat
początków polskiej państwowości. Po odwilży 1956 zakaz cenzury cofnięto i do
1975 powieść miała 9 wydań.
„Sztuka w kręgu krakowskich
franciszkanów i klarysek”
Miłośników i badaczy sztuki
sakralnej zachęcamy do sięgnięcia po VIII tom z serii Studia z historii
sztuki dawnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum
Narodowego w Krakowie poświęcony działalności artystycznej w kręgu
krakowskich franciszkanów i klarysek. Pod redakcją naukową dra Marcina Szymy
oraz prof. Marka Walczaka powstała książka, w której na ponad 700 stronach, w
40 bogato ilustrowanych artykułach znakomici specjaliści polscy i czescy
poruszają zagadnienia z zakresu architektury, ikonografii, muzyki i liturgii
franciszkańskiej, a także prezentują ustalenia dotyczące wyposażenia zespołów
klasztornych franciszkanów i klarysek w Krakowie, wyniki badań archeologicznych
oraz rezultaty badań i prac konserwatorskich przeprowadzonych na terenie obu
kompleksów w ostatnich latach. Publikacja jest ważnym krokiem w stronę pełnej
syntezy dziejów historyczno-artystycznych krakowskich minorytów i klarysek, a
tym samym pozycją obowiązkową zarówno z perspektywy czytelników zainteresowanych
sztuką powstającą w kręgu franciszkańskim, jak i tych z Państwa, którzy zajmują
się dziejami Krakowa i okolic.
Dekoracja zakrystii kościoła Franciszkanów w Krakowie.
Wydanie, dystrybucja i
udostępnienie monografii otrzymało finansowanie ze środków Ministra Nauki i
Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą
naukę. Tom został opublikowany we współpracy i z wykorzystaniem środków
Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Wydziału Historycznego Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Wydawca pragnie podziękować
również Firmie Konserwatorskiej Piotr Białko Zabytki Malarstwa, Rzeźby i
Architektury sp. z o.o. za darowiznę przekazaną na ten cel.
Zuzanna Szydłowska, Elżbieta Draczyńska „Śmiech przez łzy”
Opowieść o Adolfie Dymszy, Dodku
W 2020 roku przypada 120.
rocznica urodzin i 45. rocznica śmierci polskiego Chaplina, jak nazywano Adolfa
Bagińskiego (pseudonim Dymsza). Należał on do grona najbardziej popularnych
artystów okresu międzywojennego. Na jego temat powstało wiele artykułów i dwie
biografie, jednak ta publikacja jest całkiem inna. Została napisana przez osoby
spokrewnione z artystą, nie związane ze światem artystycznym, ani kręgiem
krytyków teatralnych czy filmowych. Książka przedstawia Dymszę z innej strony –
jako człowieka, kolegę, męża, ojca i dziadka. Wykorzystano w niej wiele
niepublikowanych dotąd wspomnień, faktów, dokumentów oraz zdjęć. Ukazuje
zainteresowania i wszechstronne uzdolnienia aktora, jego rodzinę, przyjaciół
oraz przybliża trudny okres okupacji, związany z koniecznością dokonywania
wyborów…
Adolf Dymsza rozstał się ze swoim rodowym
nazwiskiem Bagiński i stał się „Dodkiem”. Obdarzony wszechstronnym talentem
aktorskiem (ale nie tylko) zaczął swoją karierę w teatrzyku Qui Pro Quo.
Porywał widzów w kabarecie, teatrze i filmie. Ogromnie popularny był
jednocześnie niezwykle życzliwy i skromny. Okupacja ciężko Go doświadczyła, co
znalazło odbicie w pomówieniach i niesprawiedliwych osądach. W tej książce
Szanowni Czytelnicy odnajdą także historię rodzinnych, dotąd nieznanych korzeni
Adolfa „Dodka” Dymszy. Roman Dziewoński
Stefan Józef Pastuszka, Romuald
Turkowski „Dzieje Sienna 1389-2012”,
T. 1
Tom I przedstawionego dzieła,
obejmujący swą treścią lata 1389–1945, został w całości napisany przez S. J.
Pastuszka. Układ rzeczowy swej pracy logicznie podporządkowuje on jej celowi
poznawczemu. Autor stosuje w kolejności rozdziałów podejście chronologiczne,
ale jednocześnie uwzględnia treści pozwalające, w ramach cezur z historii
państwa, na wyodrębnienie w Siennie charakterystycznych dla miasteczka
przeobrażeń społeczno-gospodarczych. Dzięki temu poszczególne rozdziały
uzyskały nazwy niejako godzące chronologię z treścią owych przeobrażeń.
Całość otwiera rozdz. I opisujący „Okres staropolski”, czyli najdawniejsze
udokumentowane dzieje osady, (mniej więcej od XIV w.), której nazwa może
pochodzić od „siana” lub „sieni”. Rozdział ten składa się z siedmiu części i
doprowadza dzieje Sienna, w toku bardzo szczegółowych opisów, aż do końca I
Rzeczypospolitej, niejednokrotnie zresztą poza nią wychodząc.
Część 1. („Oleśniccy”) wiąże wyraźnie powstanie i dzieje Sienna z rolą rycerzy
– szlachty, którzy na tym terenie byli właścicielami ziemi i jednocześnie organizatorami osadnictwa rolniczego na prawie niemieckim. Zwraca przy tym
uwagę na rolę wpływowego w państwie i możnego roku Oleśnickich, m.in.
Zbigniewa, który w czasie bitwy pod Grunwaldem uratował – jak głosi legenda
–życie Królowi Władysławowi Jagielle, a w 1449 r. uzyskał godność kardynała w
Kościele katolickim.
W kolejnej części rozdziału I Autor przedstawia „Powstanie miasta i jego
rozwój” (cz. 2) – osady o charakterze rolniczym, która prawdopodobnie prawa
miejskie uzyskała w 1441 r. Formalni mieszczanie byli w przewadze użytkownikami
gospodarstw rolnych, chociaż funkcjonowały tutaj w XVI w. cechy
krawiecko-kowalski, szewski i garncarski. Ożywiały życie miasteczka jarmarki
ustanowione przez Króla Zygmunta III w 1628 r. na św. Zygmunta i św. Małgorzatę
(…) Fragmenty z artykułu A. Lecha „Trylogia Sienna (1389-2012) autorstwa
Stefana J. Pastuszki i Romualda Turkowskiego”, Zeszyty Wiejskie, nr 21.
Spis treści
Indeksy
Przedmowa
Wstęp
Rozdział I – Okres staropolski
Rozdział II – W dobie niewoli
Rozdział III – W II
Rzeczpospolitej
Rozdział IV – Tragedie „Nocy
okupacyjnej”
Książka na stronie Wydawnictwa Muzeum Historii Polskiego
Ruchu Ludowego:
W najnowszym numerze czasopisma "Spotkania z
Zabytkami":
W artykułach otwierających numer
nasi autorzy poruszają takie tematy, jak: historia pozyskania do polskich
zbiorów popiersia Niobe ukazana na tle dziejów kolekcji Radziwiłłów z
Nieborowa, obraz ołtarzowy z kościoła w Rykach namalowany na początku XX w.
przez Leona Wyczółkowskiego, historia reprezentacyjnych mebli z rezydencji
Prezydenta RP oraz dar dla Wawelu dokonany przed wojną przez nieznanego dotąd
ofiarodawcę. W ramach cyklu „Spotkania na Wschodzie” wędrujemy do miasteczka
Bohusław w Ziemi Kijowskiej i do Sapieżyszek na Litwie, natomiast dział
„Zabytki w krajobrazie” jest reprezentowany przez dwór z parkiem w Baruchowie.
W sekcji „Zbiory i zbieracze” tym razem pochylamy się nad polskim malarzem
pejzażystą Romanem Kochanowskim (1857-1945), który mieszkał i tworzył w
Monachium. Piszemy także o wykorzystaniu dawnych instrumentów muzycznych we
współczesnych nagraniach oraz o edukacji na temat dziedzictwa. A okładkę numeru
1-2 zdobi fragment obrazu „W święto Matki Boskiej Zielnej” (1868-1869)
zapowiadający planowane na początek marca otwarcie wystawy „Aleksander Kotsis
(1836-1877). Odcienie realizmu” w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Łukasz Grześkowiak „U-Booty na Morzu Śródziemnym 1943-1944”
Zagłada
Alianckie lotnictwo pokrywało
swym zasięgiem cały obszar Morza Śródziemnego i było w stanie reagować
błyskawicznie na obecność wrogich okrętów podwodnych. Zastosowali zaskakującą
Niemców taktykę zwaną „Swamp”. Po wykryciu U-Boota przez samolot, zespół okrętów
wojennych utrzymywał U-Boota pod wodą tak długo, aż w końcu kończył mu się tlen
na pokładzie lub też baterie akumulatorów ulegały wyczerpaniu. Oprócz
bezpośrednich ataków na okręty, alianci przeprowadzali także naloty na ich bazy
– co znacznie wydłużało okres naprawczy jednostek znajdujących się w stoczni.
Pomimo trudności, niemieckie
dowództwo do końca wojny na Morzu Śródziemnym wysyłało tam kolejne U-Booty. Nie
odnosiły tam spektakularnych sukcesów jak zatopienie lotniskowców Eagle i Ark
Royal czy pancernika Barnham w latach 1941-42, ale nadal
potrafiły siać niemałe zagrożenie. Okazało się wkrótce, że niemieckie U-Booty
nie są zdolne do powstrzymania alianckich inwazji. W okresie 1943-44 przyszło
im zmierzyć się z aż czterema: na Sycylii w lipcu 1943, Salerno we wrześniu
1943, Anzio w styczniu 1944 oraz w południowej Francji w sierpniu 1944 roku. Ze
wszystkich U-Bootów oddelegowanych na akwen Morza Śródziemnego w latach 1941-44
nie powrócił żaden…
W książce opisano każde
zatopienie lub trafienie alianckich jednostek przez niemiecką U-Bootwaffe.
Wyszczególniono także każde zniszczenie U-Boota. Opisy ataków oparte są na
źródłach National Archives and Records Administration and the US Navy
Department Library Naval History & Heritage Command z siedzibą w
Waszyngtonie, National British Archives at Kew z siedzibą w Londynie oraz
brytyjskie archiwa BBC. Najważniejszymi dokumentami podczas pisania tej książki
były dzienniki pokładowe zarówno niemieckie, jak i alianckie, raporty
śródziemnomorskiego FdU oraz raporty sporządzone na podstawie przesłuchań
niemieckich załóg, które dostały się do niewoli.
Magazyn „Bankoteka” poświęcony
jest powstającemu Centrum Pieniądza NBP. Zawiera on informacje o przebiegu prac
realizacyjnych, wywiady z twórcami koncepcji merytorycznej i artystycznej oraz
wypowiedzi ekspertów współpracujących z NBP przy projektowaniu przestrzeni
wystawienniczej.
W „Bankotece” prezentowane są
również najciekawsze eksponaty, jakie w przyszłości będzie można oglądać w
Centrum Pieniądza NBP. Wygląd kilkunastu ekspozycji przybliżają wizualizacje i
zdjęcia z realizacji kolejnych etapów prac.