Helena Kowalik „PeeReL zza krat”
Głośne sprawy sądowe z lat 1945-1989
Jak obywatel
Śliwa został fałszywym konsulem generalnym Austrii? Czym zajmowali się po
godzinach biesiadnicy z „czerwonej oberży”? Jak to się stało, że większość
kobiet w Rejowie nagle zaczęła ubierać się w najnowsze płaszcze Mody Polskiej? W
jaki sposób Kalibabce udało się uwieść setki kobiet? Jak skończyła się
błyskotliwa kariera Krwawego Maćka?
Skazany wyszedł
z sali rozpraw pilnowany przez konwojentów. Na widok kogoś mu bliskiego,
stojącego na korytarzu, ułożył palce w kwadracik, tak jak kadruje obraz reżyser
filmowy, żeby nic nie rozpraszało widoku. „Okienko” miało znaczyć pójście za
kraty. Ta książka jest właśnie takim okienkiem, soczewką w oglądzie PRL z
perspektywy więziennej kraty. Przedstawione przestępstwa i czas procesów
zostały tak dobrane, aby pokazać historie skazanych także w kontekście sytuacji
politycznej, gospodarczej czy przemian obyczajowych. Sprawy dotyczą różnych
rodzajów przestępstw i mają różne tło, łączy je z pewnością to, że wzbudzały
ogromne zainteresowanie nie tylko środowiska prawniczego i rodzin oskarżonych,
lecz także opinii publicznej.
Autorka przez
pryzmat spraw sądowych przedstawia nam nie tylko przestępców, lecz także cały
peerelowski świat wymiaru sprawiedliwości oraz życie codzienne w Polsce
Ludowej. Niektórzy oskarżeni, którzy zostali uznani za winnych w rozumieniu
ówczesnych kodeksów karnych, z dzisiejszej perspektywy nie złamali prawa, a
zarzuty wobec nich wydają się absurdalne. Ciekawym elementem tego świata są
ingerencje cenzury w relacje z rozpraw – dobrze było wtedy wiadomo, o czym i
jak należy pisać.
Bazą
materiałową dla książki były relacje prasowe z sal sądowych, zamieszczone w
kilkunastu gazetach wychodzących w tamtym okresie, akta śledcze i sądowe, wspomnienia
obrońców oskarżonych oraz reporterskie śledztwa autorki, niektóre prowadzone
nawet wiele lat po zamknięciu sprawy. Informacje o tym, co zdarzyło się u
skazanych, gdy wyszli na wolność, często przynoszą zaskakujące zwroty akcji. Teksty w
pierwotnej wersji były publikowane jako artykuły w tygodniku „Wprost” i
tygodniku „Detektyw” (jeden reportaż), teraz w wersji rozbudowanej i
uzupełnionej, jako szeroka panorama sądowych dziejów PRL, oddawane są w ręce
Czytelnika.
Wykadrowany
więzienną kratą pejzaż Polski, z głębią ostrości od stalinizmu do upadku
komunizmu. W tych reportażach z najgłośniejszych procesów sądowych spotykamy
„wyklętych” i kułaków, łapówkarzy i hochsztaplerów, szlachetność i draństwo,
grozę i śmieszność. Po latach Autorka odnajduje dawnych więźniów i pyta, jak
potoczyło się ich życie. Przejmujący dialog z historią. (Magdalena Grochowska)
---
Helena Kowalik, dziennikarka,
pisarka, wieloletnia korespondentka prasowa z sal sądowych. Zna świat polskiego
wymiaru sprawiedliwości od podszewki, a sprawy kryminalne nie mają przed nią
tajemnic. Z zacięciem dziennikarza śledczego tropi różne historie, by wyjaśnić
je swoim czytelnikom. Pracowała m.in. w „Życiu Warszawy”, „Przeglądzie
Tygodniowym” „Przeglądzie” oraz „Prawie i Życiu”.
Autorka kilkunastu książek,
głownie zbiorów reportaży: Wyjście z lasu (1977), Wiesz pan, skąd ja jestem?
(1978), Chleb, który nie bodzie (1978), Mielizna (1981), Mali ludzie Gierka
(1990), Opolski exodus (1990), Wysoka Izbo (jako współautorka) 1991, Warszawa
Kryminalna (tom I – 2010, tom II – 2012), Hipokrates przed sądem (2013),
Miłość, zbrodnia i kara (2015). Publikowała swoje literackie reportaże w
seriach „Ekspres reporterów” wydawnictwa KAW oraz „Białe Plamy” Oficyny
Literatów Rój. Laureatka wielu konkursów, jest współautorką w kilkunastu
antologiach literatury faktu. Wydała także dwie powieści: Człenio o środowisku warszawskich
dziennikarzy (2008) oraz Córka Kaina (2009).
Jej dorobek był wielokrotnie
doceniany. Zdobyła I Nagrodę im. Ksawerego Pruszyńskiego za osiągnięcia
reporterskie, III nagrodę im. B. Prusa za całokształt pracy w dziennikarstwie.
W Ogólnopolskim Radiowym Konkursie „Melchiory” nagrodzona w kategorii
„Inspiracje roku 2010”
za „uporczywe i konsekwentne dążenie do prawdy w reportażach sądowych”. W 2016
roku za całokształt twórczości otrzymała Nagrodę Specjalną Krajowego Klubu
Reportażu.
Źródło:
Wydawca: PWN
ISBN: 978-83-0119853-4
Rok wydania: 2018
Liczba stron: 318
