„Małopolska droga św. Jakuba”

Marek Łygas, Wiesław Grdeń, Mieczysław Winiarski

 „Małopolska droga św. Jakuba. Od Sandomierza do Krakowa”

 Przewodnik

Od połowy lat 80. zeszłego stulecia obserwuje się fenomen ożywienia ruchu na starodawnym szlaku pątniczym do Santiago de Compostela. Ze wszystkich krajów ciągną ludzie różnych wyznań, kultur i języków by spotkać się przy grobie apostoła Jakuba i przełamując różnorakie bariery i uprzedzenia odkrywać korzenie Starego Kontynentu. W ten sposób, często zupełnie nieuświadomiony odpowiadają na wezwanie Jana Pawła II, który w 1982 r. tak wołał z Composteli: ...kieruję do ciebie, stara Europo, wołanie pełne miłości: Odnajdź siebie samą! Bądź sobą! Odkryj swoje początki! Tchnij życie w swoje korzenie! Oddaj cesarzowi to co cesarskie, Bogu zaś to co Boskie!...

W 1986 r. Rada Europy ogłosiła Drogę św. Jakuba pierwszym europejskim szlakiem o wielkim znaczeniu kulturowym. Zaapelowano do władz, instytucji oraz obywateli o odtwarzanie szlaków jakubowych i przywrócenie ich dawnego znaczenia.

W przewodniku opisano szlak z Sandomierza do Krakowa (wraz z nie wyznakowanym jeszcze wówczas wariantem dojściowym z Tarnobrzega). Autorzy opisali szczegółowo trasę pielgrzymki oznakowaną żółtymi muszlami na granatowym tle. Oprócz suchego opisu trasy podane są informacje krajoznawcze dotyczące historii, przyrody i dnia dzisiejszego odwiedzanego terenu. Szczególną uwagę poświęcono miejscom kultu, sanktuariom i obiektom sakralnym znajdującym się na trasie i w pobliżu niej. Dodatkowo informacje praktyczne, głównie o możliwości znalezienia noclegu na trasie.

Spis treści:

Od Autora 

Legenda o św. Jakubie 

Rozwój ruchu pielgrzymkowego do Santiago de Compostela 

Drogi św. Jakuba w Polsce 

Małopolska 

Sandomierz 

Małopolska Droga św. Jakuba 

Sandomierz - Kobierniki - Milczany - Śmiechowice - Świątniki - Nasławice - Ossolin 

- Klimontów - Nawodzice – Rybnica

Odcinek dojściowy Tarnobrzeg-Rybnica: Tarnobrzeg - Ciszyca - Błonie - Koprzywnica 

- Beszyce - Sulisławice - Bazów – Rybnica

Smerdyna - Łukawica - Wiśniowa - Wiśniowa Poduchowna - Sztombergi 

- Poddębowiec - Wola Osowa - Jasień - Kotuszów - Szydłów - Wola Żyzna - 

Grzymała - Chałupki - Kargów - Zaborze - Kołaczkowice - Strzałków - Nowa Wieś - 

Szczaworyż - Skotniki Małe - Skotniki Duże - Dobrowoda - Chotel Czerwony - 

Gorysławice - Wiślica – Koniecmosty

Wariant odcinka Koniecmosty-Probołowice: Koniecmosty - Jurków

 - Pełczyska - Probołowice

Stawiszyce - Miernów - Probołowice - Czarnocin - Koryto - Kobylniki - 

Skalbmierz - Zakrzów - Baranów - Pałecznica - Lelowice - Kaczowice 

- Smoniowice - Zielenice - Łętkowice - Piotrkowice Wielkie - Niegardów 

- Niegardów Kolonia - Łososkowice - Skrzeszowice - Szczepanowice 

- Polanowice - Wola Więcławska - Więcławice Dworskie - Więcławice Stare - 

Zdzięsławice - Książniczki - Bosutów - Węgrzce – Kraków

Możliwości noclegu 

Indeks miejscowości

Format B5 (120 x 165 mm), 111 barwnych ilustracji w tekście, 

21 kolorowych mapek i planików miejscowości z zaznaczoną trasą wędrówki. 

Oprawa szyta nićmi, okładka ze skrzydełkami. 

Źródło:

http://www.rewasz.com.pl/php/strony/dane_szczegolowe.php?do_kosza=jakub&rozdzielczoscX=1280&rozdzielczoscY=800

Wydawca: Oficyna Wydawnicza Rewasz

ISBN: 978-83-62460-05-2

Rok wydania: 2010

Liczba stron: 176

„Walther 45771”

Jacek Wołowski „Walther 45771”

Kraków, lata 50-te ubiegłego stulecia. Do mieszkania znanego działacza i sędziego Jana Żurkiewicza puka zaniepokojona sąsiadka. Pani Krystyna informuje mężczyznę, że mieszkająca z nią pod jednym dachem starsza siostra nie powróciła na noc. Żurkiewicz pociesza kobietę i mimochodem informuje ją, że wkrótce w domu  którym mieszkają będą przeprowadzane rewizje w związku z akcją przeciw handlarzom dewiz. Kobieta zwierza mu się, że wraz z siostrą otrzymała na przechowanie paczkę ze złotymi zegarkami. Sędzia oferuje pomoc i podejmuje się ukrycia pudełka z cenną zawartością w swoim mieszkaniu. Kiedy Krystyna wychodzi, pan sędzia bez wahania zrywa sznurek i otwiera powierzoną mu paczkę. 

Jerzy Żukowski „Martwy punkt”

Wkrótce po wydarzeniach w Krakowie, do jednego z warszawskich szpitali zgłasza się mężczyzna z kulą w głowie. Niestety ranny nie potrafi sobie przypomnieć okoliczności w jakich doszło do postrzału. Śledztwo prowadzi inspektor komendy Głównej Milicji w Warszawie – Zajączek. Funkcjonariusze MO podejrzewają, że ta sprawa może mieć jakiś związek z zagadką zniknięcia kobiety w Krakowie. Przez inspektorem Zajączkiem trudne zadanie. Żurkiewicz jest bowiem inteligentnym i wyrafinowanym przeciwnikiem.

Powieść Jacka Wołowskiego została napisana w oparciu o wydarzenia jakie rozegrały się w Krakowie po zakończeniu II wojny światowej. Ich bohaterem był niejaki Władysław Mazurkiewicz, któremu krakowski sąd udowodnił sześć morderstw. Ostatnie z nich zostało dokonane w maju 1955 r. Nie wykluczone że Żurkiewicz/Mazurkiewicz w okresie okupacji niemieckiej był agentem gestapo. Po wojnie bohater prowadził podwójne życie. Dla sąsiadów i znajomych był uprzejmy i uczynny a w pracy wszyscy uważali go za doświadczonego fachowca. Druga twarz mężczyzny była jednak zupełnie inna… Jego rozlegle koneksje oraz ujmująca powierzchowność sprawiły, że zbrodniarz tak długo przebywał na wolności. Wielu mieszkańców Krakowa przypuszczało, że Żurkiewicza mogą łączyć jakieś związki ze Służbą Bezpieczeństwa. Mężczyzna nie dementował krążących o nim plotek. Były mu one nawet na rękę. 

Morderca do ostatnich chwil wierzył, że uda mu się w jakiś sposób wykaraskać z opresji. W tle powieści ukazani są przedstawiciele krakowskiego półświatka, handlarze walutą oraz specjaliści od innych niezbyt legalnych interesów. Pierwsze wydanie powieści „Walther 45771” ukazało się w 1956 r. W ostatnim dniu stycznia następnego roku Władysław Mazurkiewicz został powieszony w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie.

Wydawnictwo: CM

Seria wydawnicza: Najlepsze kryminały PRL. Lata 50

ISBN: 978-83-65499-48-6
Rok wydania: 2017

Liczba stron: 122

„Książęcy grobowiec, czyli Olaf i Lena na tropie”

Michał Wójcik „Książęcy grobowiec, czyli Olaf i Lena na tropie”

Czy jedenastoletni Olaf upora się z tajemnicą książęcego grobu? Czy i tym razem uda mu się  sprostać wymaganiom wrednego nauczyciela? Książęcy grobowiec, czyli Olaf i Lena na tropie przeniesie młodego Czytelnika w świat polskich Piastów i na bitewne legnickie pole. Opowieść o fascynujących czasach średniowiecza przeplata się z zaskakującymi przygodami rodzeństwa. Olaf i Lena w Trzebnicy, we Wrocławiu i w Krakowie muszą nie tylko rozwikłać tajemnicę grobowca, ale także uratować cenne zabytki przed szajką złodziei. Michał Wójcik tak sugestywnie ożywia wydarzenia sprzed ośmiuset lat, że tętent kopyt, szczęk żelaza i furkot strzał wciąż jest słyszalny.

Michał Wójcik - dziennikarz, historyk, laureat Nagrody Historycznej Tygonika „Polityka” w 2015 roku za książkę ”Made in Poland” (współautorstwo z Emilem Maratem).

Źródło:

http://www.druganoga.com/ksiazki_ksiazecy.html

Wydawca: druganoga

ISBN: 978-83-943528-2-0

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 224

„Dziś albo nigdy”

„Dziś albo nigdy. Wielka wojna i polskie dążenia niepodległościowe”

W 100. rocznicę wybuchu I wojny światowej Archiwum Narodowe w Krakowie we współpracy z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych i przy udziale Gminy Miejskiej Kraków przygotowało wystawę „Dziś albo nigdy. Wielka wojna i polskie dążenia niepodległościowe” przedstawiającą obraz wydarzeń, który zapoczątkował w Europie i świecie głębokie przemiany mające wiele konsekwencji, w tym działania przynoszące Polsce niepodległość .

Wystawa plenerowa prezentowana na placu Szczepańskim w Krakowie w dniach 25 lipca – 18 sierpnia 2014 r. nawiązuje do wydarzeń sprzed 1914 r. Zasadnicza jej część rozpoczyna się od narastania konfliktu i jest opowieścią o kilku aspektach Wielkiej Wojny. Część pierwsza – wojenne sprawy – dotyczy głównie osób powołanych do służby wojskowej oraz konsekwencji, jakie niosła im wojna, od mobilizacji, poprzez wyposażenie, szpitale, obozy jenieckie, a często i groby wojenne. Pejzaże wojenne to część druga wystawy, będąca opowieścią o wojnie z perspektywy społeczeństwa polskiego, zaangażowanego w organizację pomocy dla cierpiących nędzę i głód żołnierzy oraz ludność cywilną, ograniczanej w swych prawach przez zmieniające się władze okupacyjne. Ukazuje ruinę, jaką stawały się obszary, przez które przetaczał się front. Część trzecia – w drodze do niepodległej – poświęcona jest polskim dążeniom niepodległościowym, od okresu, w którym powstawały organizacje paramilitarne, włączone następnie w szeregi Legionów Polskich, przez piękną kartę legionową w walkach o wolność, zaangażowanie się rodaków na emigracji w działania na rzecz pomocy Polakom i powstania państwa, aż po stworzenie podwalin pod demokratyczne organy władzy w niepodległym państwie. Tematem czwartej części wystawy są zmiany mentalności polskiego społeczeństwa – jego ewolucja od postawy lojalistycznej do patriotycznej. W poszukiwaniu tożsamości narodowej Polaków pomocne okazały się organizowane obchody wielkich wydarzeń historycznych czy upamiętniające bohaterów narodowych, związanych z działaniami niepodległościowymi. Ostatnia część wystawy prezentowana od 5 do 18 sierpnia 2014 r. w kameralnej przestrzeni głównej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie przy ul. Siennej 16 to opowieści wojenne, historie pisane życiem zwykłego człowieka: młodych żołnierzy, których korespondencja z bliskimi zachowała się do naszych czasów, panny z dobrego domu wspierającej żmudną pracą działania legionistów, czy też opowieść z drugiej strony frontu o asie niemieckiego lotnictwa „Czerwonym Baronie”. Część tę zamyka obraz rzeczywistości wojennej widzianej okiem satyryka.

Więcej na:

http://www.ank.gov.pl/wystawy-i-galerie/dzis-albo-nigdy-wielka-wojna-i-polskie-dazenia-niepodleglosciowe

Archiwum Narodowe w Krakowie na Facebooku:

https://www.facebook.com/Archiwum-Narodowe-w-Krakowie-338895816131084

Wydawca: Archiwum Narodowe w Krakowie

ISBN: 978-83-937907-8-4

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 128

„1914. Zdarzyło się w Krakowie”

Barbara Berska „1914. Zdarzyło się w Krakowie”

Wybuch wojny przyjęty został przez krakowian euforycznie, dawał bowiem nadzieję na wywalczenie wolności dla narodu. Ludność wiwatowała, a w szeregi powstających Legionów Polskich wstępowały setki ochotników. Mieszkańcy miasta nie szczędzili swego poparcia, wyrażanego ofiarnością na działalność niepodległościową.  Wojna jednak niosła ze sobą także głód, drożyznę, śmierć, rannych w licznych  zorganizowanych w mieście na czas działań zbrojnych szpitalach, zniszczenia czy w końcu przymusowe wysiedlenia. Szczególnie te ostatnie dotknęły ludność miasta, wszak Kraków był twierdzą. Wielu mieszkańców zmuszonych zostało do opuszczenia swych domów i czasowego osiedlenia się w nieogarniętych działaniami zbrojnymi rejonach monarchii austro-węgierskiej.

Kraków u progu Wielkiej Wojny był dużym, nowoczesnym miastem, z reprezentacyjnymi budynkami użyteczności publicznej, uregulowanymi w dużej części ulicami, ze sprawnie działającą i rozwijającą się komunikacją tramwajową i nowoczesnym oświetleniem. W wyniku przesunięcia granic miasta obszar Krakowa powiększył się w sposób znaczący, dając mu możliwości rozbudowy. Rozszerzenie obszaru administracyjnego z 5,77 km² w 1900 r. do 46,9 km² po połączeniu z Podgórzem, przy znaczącym udziale przemysłu, handlu, transportu i kapitału finansowego, pchnęło miasto do dynamicznego rozwoju.

Książka ma formę kroniki bogato ilustrowanej, głównie materiałami pochodzącymi z zasobu Archiwum Narodowego w Krakowie. Następujące po sobie opisy wydarzeń, mających miejsce w 1914 roku, obrazują rozwój sytuacji politycznej i stan narastającego napięcia w stosunkach między europejskimi mocarstwami. Równocześnie pozwalają zobrazować ich wpływ na życie spokojnego dotąd miasta i jego mieszkańców. Widoczne jest to również w prezentowanej publikacji. Pełne wydarzeń towarzyskich, kulturalnych pierwsze półrocze różni się znacznie od drugiej części, w której dominują okoliczności towarzyszące wojnie a zatem ranni i polegli żołnierze, jeńcy wojenni a także ograniczenia swobody przemieszczania się, niedobory aprowizacyjne, przymusowa ewakuacja, konieczność podporządkowania się mieszkańców miasta rozkazom dowódcy twierdzy Kraków. Publikacja wpisuje się w zadania statutowe Archiwum Narodowego w Krakowie, wśród których jest popularyzacja zasobu archiwalnego, działalność naukowa i wydawnicza.

Projekt zrealizowano przy udziale finansowym

Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.

Więcej na:

http://www.ank.gov.pl/wydarzenia/2016/01/27/%E2%80%9E1914-zdarzylo-sie-w-krakowie%E2%80%9D

Archiwum Narodowe w Krakowie na Facebooku:

https://www.facebook.com/Archiwum-Narodowe-w-Krakowie-338895816131084

Wydawca: Archiwum Narodowe w Krakowie

ISBN: 978-83-977907-9-1

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 242

Publikacje Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (cz. 3)

„Wolne Miasto Kraków w poszukiwaniu nowoczesności”

Równo dwa wieki temu na kongresie wiedeńskim państwa Świętego Przymierza zdecydowały o kolejnym podziale ziem polskich. Jednym z punktów spornych między mocarstwami stała się przynależność Krakowa. Był to potencjalny ośrodek wymiany handlowej, produkcji przemysłowej i strategiczny węzeł komunikacyjny. Austria, Rosja, Prusy zawarły więc kompromis, którego skutkiem było powołanie do życia 3 maja 1815 roku Wolnego, Niepodległego i ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i jego Okręgu- miniaturowej republiki pozostającej pod kontrolą zaborczych mocarstw. Trzydzieści jeden lat istnienia Rzeczypospolitej Krakowskiej stało się tłem dla omówienia rozwoju znaczenia Krakowa jako symbolu polskości, ukazania przyjętych wówczas przełomowych rozwiązań ustrojowych, przedstawienia wielokulturowości i struktury społecznej, a także zaprezentowania wielokierunkowych reform prowadzonych u progu epoki nowoczesnej.

Uregulowane zostały stare a wytyczone nowe brukowane ulice, powstały funkcjonalne obiekty handlowe, rozpoczęła się budowa nowoczesnego szpitala oraz linii kolejowej i stałego mostu na Wiśle. Dla kultury zaś ogromne znaczenie miało ukształtowanie się nowoczesnej myśli konserwatorskiej, dla której dokonania widać chociażby w postaci odrestaurowanych zabudowań Collegium Maius czy zamku na Wawelu. W atmosferze wolności politycznej budził się wówczas nowoczesny patriotyzm ugruntowany w świadomości obywateli poprzez wielkie uroczystości.

Źródło:

http://www.mhk.pl/sklep/wolne-miasto-krakow-w-poszukiwaniu-nowoczesnosci

Miejsce wydania: Kraków

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 293

Format: 17cm x 24cm

„Zagadkowy Kraków”

Praca zbiorowa pod red. Piotra Hapanowicza, 

Michała Niezabitowskiego i Wacława Passowicza

"Od wielu lat istniała potrzeba oddania do rąk miłośników Krakowa książki, która mogłaby służyć poznawaniu historii miasta, nie będąc jednocześnie hermetycznym, naukowym wykładem dziejów. Potrzebę taką szczególnie odczuwali organizatorzy i uczestnicy najrozmaitszych konkursów historycznych o Krakowie. Przy układaniu pytań lub szukaniu na nie odpowiedzi brakowało wydawnictwa, które poprzez swoją "zagadkową" formę byłoby nie tylko interesującą i pożyteczną lekturą, ale także okazją do zabawy w przyjacielskim gronie. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa jest od lat współorganizatorem wielu konkursów o Krakowie, w tym najstarszego z nich Czy znasz Kraków? Idea tego konkursu zrodziła się przed wielu laty jako wyraz troski, aby to, co fascynuje i zachwyca rzesze turystów z całego świata, nie pozostawało obce i nieznane dla młodych krakowian, aby przełamać stereotyp "cudze chcwalicie, swego nie znacie". Niech ta książka będzie hołdem dla wszystkich zasłużonych w popularyzacji historii naszego miasta, będąc jednocześnie bramą, która szeroko otwarta odsłoni przed czytelnikami piękno historii prastarego grodu Kraka."
(Wacław Passowicz)

Źródło:

http://www.mhk.pl/sklep/zagadkowy-krakow

Miejsce wydania: Kraków

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 447

Format: 21 cm x 14 cm

Publikacje Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (cz. 2)

„Byliśmy Jesteśmy Będziemy”

Książka opowiada o losach Żydów krakowskich po II wojnie światowej, splatają się w niej zarówno dzieje żydowskich instytucji działających na rzecz ocalenia i rozwijaniu kultury żydowskiej, przede wszystkim świeckiej jak i indywidualne losy twórców zaangażowanych w działanie tych organizacji. Po Holocauście kluczową rolę w odradzaniu się życia żydowskiego odegrali ludzie, którzy, stojąc na czele instytucji religijnych i świeckich potrafili z konsekwencją i uporem działać w niezwykle trudnych powojennych latach w komunistycznej Polsce.

Źródło:

http://www.mhk.pl/sklep/bylismy-jestesmy-bedziemy

Miejsce wydania: Kraków

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 232

Format: 21,5cm x 17cm

Grzegorz Jeżowski, Henryk Stańczyk, Monika Maszewska-Łupiniak 

„Wyzwolenie czy zniewolenie? W 70 rocznicę bitwy o Kraków”

Wydawnictwo " Wyzwolenie czy zniewolenie w 70 rocznicę bitwy o Kraków " jest katalogiem do wystawy czasowej prezentowanej w Fabryce Schindlera. Poszerza wątki z historii Krakowa które zostały zasygnalizowane na wystawie stałej Kraków - czas okupacji 1939-1945 w oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Fabryka Emalia Oskara Schindlera. Katalog to nie tylko opowieść o historii mitu osnutego wokół "przyjaźni polsko-radzieckiej" stworzonego przez propagandę komunistyczną ale także o trzech ważnych dla Krakowa powojennych latach o wybranych najważniejszych wydarzeniach z tego okresu: o obchodach święta 3 maja oraz o przebiegu i wynikach referendum ludowego w roku 1946, o wyborach do Sejmu Ustawodawczego w roku 1947. Dlaczego taki mit stworzono akurat dla Krakowa? Odpowiedź nasuwa się sama gdyż Kraków jest miastem magicznym, wyjątkowym miastem mającym wielkie znaczenie dla historii Polski. Specjalny manewr miał być darem przyjaźni, miał świadczyć o szacunku Związku Sowieckiego dla naszego kraju w rzeczywistości był sprzyjającą dla Sowietów sytuacją militarną, która wytworzyła się na froncie wschodnim.

Źródło:

http://www.mhk.pl/sklep/wyzwolenie-czy-zniewolenie-w-70-rocznice-bitwy-o-krakow

Miejsce wydania: Kraków

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 203

Format: 17cm x 24cm

Publikacje Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (cz. 1)

„Dwa miasta, dwa brzegi - w 100. rocznicę połączenia Podgórza i Krakowa (1915-2015)”

Od średniowiecza tereny na prawym brzegu Wisły, gdzie od 1784 roku rozwijało się miasto Podgórze, znajdowały się w orbicie zainteresowań miasta Kazimierza włączonego do Krakowa w 1800 roku. W okresie autonomii galicyjskiej, po roku 1867, rozwija się w Podgórzu przemysł, przede wszystkim materiałów budowlanych, kwitnie handel, rozbudowuje się kolejowa i drogowa sieć komunikacyjna, powstają gmachy użyteczności publicznej. Na przełomie XIX i XX wieku miasto było u szczytu swojego rozwoju. Podgórze i Kraków oddzielone rzeką Wisłą, ale połączone od czasów średniowiecza mostami, utrzymywały kontakty społeczno kulturowe i gospodarcze.

Miasta połączyły się w decydującej dla Polski chwili kiedy tworzyła się niepodległość. Odzyskiwanie wolności zaczęło się w Podgórzu, kiedy to właśnie 31 października 1918 roku porucznik Antoni Stawarz przeszedł ze spiskowcami na Rynek Główny i zajął budynek odwachu przylegający do Wieży Ratuszowej, rozbrajając garnizon austriacki. Publikacja towarzysząca wystawie "Dwa miasta, dwa brzegi..." przywołuje szczęśliwy finał wieloletnich negocjacji, w wyniku których Podgórze zdecydowało się zrezygnować ze swojej odrębności.

Źródło:

http://www.mhk.pl/sklep/dwa-miasta-dwa-brzegi-w-100-rocznice-polaczenia-podgorza-i-krakowa-1915-2015

Publikacja została nominowana do tytułu najlepszej książki historycznej II półrocza 2015 roku.

http://historiazebrana.pl/2015z/ksiazka,4348395

Muzeum Historyczne Miasta Krakowa na Facebooku:

https://www.facebook.com/MHKrakow

Miejsce wydania: Kraków

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 348

Format: 24cm x 31cm

„Elegancki morderca”

Cezary Łazarewicz „Elegancki morderca”

Przystojny, uwodzicielski, szarmancki i życzliwy - taki był Władysław Mazurkiewicz. Pod maską dobrze wychowanego, uśmiechniętego dżentelmena, kryła się jednak twarz bezwzględnego mordercy. Ten chętnie pomagający sąsiadom mężczyzna, kiedy tylko poczuł znaczny przypływ gotówki u mieszkającej za ścianą osoby, nie wahał się strzelić jej w tył głowy. Pan Władysław posiadał nadzwyczajną umiejętność znajdowania się w miejscach, w których pojawiały się osoby obracające dużą gotówką. Potrafił oczarować każdego delikwenta liczącego na to, że uda się mu się ubić z nim szybki i niezwykle korzystny interes. Każdy interes z Mazurkiewiczem korzystny był tylko dla jednej ze stron. Druga strona na ogół rozstawała się z życiem. Pamiątką po interesie z Mazurkiewiczem była zazwyczaj dziura w głowie. „Elegancki morderca” nie lubił zostawiać świadków.

Cezary Łazarewicz rekonstruuje okoliczności w jakich Mazurkiewicz dokonywał zabójstw. Odkrywa sposoby działania przestępcy oraz metody typowania ofiar. Jesteśmy świadkami zbrodni, przesłuchań i wreszcie jednego z najgłośniejszych procesów jakie odbyły się w kraju, w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Mimo, że proces miał toczyć się w największej sali krakowskiego sądu przy ul. Senackiej, tej samej, w której przed II wojną światową sądzono Ritę Gorgonową, zainteresowanie ujrzeniem zbrodniarza było tak wielkie, że zdecydowano się wpuszczać jedynie osoby posiadające specjalne karty wstępu. Tym którzy jej nie uzyskali pozostawała lektura relacji z rozpraw na łamach ówczesnych gazet. W ławach prasowych zasiadały sławy polskiego reportażu z Krzysztofem Kąkolewskim i Lucjanem Wolanowskim na czele.

Tłem książki jest epoka wczesnego PRL-u: krakowski półświatek, prywaciarze, handlarze złotem i walutą. „Elegancki morderca” każdego z nich potrafił zniewolić swym urokiem, uśpić czujność i w najbardziej niespodziewanym momencie strzelić bez emocji w tył głowy. Autor kilkukrotnie podkreśla, że jedną z głównych przyczyn, jakie umożliwiły zbrodniarzowi tak długie pozostawanie na wolności i bezkarnie mordowanie kolejnych osób były bliskie powiązania towarzyskie z powojennymi prokuratorami, adwokatami i milicjantami, którzy po pierwszym dokonanym zabójstwie robili wszystko aby zatuszować sprawę. Wśród mieszkańców Krakowa krążyły plotki, że Mazurkiewicz mógł być współpracownikiem Urzędu Bezpieczeństwa. Nie tylko wymiar sprawiedliwości nie stanął tu jednak na wysokości zadania, swoją cegiełkę dołożyły też same ofiary. Nawiązał do tego także w trakcie procesu obrońca oskarżonego.

Z nazwiskiem Władysława Mazurkiewicza spotkałem się po raz pierwszy wiele lat temu, przy okazji poszukiwań informacji o Zygmuncie Hofmoklu-Ostrowskim. To właśnie ten najsłynniejszy i najbardziej kontrowersyjny adwokat dwudziestolecia międzywojennego i pierwszych lat PRL-u podjął się obrony człowieka, którego jeszcze przed rozpoczęciem procesu opinia publiczna skazała na śmierć. Podobnie beznadziejne sprawy nie były jednak straszne gwieździe krakowskiej palestry. Dwie dekady wcześniej reprezentował w sądzie Pawła Grzeszolskiego, zwanego „trucicielem z Sosnowca” podejrzanego o pozbawienie życia żony i dwójki dzieci. Tamtą sprawą również żyła cała Polska, a zachowanie sosnowieckiej społeczności i wywierana przez nią presja na organ orzekający były bliźniaczo podobne. Mazurkiewicza ostatecznie oskarżono o sześć zabójstw i dwa usiłowania pozbawienia życia,  choć w Krakowie spekulowano, że ofiarami bandyty mogło paść nawet trzydzieści osób.

Sprawa Mazurkiewicza była ostatnim wielkim procesem w jakim uczestniczył 84-letni już mecenas Hofmokl-Ostrowski w trakcie swej długiej i bogatej kariery. Warto dodać, że pełne refleksji wspomnienia adwokata związane z obroną „eleganckiego mordercy” zdeponowane w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej, były obok akt sądowych, relacji i artykułów prasowych jednymi z najważniejszych materiałów źródłowych na jakich oparł się Cezary Łazarewicz przystępując do opracowania swej najnowszej książki, która choć nie jest powieścią potrafi wciągnąć czytelnika niczym najlepszy kryminał. Polecam.

Wydawca: WAB

ISBN: 978-83-280-2682-7

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 224

Wydawnictwa Domu Kultury „Podgórze”

Marek Sosenko „Podgórze na dawnych pocztówkach”

Publikacja powstała z okazji rocznicy stulecia połączenia Podgórza i Krakowa.

Wydawca: Dom Kultury „Podgórze” http://www.dkpodgorze.krakow.pl/

ISBN: 978-83-64704-03-1

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 119

Melania Tutak „Opowieść o Podgórzu w stulecie połączenia z Krakowem”

Historia miasta w zbiorach Domu Historii Podgórza.

Wydawca: Dom Kultury „Podgórze” http://www.dkpodgorze.krakow.pl/

ISBN: 978-83-64704-00-0

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 73

 Ewa Stadtmüller „Dziadzio Władzio i duch Podgórza”

Wydawca: Dom Kultury „Podgórze” http://www.dkpodgorze.krakow.pl/

ISBN: 978-83-64704-02-4

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 24

„Noc zimowego przesilenia”

Agnieszka Krawczyk „Noc zimowego przesilenia”

Przesilenie zimowe to moment, w którym słońce góruje w zenicie w możliwie najdalej na południe wysuniętej szerokości geograficznej – zwrotniku Koziorożca. Dzień, w którym występuje przesilenie zimowe jest najkrótszym dniem w roku. Na półkuli północnej przesilenie zimowe przypada na dni 21-22 grudnia. (wikipedia)

Kraków, trzeci rok okupacji niemieckiej. Na najważniejszych budynkach miejskich powiewają hitlerowskie flagi. Mieszkańcom zaczyna brakować żywności i opału. Z powodów oszczędnościowych nocami latarnie zostają wygaszane, ulice spowija mrok. Ludzie żyją w ciągłym strachu, obawiając się nalotów i łapanek.

Pod Wawelem, w niewielkiej garsonierze, w budynku położonym nieopodal Wisły mieszka główny bohater powieści „Noc zimowego przesilenia” Artur Załuski. To specjalizujący się w oszustwach ubezpieczeniowych prywatny detektyw, który po zajęciu przez Niemców Krakowa stara odnaleźć się w nowej sytuacji. Błyskawicznie topniejące zasoby finansowe skłaniają go do otwarcia biura pisania podań. W okupacyjnej rzeczywistości pomysł okazuje się być strzałem w dziesiątkę. Niestety, nie jest mu dane zbyt długo wieść spokojny, urzędniczy żywot. Wkrótce zgłasza się do niego siostra słynnego jasnowidza Juliana Orwata z prośbą o pomoc w odnalezieniu zaginionego brata. Zadanie jest niebezpieczne, ale to nie martwi Załuskiego, który lubi ryzyko i nie znosi siedzieć za biurkiem. Odważny detektyw przyjmując zlecenie nie zdaje sobie sprawy ze skali trudności zadania jakie przed nim stoi. Rozpoczyna poszukiwania, w trakcie których okazuje się, że sprawa Orwata łączy się z serią brutalnych zabójstw młodych kobiet. Drogi Artura krzyżują się z piękną, wyrafinowaną niemiecką baronówną rabującą dzieła sztuki oraz dawnym kolegą ze studiów a obecnie majorem SD. Załuski nawiązuje kontakty z polskim ruchem oporu. Stroniący przed wojną od politycznego zaangażowania detektyw znajduje się nagle w samym środku gry wywiadów.

Książka Agnieszki Krawczyk to bardzo udana mieszanka kryminału i sensacji, które to składniki idealnie ze sobą współgrają, przenikając się przez ponad dwieście stron powieści do momentu, w którym autorka decyduje się doprawić fabułę szczyptą okultyzmu. Tempo akcji i brak mielizn narracyjnych sprawiają, że nie nudzimy się ani przez chwilę śledząc perypetie głównego bohatera.

Na uwagę zasługuję pieczołowicie dopracowana warstwa historyczna powieści. Agnieszka Krawczyk zadała sobie wiele trudu oddając klimat Krakowa lat wojny. Dzięki bardzo plastycznym opisom czytelnik wędrując wraz z Załuskim ulicami miasta bez trudu może wyobrazić sobie mieszkania w dawnych kamienicach, zadymione kawiarnie, kasyno, czy też ponure, ciemne wnętrza gmachu Zakładu Medycyny Sądowej, do którego również zawitał nasz bohater próbując połączyć ze sobą różne wątki tej skomplikowanej sprawy. Mam nadzieję, że Agnieszka Krawczyk wróci niebawem do dawnego Krakowa i zdecyduje się napisać kolejny tom przygód dzielnego detektywa. Polecam.

Wydawca: Szara Godzina

ISBN: 978-83-64312-23-6

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 249

„Krakowskie tramwaje na kartkach pocztowych”

Jacek Kołodziej „Krakowskie tramwaje na kartkach pocztowych”

Historia kartki pocztowej sięga końca lat 60-tych XIX stulecia. Jako forma korespondencji widokówka narodziła się w Austrii i Niemczech. Pierwsze pocztówki z widokami Krakowa pojawiły się ok. 1892 r. W albumie Jacka Kołodzieja na ponad stu stronach znajdziemy 165 reprodukcji pocztówek pochodzących ze zbiorów kilkunastu kolekcjonerów oraz Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie. Niemal każda z nich z nich przedstawia poruszające się ulicami miasta tramwaje.

Najstarsze widokówki, których reprodukcje zamieszczono w niniejszym wydawnictwie pochodzą z przełomu XIX i XX w. Znajdziemy tu także karty pocztowe z lat dwudziestych i trzydziestych, okresu II wojny światowej, lat PRL-u oraz czasów współczesnych. Jacek Kołodziej w swej publikacji poświecił również wiele miejsca na przedstawienie historii komunikacji publicznej w mieście. Szczególny nacisk położył oczywiście na rozwój linii tramwajowych w podwawelskim grodzie.

Fot. 1. Zwężenie obok kościoła św. Idziego około 1915 roku, 

źródło: „Krakowskie tramwaje na kartkach pocztowych,” s. 47.

Wędrówkę śladem historii tramwajów krakowskich rozpoczynamy na Rynku Głównym, gdzie już w 1882 r. położono szyny pierwszej linii tramwajowej łączącej Most Podgórski z Dworcem Kolejowym. Na początku XX wieku krakowskie linie tramwajowe zostały zelektryfikowane. Rynek krakowski pożegnał się torami w latach 1962-64, choć tramwaje przestały jeździć obok Sukiennic i Kościoła Mariackiego już w 1952 r. Mijamy Bramę Floriańską, Barbakan i Dworzec Kolejowy. Następne strony albumu przenoszą nas na ulice Basztową, Szewską, Piłsudskiego, Grodzką, Stradomską, Sławkowską, Długą, Karmelicką, Zwierzyniecką, Dietla, Wielicką i Aleję 3 Maja. Zaglądamy na Plac Wszystkich Świętych, Plac Inwalidów, Plac Wolnica i Rynek Podgórski. Nie zapomniał autor także o krakowskich mostach, po których przejeżdżały tramwaje już od 1913 r. Ostatnim przystankiem na trasie wycieczki po historii Krakowa zapisanej na kartkach pocztowych jest Plac Centralny w Nowej Hucie dokąd tramwaje dowoziły pracowników od 7 listopada 1952 r.

Fot. 2. Kolorowa kartka pocztowa z 1915 roku, 

źródło: „Krakowskie tramwaje na kartkach pocztowych,” s. 56.

Przeglądając bogato ilustrowany album zwracamy uwagę nie tylko na kursujące ulicami miasta tramwaje konne lub elektryczne. Mamy również okazję popatrzeć na Kraków sprzed kilku dziesięcioleci. Choć zawierucha wojenna szczęśliwie ominęła miasto, to wiele z budowli dziś już nie istnieje. Na planach miasta pojawiły się setki nowych ulic, placów i skwerów. Omnibusy konne są już tylko jedną z atrakcji dla turystów z rożnych krańców świata. Ulicami miasta spacerują panowie w melonikach oraz damy w efektownych sukniach. Staroświeckie szyldy nad witrynami zachęcają do odwiedzenia sklepów i kawiarni, niestety, już tylko na starych czarnobiałych, sepiowanych lub ręcznie kolorowanych widokówkach, których znakomity wybór znajdziemy w niniejszym wydawnictwie. Polecam.

Wydawnictwo: Eurosprinter

ISBN: 978-83-63652-07-4

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 104

„Muzy Młodej Polski”

Monika Śliwińska „Muzy Młodej Polski”

Mimo, że na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego stulecia centrum życia kulturalnego ziem polskich przeniosło się z konserwatywnego Krakowa do Warszawy, w podwawelskim grodzie nadal pozostało wielu wybitnych artystów. Niestety, twórczość ich była często niedoceniania przez współczesnych, przez co indywidualności tej miary co choćby Stanisław Wyspiański wiodły skromny żywot, wielokroć przymierając głodem. Na szczęście zamożniejsze rodziny mieszczańskie udzielały wsparcia ubogim przedstawicielom świata sztuki. Monika Śliwińska w książce „Muzy Młodej Polski” przedstawia dzieje jednej z takich krakowskich familii, która stała się ostoją m.in. dla wspomnianego wcześniej Wyspiańskiego. Eliza i Stanisław Pareńscy, bogaci mieszczanie, przeznaczali znaczną część swoich dochodów na działalność dobroczynną oraz na pomoc potrzebującym artystom.

O bohaterkach książki opowiada autorka, Monika Śliwińska

Pani Eliza wcześnie dostrzegła talent drzemiący w młodym Wyspiańskim. Kupując jego obrazy, umożliwiała podreperowanie skromnego budżetu malarza i dramaturga. Została także matką chrzestną syna Stanisława Wyspiańskiego. Profesor Stanisław Pareński, wzięty internista, prowadził dochodową praktykę lekarską, której poświęcał dużo czasu, stąd też ciężar prowadzenia domu oraz salonu wzięła na swoje barki jego żona Eliza. Ich dom na Wielopolu był zawsze otwarty dla krakowskiej cyganerii artystycznej. Bywali w nim co prawda uniwersyteccy przyjaciele pana domu, ale także m.in. Adam Asnyk, Władysław Reymont, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stanisław Przybyszewski, Władysław i Tadeusz Żeleńscy, Jacek Malczewski, Leon Wyczółkowski, Józef Mehoffer, czy Ludwik Solski. Autorka oczywiście nie skąpi nam charakterystyk tych barwnych postaci.

Fot. 1. Eliza Mühleisen, źródło: „Muzy Młodej Polski,” s. 31.

Fot. 2. Zofia Pareńska, 1903 rok, źródło: „Muzy Młodej Polski,” s. 15.

Mimo wielu zasług państwa Elizy i Stanisława, to nie oni a ich trzy córki są pierwszoplanowymi postaciami niniejszej książki. W Marynie kochało się wielu artystów, wśród nich utalentowany malarz Stanisław Wojtkiewicz, który bywał częstym gościem Pareńskich po śmierci Wyspiańskiego. Zarówno Wojtkiewicz jak i Wyspiański dość wcześnie pożegnali się ze światem doczesnym. Zdążyli jednak przed śmiercią uwiecznić na płótnie wizerunki wszystkich swoich muz z Wielopola, a portrety Maryny, Zosi i Elizy znalazły się w bogatej rodzinnej kolekcji obrazów pani domu. Najpiękniejszą z trzech sióstr, była najmłodsza, wrażliwa i delikatna Lizka. Ona też najczęściej zostawała przedstawiana na portretach. Maryna i Zosia zostały pod własnymi imionami uwiecznione w „Weselu” Wyspiańskiego przechodząc tym samym wraz autorem do historii literatury polskiej. Dzięki Monice Śliwińskiej mamy możliwość zapoznania się z kulisami powstania słynnego dzieła.

Fot. 3. Antonina Domańska (pierwsza z lewej), Eliza Pareńska (w środku), X Szabowska, 

1880 rok, źródło: „Muzy Młodej Polski,” s. 62.

Losy rodziny Pareńskich oraz bywalców ich salonu są oczywiście również pretekstem do przedstawienia życia towarzyskiego Krakowa na przełomie XIX i XX wieku. Poznajemy kłopoty dnia codziennego ówczesnych ludzi sztuki, ich problemy finansowe, zdrowotne a także rozterki miłosne. Na tym tle mamy okazję do obserwowania dzieciństwa, lat szkolnych oraz okresu dojrzewania trzech panien, przyszłych „Muz Młodej Polski.” Monika Śliwińska nie zakończyła jednak swej opowieści wraz z odzyskaniem niepodległości przez Polskę. Dzieje bohaterów książki śledzimy także poprzez okres dwudziestolecia międzywojennego, tragiczny czas okupacji aż do lat PRL-u. Autorka wzbogaciła publikację dziesiątkami fotografii z archiwów rodzinnych i zbiorów muzealnych. Zamieszczono w niej także wiele reprodukcji obrazów oraz fragmentów pamiętników i niepublikowanych dotychczas listów. Polecam.

Wydawnictwo: Iskry

ISBN: 978-83-244-0377-6

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 416

"Przypadek Ritterów"

Adam Węgłowski "Przypadek Ritterów"

Wiosną 1882 r. w małej wiosce Lutcza leżącej nieopodal Rzeszowa zostają znalezione okaleczone zwłoki kobiety. 35-letniej Franciszce Mnich poderżnięto gardło oraz wycięto narządy płciowe. Lekarze orzekli ponadto, że ze zmasakrowanego ciała został usunięty kilkumiesięczny płód. Jak ustalono w czasie śledztwa, Mnichówna tamtego dnia udała się do Żydów Ritterów po mleko. Później nikt z sąsiadów jej nie widział. Próbowano ustalić kto był ojcem nienarodzonego dziecka, brano pod uwagę m.in. miejscowych księży. Jedna z sąsiadek złośliwie opowiadała, „że musiało to być niepokalane poczęcie, bo przecie Franki brzyduli żaden facet i kijem by nie tknął.”[1] W końcu ustalono, że sprawca musiał być Izraelitą a mord ma charakter rytualny.

Sprawą zainteresował się bogaty panicz o antysemickich poglądach  Kamil Kord. Pisze on artykuły na temat procesu Ritterów do rodzinnej gazety.  Z czasem nabiera coraz większych wątpliwości co do tego czy faktycznie Żydzi są sprawcami zbrodni i próbuje dociec prawdy. Pomaga mu w tym oficer policji z Lutczy - Ponar oraz przyjaciel ojca - Ernest Ochorowicz. Okazuje się także, że nie wszystkim zależy aby to prawdziwy morderca został skazany. Kord z Ponarem wplątują się niebezpieczną grę.

Powieść oparta jest na wydarzeniach, które ponad sto lat temu rozegrały się w Lutczy, Rzeszowie i Krakowie. Sprawa Ritterów odbiła się wtedy głośnym echem na ziemiach Cesarstwa Austrowęgierskiego. Jedynie główni bohaterowie powstali w wyobraźni autora.  Adam Węgłowski na kartach książki wspomniał także o innej głośnej sprawie, która przed laty rozpalała wyobraźnię i bulwersowała mieszkańców podwawelskiego grodu. Chodzi o sprawę uwięzienia w ciemnej celi klasztoru karmelitanek bosych zakonnicy Barbary Ubryk.[2] Przeczytamy też o antysemickich poglądach sławnego mistrza pędzla Jana Matejki a miłośnicy XIX-wiecznego Krakowa również znajdą dla siebie kilka ciekawostek.

Nieco w tle poprowadzony jest wątek romansowy, który jednak nie pozostaje bez wpływu na przemianę wewnętrzną młodego dziennikarza. Mamy okazję zapoznać się również z dawnymi metodami śledczymi, które nie są jeszcze wolne od zabobonów i uprzedzeń. Ciekawość czytelnika rozbudzają pierwsze, niemal gotyckie fragmenty książki rozgrywające się na starym paryskim cmentarzu. Warta podkreślenia jest również zimowa scena zaatakowania przez wilki powozu, którym podróżował Kamil Kord. Trochę szkoda, że autor nie wykorzystał do końca atutów jakie daje magiczny, stary Kraków, czy też malownicza galicyjska wioska. Przesunięcie środka ciężkości książki w stronę bardziej plastycznego oddania realiów takich miejsc mogłoby niewątpliwie wzbogacić klimat powieści.

Adam Węgłowski jak sam pisze w notce zamieszczonej na ostatnich stronach, jest od dzieciństwa miłośnikiem powieści kryminalnych. Ponadto w „Przypadku Ritterów” autor pozostawił sobie kilka furtek, przez które nasz bohater Kamil Kord będzie mógł przedostać się na karty kolejnych tomów. A my pewnie znów za jakiś czas będziemy wraz z nim rozwiązywali następną kryminalną zagadkę.

Wydawnictwo: Szara Godzina

ISBN: 978-83-933462-3-3
Rok wydania: 2012
Liczba stron: 239

Moja ocena: 4/6

---

[1] Adam Węgłowski „Przypadek Ritterów, „ s. 32.

[2] O sprawie Barbary Ubryk przeczytacie m.in. w „Pitawalu Krakowskim”: http://ksiazkiprzygodowe.blogspot.com/2013/12/pitaval-krakowski-stanisaw-salmonowicz.html

"Sekret Kroke"

Małgorzata i Michał Kuźmińscy "Sekret Kroke"

Akcja debiutanckiej powieści Małgorzaty i Michała Kuźmińskich „Sekret Kroke” toczy się kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Do Krakowa przyjeżdża niemiecki szpieg, książę Michaił Romanow. Otrzymuje on zlecenie odnalezienia tajemniczego manuskryptu, który może zmienić losy świata. Manuskrypt chroniony przez Bractwo Alchemików, prawdopodobnie ukryty jest w którymś z antykwariatów na krakowskim Kazimierzu. Romanow ma przed sobą trudne zadanie do wykonania. W tym samym celu bowiem podwawelski gród odwiedzili również dwaj inni poszukiwacze manuskryptu. Jednym z nich jest „przedstawiciel”  Watykanu, zakonnik Carlos, drugi to Maciek Messer, słynny warszawski nożownik, wynajęty przez bogatego kolekcjonera zza oceanu.

Romanow to pijak, lubieżnik, uważający się za najgorszego szpiega na świecie. Stara się uprzedzić konkurentów i za wszelką cenę wypełnić swą misję. Giną kolejni antykwariusze. Krwią spływają ulice spokojnej dotychczas żydowskiej dzielnicy. Razem z Romanowem przemierzamy krakowskie zaułki, odwiedzamy domy publiczne, uciekamy przed policją, odkrywamy kolejne zwłoki właścicieli żydowskich antykwariatów. Ciągle czujemy na swych plecach oddech Carlosa i Messera. Z zakonnikiem przesiadujemy długie godziny w klasztornej bibliotece szukając jakiegokolwiek punktu zaczepienia do prowadzenia dalszych poszukiwań. Messer „oprowadza” nas po warszawskich i krakowskich melinach, pełnych gotowych na wszystko, niebezpiecznych rzezimieszków.

Pewnego wieczora skrzyżują się drogi szpiega i Rebeki, pięknej córki żydowskiego właściciela antykwariatu. Od tej chwili cyniczny Romanow troszczy się nie tylko o swoje bezpieczeństwo, lecz dba aby i jego towarzyszce nie spadł ani jeden włos z głowy.

W powieści Kuźmińskich możemy odnaleźć wiele aluzji do innych dzieł i bohaterów literackich. I tak np. oficer polskiego kontrwywiadu to Tomasz Wilmowski (nazwisko znane wszystkim miłośnikom cyklu powieściowego dla młodzieży Alfreda Szklarskiego). Niezbyt podobały mi się natomiast dość krótkie podrozdziały i związane z tym częste przeskoki akcji. Zastosowanie takich zabiegów literackich sprawia, że szczególnie pierwszą część powieści czyta się niczym komiks. Tym bardziej, że na kartach książki nie brakuje licznych strzelanin i mordobicia.

„Sekret Kroke” to udane pełne humoru połączenie powieści szpiegowskiej, romansu i kryminału zabarwionego mocnym odcieniem sepii. Polecam.

Wydawnictwo: Świat Książki

ISBN: 978-83-247-1452-0
Rok wydania: 2009
Liczba stron: 397

Moja ocena: 4+/6

"Pitaval krakowski"

Stanisław Salmonowicz, Janusz Szwaja, Stanisław Waltoś "Pitaval krakowski"

Często sięgam po powieści historyczne, lubię od czasu do czasu przeczytać dobry kryminał, którego akcja dzieje się kilkadziesiąt lat temu. Wszystkie najlepsze cechy tych gatunków łączy w sobie „Pitaval krakowski” Stanisława Salmonowicza, Janusza Szwai i Stanisława Waltosia. Pitaval to zbiór relacji z głośnych przed laty procesów sądowych. Podczas lektury „Pitavalu krakowskiego” mamy okazję niemal trzydzieści razy zanurzyć się w przeszłość i otrzeć o dramatyczne przeżycia dawnych mieszkańców podwawelskiego grodu.

Iście drakońskie kary spadały bowiem już w epoce renesansu na przedstawicieli różnych profesji. I tak niejaką Jadwigę trudniącą się nierządem wrzucono do Wisły a służącą która zabiła swą panią skazano na upieczenie żywcem. Jedna z dawnych Krakowianek za matkobójstwo została „utopiona w worku z zaszytym psem i kotem”[1] a szyja niejednego cudzołożnika poczuła zimnie, stalowe ostrze katowskiego topora.

Bulwersuje nas dziś rozkład moralny części duchowieństwa, a tymczasem już w XVI w. „gorszące wybryki zakonników były na porządku dziennym.”[2] Nie gorsi od nich byli krakowscy żacy, którzy zasłynęli jako „wielce rozpustni, lekkomyślni, knajpiarze, pijacy, oddani szpetnym chuciom, skłonni do bitek i zabójstw.”[3]

Nieco obszerniejsza jest druga część Pitavalu, obejmująca sprawy kryminalne z drugiej połowy XIX w. oraz okresu do wybuchu II wojny światowej. Możemy zapoznać się m.in. z głośną przed laty sprawą długoletniego uwięzienia w klasztorze Karmelitanek Bosych zakonnicy Barbary Ubryk oraz z pierwszymi, nieudanymi próbami wykrycia zbrodniarza za pomocą telepatii, co miało miejsce w 1921 r. Po odzyskaniu niepodległości na przestępców nie czekały aż tak wymyślne kary jak czterysta lat wcześniej. Warto tu wspomnieć o jednej, mianowicie zabójca musiał liczyć się z długoletnim, ciężkim więzieniem, obostrzonym twardym łożem co miesiąc oraz ciemnicą każdego dnia w rocznicę popełnienia zbrodni.

Autorzy wykonali olbrzymią pracę. Nie zawsze mogli dotrzeć do akt sądowych, których wiele zaginęło podczas wojennej zawieruchy i późniejszych dziejowych zakrętów historii, korzystali więc z roczników dawnych czasopism jak np. „Ilustrowany Kurier codzienny,”  „Kurier Poranny” czy „Tajny Detektyw.” Publikacja zawiera kilka wkładek z fotografiami bohaterów: ofiar, katów, miejsc i narzędzi zbrodni. Możemy spojrzeć w oczy „Pięknej Zośce” – jednej z najsłynniejszych krakowskich modelek lat dwudziestych bestialsko zamordowanej przez męża czy też podziwiać wystrojoną w wytworny kapelusz Marię Ciunkiewiczową, która w latach międzywojennych zasłynęła jako jedna z pierwszych oszustek ubezpieczeniowych. Wielu budynków przedstawionych na fotografiach nie znajdziemy już dziś spacerując krakowskimi ulicami. Zdjęcia pochodzą m.in. z Archiwum Miasta Krakowa, Biblioteki Jagiellońskiej, Muzeum Narodowego w Krakowie jak również zbiorów prywatnych. Choć w wielu przypadkach nie było to możliwe względu na brak świadków, czy też źródeł, autorzy często podejmowali próby oceny przebiegów wydarzeń z patrząc na nie z perspektywy dnia dzisiejszego.

Historie przedstawione w „Pitavalu krakowskim” są wciągające niczym najlepsze powieści kryminalne. Wielka w tym zasługa autorów, którzy potrafili przełożyć terminologię akt sądowych na język przystępny dla każdego czytelnika, okraszając go obficie licznymi ciekawostkami z minionych lat. Nie skąpili opisów miasta, kamienic, wnętrz domów, obyczajów i charakterów ludzkich, tworząc barwną kryminalną mozaikę Krakowa na przestrzeni kilku stuleci.

---

[1] „Pitaval krakowski” s. 71.

[2] Tamże, s. 25.

[3] Tamże, s. 27.

Wydawnictwo: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas

ISBN: 97883-242-1229-3
Rok wydania: 2010
Liczba stron: 734

Moja ocena: 6/6

-------

Prof. Janusz Szwaja i prof. Stanisław Waltoś opowiadają o „Pitavalu krakowskim”: 

http://www.youtube.com/watch?v=0MuaRq2aoB0